Ηταν η τράπεζα που διευκόλυνε πλούσιους φοροφυγάδες να κρύψουν τα χρήματά τους. Την προτιμούσαν οι βαρόνοι της κοκαϊνης και οι μαφιόζικες οικογένειες για να "ξεπλύνουν" παράνομο χρήμα. Τώρα γίνεται βασικός βραχίονςα στήριξης των κινεζικών επενδύσεων στη Δύση. Ο νέος ρόλος της είναι να βοηθήσει την Κίνα να γίνει παγκόσμιος τραπεζίτης και το γουάν να καταστεί νόμισμα διεθνών συναλλαγών.
Του ΜΠΑΜΠΗ ΜΙΧΑΛΗ, στην "Εφημερίδα των Συντακτών"
Αν ήταν χώρα, θα ήταν η 5η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. H HSBC (Hong Kong and Shanghai Banking Corporation) είναι τράπεζα. Μια επιχειρηματική οντότητα με 300 χιλιάδες εργαζομένους σε πέντε ηπείρους και διαχείριση πλούτου 3.000 δισ. δολαρίων.
Στην 150ετή ιστορία της τα κέρδη της όμως δεν τα έβγαζε μόνο από τους τόκους, τις μετοχές, τα ομόλογα και τις πάσης φύσεως προσόδους, αλλά και από τους... γκάνγκστερ.
Κέρδη από το όπιο
Η HSBC ιδρύθηκε στο Χονγκ Κονγκ το 1865, λίγο μετά τον Δεύτερο Πόλεμο του Οπίου (1856-1860). Η ηττημένη από τους Βρετανούς Κίνα υποχρεώθηκε τότε, μεταξύ άλλων, να παραδώσει το Χονγκ Κονγκ για 99 χρόνια στο βρετανικό στέμμα και να νομιμοποιήσει τις εισαγωγές οπίου στην επικράτειά της.
Το όπιο εισαγόταν από την Ινδία και αποτελούσε το βασικό προϊόν που εμπορεύονταν οι Βρετανοί στην Κίνα -σε αντάλλαγμα των εγχώριων μεταξωτών, του τσαγιού και της πορσελάνης. Το εμπόριό του απέφερε τεράστια κέρδη στους Βρετανούς που το εισήγαν στην Κίνα από την Ινδία και διαδραμάτιζε ρόλο-κλειδί για την "υγεία" της βρετανικής οικονομίας.
Δεδομένου του αυξανόμενου εθισμού των Βρετανών στα εισαγόμενα αγαθά της Απω Ανατολής, το όπιο ήταν το εμπόρευμα που διέσωσε το βρετανικό ισοζύγιο πληρωμών από ένα καταστροφικό έλλειμμα έναντι της Ασίας. Γι’ αυτό και όταν οι Κινέζοι αυτοκράτορες τον 19ο αιώνα επιχείρησαν να απαγορεύσουν το εμπόριο του οπίου, οι Βρετανοί κατέφυγαν στη βία, επιβάλλοντας -με την υπεροχή του Ναυτικού τους- τον δικό τους νόμο.
Η HSBC πραγματοποίησε τα πρώτα της κέρδη από τις πωλήσεις του εισαγόμενου οπίου στους εθισμένους Κινέζους χρήστες.
Στους ιδρυτώές της τράπεζας περιλαμβάνονται γνωστοί Βρετανοί και Σκοτσέζοι έμποροι οπίου εκείνης της εποχής, όπως για παράδειγμα ο Thomas Dent. Το ένταλμα σύλληψης του τελευταίου και η προσπάθεια κλεισίματος των γεμάτων με όπιο αποθηκών του στο Χονγκ Κονγκ, αποτέλεσε ένα από τα κύρια γεγονότα που πυροδότησαν τον Πρώτο Πόλεμο του Οπίου (1839-1842).
Με την ίδρυσή της η HSBC ανέλαβε αμέσως ηγετικό ρόλο στο Xoνγκ Κονγκ. Τυπώνει το νόμισμά του, χρηματοδοτεί την ανοικοδόμησή του ενώ φροντίζει παράλληλα για την εξυπηρέτηση των οικονομικών συμφερόντων του βρετανικού στέμματος στην περιοχή.
Τα καρτέλ της κοκαϊνης και οι μαφιόζοι
Με το όπιο δεν ήταν η μοναδική φορά που η HSBC έβγαλε κέρδη από ναρκωτικά. Το 2012 το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης κατηγόρησε την τράπεζα για ξέπλυμα του χρήματος των μεξικανικών και κολομβιανών καρτέλ κόκας.
Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, περίπου 1 δισ. ευρώ που προερχόταν από λαθρεμπόριο κοκαΐνης εισήλθε στο τραπεζικό σύστημα μέσω μεξικανικού υποκαταστήματος της HSBC πριν ανακυκλωθεί στην αμερικανική οικονομία.
Οι μαφιόζοι κατέθεταν συστηματικά στην HSBC τα χρήματα που κέρδιζαν από το εμπόριο κοκαΐνης σε... κούτες. Μια μέρα κάποιος εξ αυτών φέρεται να κατέθεσε αμέτρητες κούτες που περιείχαν περί τα 3-4 εκατ. δολάρια σε χαρτονομίσματα. Οι υπάλληλοι της τράπεζας τα μετρούσαν όλη μέρα! Η τράπεζα όμως δεν ανέφερε ποτέ κάτι γι’ αυτές τις καταθέσεις στις Αρχές. Απλώς εισέπραττε.
Συγκάλυψη
Η έρευνα έδειξε ότι υπεύθυνοι δεν ήταν μόνο οι υπάλληλοι του συγκεκριμένου υποκαταστήματος αλλά και οι ανώτεροί τους που γνώριζαν τι συνέβαινε. «Το Λονδίνο γνώριζε, αλλά δεν έκανε τίποτα», δήλωσε Αμερικανός εισαγγελέας που συμμετείχε στην έρευνα.
Με βάση το κατηγορητήριο, η HSBC θα έπρεπε κανονικά να κλείσει, να της αφαιρεθεί η άδεια λειτουργίας. «Δραπέτευσε» τελικά από την αμερικανική Δικαιοσύνη με πρόστιμο 2 δισ. δολαρίων, όσα δηλαδή τα κέρδη ενός μήνα!
Καθοριστική για την «ποινή-χάδι» ήταν η παρέμβαση της τότε βρετανικής κυβέρνησης Ντέιβιντ Κάμερον και πιο συγκεκριμένα του υπουργού Οικονομικών, Τζέιμς Οζμπορν, προς την κυβέρνηση Ομπάμα και τη Fed.
Οι Βρετανοί επικαλέστηκαν τον γνωστό «συστημικό κίνδυνο», τις επιπτώσεις που θα είχε δηλαδή για τη διεθνή τραπεζική σταθερότητα το κλείσιμο της 4ης μεγαλύτερης τράπεζας του κόσμου.
Οπως και το 2008, αποδείχτηκε ότι οι μεγάλες τράπεζες και οι τραπεζίτες είναι- με τη βοήθεια των πολιτικών - υπεράνω του νόμου.
Η βοήθεια που παρείχε ο Οζμπορν δεν ήταν άσχετη της στενής σχέσης της κυβέρνησής του με την τράπεζα. Ο επί πολλά χρόνια πρόεδρος της HSBC, Στίβεν Γκριν, διετέλεσε υπουργός Εμπορίου της κυβέρνησης Κάμερον και ήταν o άνθρωπος που ανέλαβε τα ανοίγματα της τελευταίας στην ανερχόμενη Κίνα. Σε αντάλλαγμα ο Οζμπορν προστάτευσε την τράπεζα.
Παγκόσμιο «εργαλείο».
Με κινέζικα κεφάλαια
Η HSBC αποτελεί όμως σημαντικό «εργαλείο» όχι μόνο για το βρετανικό κεφάλαιο, αλλά και το κινεζικό.
Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες βρετανικές τράπεζες, στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 αρνήθηκε τη διάσωσή της με κρατική βοήθεια και επέλεξε την αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου με χρήματα Κινέζων επενδυτών.
Η HSBC -που επί Μάο ήταν η μοναδική ξένη τράπεζα στην Κίνα- είχε κάνει την προς Ανατολάς επιλογή της πολύ νωρίτερα.
Το 1997, όταν το Χονγκ Κονγκ επιστράφηκε από τη Βρετανία στην Κίνα, η HSBC μετέφερε τα γραφεία της στο City του Λονδίνου (και από τοπική τράπεζα έγινε παγκόσμια). Παράλληλα όμως διατήρησε τις βασικές της δραστηριότητες στο -κινεζικό πια- Χονγκ Κονγκ, προσβλέποντας στην τεράστια αγορά που άνοιγε και τα χρήματα των χιλιάδων νέων εκατομμυριούχων.
Ο αιώνας της Κίνας έχει ήδη ξεκινήσει και η HSBC ακολουθεί πλέον τον νέο της μάστερ. Από το 2015 αποτελεί τον βασικό βραχίονα στήριξης των κινεζικών επενδύσεων στη Δύση.
Σε ένα άλλο επίπεδο, επιχειρεί να αποτελέσει τη γέφυρα που θα ενώσει την Κίνα με το City και τα άλλα μεγάλα χρηματοπιστωτικά κέντρα της Δύσης. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο ρόλος της πλέον είναι να βοηθήσει την Κίνα να γίνει παγκόσμιος τραπεζίτης και το γουάν νόμισμα διεθνών συναλλαγών.
Το "πλυντήριο"
Νωρίτερα πάντως είχε προλάβει να βοηθήσει με το αζημίωτο περισσότερους από 100 χιλιάδες Ευρωπαίους να ελαφρύνουν τη φορολόγησή τους μεταφέροντας τα πλούτη τους στην Ελβετία.
Σύμφωνα με τις σχετικές αποκαλύψεις των Swiss Leaks (και της λίστας Φαλτσιανί), περί τα 180,6 δισ. ευρώ μεταφέρθηκαν μέσω λογαριασμών της HSBC αφορολόγητα την περίοδο 2006-2007 στην Ελβετία και σε υπεράκτιους φορολογικούς παραδείσους.
Η HSBC, ωστόσο, βγήκε και πάλι λάδι. Οι ελβετικές Αρχές τής επέβαλαν πρόστιμο... 40 εκατ. ευρώ, ενώ Βρετανοί και άλλοι Ευρωπαίοι επέλεξαν το... κουκούλωμα.