Κλείνουν οι τράπεζες τη στρόφιγγα του δανεισμού στις επιχειρήσεις

Τη στρόφιγγα της παροχής ρευστότητας κλείνουν οι τράπεζες προς τις επιχειρήσεις, ενώ παρέχουν αφειδώς νέα δάνεια προς το δημόσιο τομέα. Τα στοιχεία για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων τον Οκτώβριο γεννούν έντονο προβληματισμό, καθώς οι τράπεζες διαθέτουν, για πρώτη φορά εδώ και χρόνια άφθονη ρευστότητα, από καταθέσεις και παροχές δανεισμού με αρνητικά επιτόκια από την ΕΚΤ, αλλά οι καθαρές ροές πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα έγιναν αρνητικές, ενώ υποχώρησαν σημαντικά οι ροές προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις.

Η πιστωτική πολιτική που ακολουθούν οι τράπεζες φαίνεται πως έχει ως βασική αρχή την αποφυγή του κινδύνου στο μέγιστο δυνατό βαθμό, ώστε να προστατεύσουν την ασθενή κεφαλαιακή τους βάση από νέες ζημιές. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Οκτώβριο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος:

• Εκ πρώτης όψεως φαίνεται να έχει αυξηθεί εντυπωσιακά η χρηματοδότηση της οικονομίας, που αυξήθηκε με ρυθμό 11,5%, έναντι 10,6% τον Σεπτέμβριο, με την καθαρή μηνιαία ροή πιστώσεων να φθάνει τα 2,258 δισ. ευρώ, ελαφρώς μειωμένη σε σχέση με τα 2,537 δισ. ευρώ του προηγούμενου μήνα.
• Όμως, η εικόνα αυτή είναι... μαγική, καθώς ο κύριος όγκος των νέων πιστώσεων κατευθύνονται στη γενική κυβέρνηση, δηλαδή στο Δημόσιο και τους οργανισμούς του. Η μηνιαία καθαρή ροή της χρηματοδότησης προς τη γενική κυβέρνηση ήταν θετική κατά 2,505 δισ. ευρώ, σημαντικά αυξημένη από τα 1,914 δισ. ευρώ του Σεπτεμβρίου. Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης της γενικής κυβέρνησης αυξήθηκε σε 57,0% από 54,0% τον προηγούμενο μήνα.
• Προς τον ιδιωτικό τομέα, όμως, που αντιμετωπίζει συνθήκες ασφυξίας εν μέσω της πανδημίας, οι τράπεζες κλείνουν τη στρόφιγγα της ρευστότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ρυθμός μεταβολής της συνολικής χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα σε ετήσια βάση ήταν μόλις 2,5%, απέχοντας... χιλιόμετρα από το 57% για τον δημόσιο, ενώ η μηνιαία καθαρή ροή της συνολικής χρηματοδότησης προς τον ιδιωτικό τομέα ήταν αρνητική κατά 247 εκατ. ευρώ, έναντι θετικής καθαρής ροής 623 εκατ. ευρώ τον προηγούμενο μήνα.
• Ακόμη και για τις επιχειρήσεις εκτός χρηματοπιστωτικού τομέα, δηλαδή για τον παραγωγικό ιστό της οικονομίας, οι ροές νέων δανείων υποχώρησαν δραματικά τον Οκτώβριο. Η μηνιαία καθαρή ροή της χρηματοδότησής τους ήταν θετική κατά 72 εκατ. ευρώ, έναντι θετικής καθαρής ροής 660 εκατ. ευρώ τον προηγούμενο μήνα.
• Τα δάνεια σε καθεστώς αναστολής δόσεων, από τα οποία θα προέλθει η επόμενη γενιά «κόκκινων» δανείων, εμφανίζονται αυξημένα σε 20,673 δισ. ευρώ. Στην κατηγορία αυτή, όπως σημειώνει η ΤτΕ, εμπίπτουν στεγαστικά δάνεια (8,343 δισ.), δάνεια προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (9,17 δισ.), καταναλωτικά δάνεια (1,769 δισ.), δάνεια προς ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και ατομικές επιχειρήσεις (1,387 δισ.) και λοιπά δάνεια προς νοικοκυριά (3 εκατ. ευρώ).

Το παράδοξο αυτής της συγκυρίας είναι ότι οι χρηματοδοτήσεις από τις τράπεζες περιορίζονται σε μια εποχή μεγάλης αύξησης των καταθέσεων, ενώ στη διάρκεια της προηγούμενης κρίσης η μείωση της πιστωτικής επέκτασης είχε συμπέσει με τη μεγάλη φυγή καταθέσεων από το τραπεζικό σύστημα. Ειδικότερα,

• Οι καταθέσεις από τον ιδιωτικό τομέα αυξήθηκαν κατά 2,526 δισ., ποσό υπερδιπλάσιο από τα 1,16 δισ. του προηγούμενου μήνα, ενώ ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής αυξήθηκε σε 11,6% από 10,3%.
• Οι καταθέσεις από επιχειρήσεις αυξήθηκαν κατά 968 εκατ. ευρώ, κυρίως λόγω αύξησης των καταθέσεων ασφαλιστικών επιχειρήσεων και λοιπών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (κατά 825 εκατ. ευρώ).
• Οι καταθέσεις των νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά 1,558 δισ. ευρώ, έναντι αύξησης κατά 283 εκατ. ευρώ τον προηγούμενο μήνα και ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής αυξήθηκε σε 6,3% από 5,4% τον προηγούμενο μήνα.

Σε αυτή την πλούσια ρευστότητα που κατευθύνεται από τους καταθέτες στις τράπεζες και μάλιστα με μηδενικό κόστος προστίθενται και τα σχεδόν 40 δισ. ευρώ που έχουν αντλήσει από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με αρνητικό επιτόκιο δανεισμού (πληρώνονται από την ΕΚΤ για να τις δανείζει), με αποτέλεσμα, για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια οι ελληνικές τράπεζες να εμφανίζουν δείκτη κάλυψης ρευστότητας (LCR) κατά πολύ υψηλότερο του 100%, ενώ μονίμως υστερούσαν, με ποσοστά πολύ χαμηλότερα από το ελάχιστο όριο του 100%.

Όπως φαίνεται, όμως, η πλούσια ρευστότητα δεν είναι αρκετή για να προχωρήσουν οι τράπεζες σε μεγάλη αύξηση των πιστώσεων προς την πραγματική οικονομία, καθώς υπάρχει πάντα ο φόβος για νέες πιστωτικές ζημιές, που θα ασκήσουν πίεση στην κεφαλαιακή τους βάση. Επιπλέον, όπως έχει χαρακτηριστικά τονίσει κορυφαίο τραπεζικό στέλεχος, η οικονομική κατάσταση των ελληνικών επιχειρήσεων δεν δικαιολογεί αύξηση της χρηματοδότησης, αφού μόνο 20.000 επιχειρήσεις έχουν οικονομική εικόνα που να τους επιτρέπει πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό.