Η χώρα κινείται σε αχαρτογράφητα νερά εν μέσω καταιγίδας, αντιμετωπίζοντας προκλήσεις πρωτοφανείς. Από την προσπάθεια της Τουρκίας να μετατρέψει σε όπλο απελπισμένους μετανάστες και πρόσφυγες, ως την εξάπλωση μιας πανδημίας που απειλεί την ανθρώπινη ζωή και παραλύει την οικονομική δραστηριότητα, η Ελλάδα αντιμετωπίζει πολλαπλές απειλές. Η κυβέρνηση δίνει καθημερινά εξετάσεις, διαχειριζόμενη τεράστια προβλήματα
Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΣΑΜΠΑΝΗ*
Είναι πρόωρο να μιλήσει κανείς για νίκες. Όμως, καθένας μπορεί να δει ότι ο τρόπος που χειρίστηκε πολύ δύσκολες καταστάσεις, με τον πρωθυπουργό να λαμβάνει σε πολύ σύντομο χρόνο δύσκολες αποφάσεις και το επιτελείο του να τις υλοποιεί με αποτελεσματικότητα, έχει αποτρέψει τα χειρότερα στο προσφυγικό-μεταναστευτικό, στα ελληνοτουρκικά και στο μέτωπο της πανδημίας.
Μεταναστευτικό και ελληνοτουρκικά
Η Άγκυρα επιχείρησε να αιφνιδιάσει την Ελλάδα και την Ευρώπη και να οργανώσει μαζική παραβίαση των ελληνικών συνόρων από χιλιάδες απελπισμένους πρόσφυγες και μετανάστες, σε μία προσπάθεια να δημιουργήσει τετελεσμένα γεγονότα και να εκβιάσει πολιτικές παραχωρήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η κυβέρνηση δεν αιφνιδιάστηκε. Με απόλυτη συνέπεια και μεγάλη ταχύτητα θωράκισε τα ελληνικά σύνορα και δεν επέτρεψε στην Τουρκία να πλημμυρίσει τα ελληνικά εδάφη με χιλιάδες ανθρώπους. Παράλληλα διεθνοποίησε με αποτελεσματικούς διπλωματικούς χειρισμούς το πρόβλημα και εξασφάλισε σθεναρή υποστήριξη των Ευρωπαίων εταίρων μας, οι οποίοι καταδίκασαν με πρωτοφανή καθαρότητα τις πρακτικές της Τουρκίας.
Αυτή η συνεπής απάντηση στις μεθοδεύσεις της Τουρκίας έχει ήδη ένα πολύ σημαντικό αποτέλεσμα: αναγνωρίζοντας εμπράκτως ότι η προσπάθεια της υπήρξε ατελέσφορη, η Άγκυρα διέλυσε ήδη τον καταυλισμό μεταναστών που είχαν συγκεντρωθεί στα ελληνοτουρκικά σύνορα στον Έβρο και φαίνεται ότι προς το παρόν εγκαταλείπει αυτή την προσπάθεια μετατροπής των απελπισμένων σε εργαλείο άσκησης πιέσεων και εκβιασμών.
Είναι μία οριστική νίκη; Αναμφίβολα όχι. Στο μέλλον η Τουρκία είναι βέβαιο ότι θα επιχειρήσει και πάλι να εκβιάσει την Ευρώπη με τον ίδιο τρόπο, ενδεχομένως με διαφορετικές τακτικές. Είναι σημαντικό όμως ότι αυτή τη φορά ο Ερντογάν δεν βρήκε απέναντί του μία ελληνική Πολιτεία που απλώς παρακολουθούσε τις εισροές μεταναστών και προσφύγων και τους άφηνε να λιάζονται στις ελληνικές πλατείες. Βρήκε μία κυβέρνηση με ισχυρή πολιτική βούληση, αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα στη θωράκιση των συνόρων. Η οποία δεν απέτρεψε μόνο μία τεράστια εσωτερική κρίση που θα προκαλείτο από τη μαζική εισροή μεταναστών και προσφύγων στον ελληνικό χώρο, αλλά ακύρωσε την προσπάθεια της Τουρκίας να ασκήσει εκβιασμό στην Ευρώπη. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε σημαντικό πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο για τη χώρα.
Η αντιμετώπιση της πανδημίας
Μπροστά στην απειλή της επιδημίας κορονοϊού, η κυβέρνηση Μητσοτάκη κινήθηκε γρήγορα και αποφασιστικά, λαμβάνοντας τα μέτρα που ήταν αναγκαία για τη χώρα. Δεν ήταν μόνο θέμα τύχης το γεγονός ότι η εξάπλωση του κορωνοϊού στην Ελλάδα δεν πήρε τις τραγικές διαστάσεις που βλέπουμε να έχει λάβει στην Ιταλία ή την Ισπανία. Καθοδηγούμενη από σοβαρούς επιστήμονες και δείχνοντας αποφασιστικότητα, η κυβέρνηση επέβαλε νωρίτερα από όλες τις ευρωπαϊκές τους περιορισμούς της κοινωνικής δραστηριότητας που απαιτούνται για να αποτραπεί η γρήγορη μετάδοση του ιού.
Είναι σημαντικό ότι σ' αυτή την προσπάθεια, ο πρωθυπουργός κέρδισε με τη σοβαρότητα των χειρισμών του την εμπιστοσύνη των πολιτών, ώστε τελικά τα μέτρα να εφαρμοστούν με μεγάλη πειθαρχία.
Ούτε σε αυτή τη μάχη μπορεί κανείς να πει ότι έχουμε νικήσει. Όμως είναι σημαντικό ότι έχει αποτραπεί ως τώρα η εκθετική αύξηση των κρουσμάτων και των θανάτων που είδαμε σε άλλες χώρες. Ετσι δεν χρειάστηκε να κατακλυστούν τα ελληνικά νοσοκομεία από σοβαρά περιστατικά, που θα εξαντλούσαν την περιορισμένη δυναμικότητα του συστήματος υγείας σε κλίνες μονάδων εντατικής θεραπείας.
Στη μάχη με αυτό τον ιό το πρωτεύον είναι να κερδίσει μία χώρα χρόνο για να μην εξαντληθούν οι δυνατότητες του συστήματος υγείας και οδηγηθεί στις τραγικές καταστάσεις που βλέπουμε στη γειτονική Ιταλία ή την Ισπανία, με τους γιατρούς να υποχρεώνονται να αποφασίζουν σε ποιους ασθενείς θα διαθέσουν αναπνευστήρες και ποιοι θα αφεθούν στην τύχη τους. Οι χειρισμοί που έγιναν ως τώρα έχουν αποτρέψει τις χειρότερες εξελίξεις - αυτό πρέπει να αναγνωριστεί.
Δεί δη χρημάτων
Ομως ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει μπροστά του μία πρόκληση που είναι ίσως ακόμη πιο δύσκολη από την ίδια τη διαχείριση της πανδημίας στο υγειονομικό επίπεδο: Καλείται να προστατεύσει την εύθραυστη ελληνική οικονομία από τις πολύ σοβαρές παρενέργειες της παράλυσης που προκαλούν τα μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού.
Αυτή η αποστολή δεν είναι εύκολη για μία χώρα με τις περιορισμένες δημοσιονομικές δυνατότητες και τη μεγάλη συσσώρευση χρέους που έχει η Ελλάδα. Με γρήγορο και αποτελεσματικό τρόπο, η κυβέρνηση έχει ήδη χρησιμοποιήσει μεγάλο μέρος των περιορισμένων πόρων του κράτους για να υποστηρίξει επιχειρήσεις και νοικοκυριά, ώστε στο τέλος αυτής της κρίσης να μην έχει υποστεί ζωτική βλάβη ο παραγωγικός ιστός μέσα από καταρρεύσεις εταιριών, απολύσεις εργαζομένων και δημιουργία νέου κύματος προβληματικών δανείων.
Αυτή η οικονομική κρίση θα θέσει φέτος σε δοκιμασία τις αντοχές της ελληνικής οικονομίας, πριν φτάσουμε σε ανάκαμψη το 2021. Το υπουργείο Οικονομικών εκτιμά ότι η ύφεση φέτος θα είναι βαθιά, ενώ το αρχικά αναμενόμενο πλεόνασμα του προϋπολογισμού θα γίνει έλλειμμα. Η κυβέρνηση θα χρειαστεί να βρει πόρους για τη χρηματοδότηση αυτού του ελλείμματος, το οποίο θα δημιουργηθεί από τις έκτακτες δαπάνες και τη μείωση εσόδων λόγω της πανδημίας.
Αυτή η προσπάθεια δεν θα είναι εύκολη. Η ένταξη των ελληνικών ομολόγων για πρώτη φορά στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ ανέκοψε αρχικά την ανεξέλεγκτη άνοδο αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά. Στη συνέχεια σημειώθηκε ραγδαία αποκλιμάκωση. Ομως, ακόμη μετά από αυτή την εξέλιξη, η έκδοση ομολόγων στην πρωτογενή αγορά δεν είναι εφικτή μέχρι να επέλθει ηρεμία και το πρόγραμμα δανεισμού της χώρας έχει ανασταλεί.
Η μάχη για τα ευρωομόλογα
Αντιμέτωπος με αυτή την πρόκληση της εξεύρεσης χρηματοδοτικών πόρων, ο πρωθυπουργός πήρε τη θαρραλέα πρωτοβουλία να συμμετάσχει στην ομάδα των 9 κρατών της Ευρωζώνης που προτείνουν την έκδοση ευρωομολόγων ειδικού σκοπού, των λεγόμενων “ομολόγων κορονοϊού”, ώστε αυτή τη φορά η Ευρωζώνη να αντιμετωπίσει την κρίση ενωμένη.
Το ισχυρό επιχείρημα τους είναι ότι, σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στην προηγούμενη κρίση της Ευρωζώνης, τα δημοσιονομικά προβλήματα τώρα δεν προκαλούνται από κακούς χειρισμούς κάποιων κυβερνήσεων, αλλά από έναν εξωγενή παράγοντα, μία πανδημία που δεν θα μπορούσε να ελεγχθεί και παρασύρει σε ύφεση ολόκληρη την ευρωζώνη.
Προς το παρόν η Γερμανία και άλλες χώρες του Βορρά απορρίπτουν την ιδέα της έκδοσης κοινού χρέους. Αντιστέκονται, παρ'ότι είναι προφανές από την οικονομική σκοπιά ότι αυτή είναι η ενδεδειγμένη λύση για να βρουν οι κυβερνήσεις των πιο αδύναμων οικονομιών πρόσβαση σε χρηματοδοτικούς πόρους που είναι αναγκαίοι για την αντιμετώπιση της πανδημίας και των συνεπειών της.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης συμμετέχει σ' αυτή τη μάχη στο πλαίσιο μιας ισχυρής συμμαχίας στην οποία συμμετέχουν οι ηγέτες των τριών χωρών με τις μεγαλύτερες (μετά τη γεμανική) οικονομίες της ευρωζώνης δηλαδή η Γαλλία η Ιταλία και η Ισπανία. Όποια και αν είναι η κατάληξη αυτής της προσπάθειας, έχει σημασία να βρεθεί μέσω των ευρωομολόγων ή κάποιας άλλης διαδικασίας ο τρόπος για να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση της χώρας (π.χ. δανεισμός από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας ή μετάθεση κάποιων πληρωμών για το χρέος μας προς το Μηχανισμό).
Προς το παρόν και μέχρι να δούμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα - από το οποίο τελικά κρίνονται όλες οι κυβερνήσεις, πολύ σημαντικό για τον πρωθυπουργό είναι να έχει ευρεία πολιτική και κοινωνική στήριξη σ' αυτή την προσπάθεια.
*Οικονομολόγος, πρώην στέλεχος τραπεζών
