Η αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα χρήματα που η Ευρώπη θα δαπανήσει σε προγράμματα Έρευνας, μέσω του επόμενου επταετούς προγράμματος «Ορίζων» για την περίοδο 2021-2027, φθάνει το ύψος των 100 δισεκατομμυρίων ευρώ. Καλό, αλλά όχι αρκετό, είναι η πρώτη αντίδραση των ερευνητών και των ευρωβουλευτών.
Αν και το ποσό αυτό -που περιλαμβάνει 2,4 δισ. ευρώ για το πυρηνικό ερευνητικό πρόγραμμα της Euratom- είναι σαφώς μεγαλύτερο από τα 77 δισ. ευρώ που διατίθενται μέσω του τωρινού προγράμματος πλαισίου "Horizon 2014-2020", καθώς και κάθε άλλου διάφορες πλευρές ακούγεται η απογοήτευση και η γκρίνια όσων ήλπιζαν σε πολύ μεγαλύτερη ενίσχυση, έως και σε 60% περισσότερα κονδύλια χρηματοδότησης.
Ο νέος ερευνητικός προϋπολογισμός δεν προβλέπει συνεισφορά της Βρετανίας λόγω του αναμενόμενου Brexit και, αναπόφευκτα, αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε διαφορετική κατανομή του συνολικού ποσού ανάμεσα στις χώρες, τόσο όσον αφορά τους «δότες» όσο και τους «λήπτες» των ερευνητικών κονδυλίων.
Το επόμενο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Έρευνα, που θα είναι το ένατο κατά σειρά και ήδη ονομάσθηκε "Horizon Europe", αναμένεται να αποτελέσει αντικείμενο δύσκολων διαπραγματεύσεων ανάμεσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ, σύμφωνα με το "Science" και το "Nature".
«Τα 100 δισ. ευρώ είναι μια καλή αύξηση, αλλά όχι στο επίπεδο που θα θεωρούσαμε σωστό» δήλωσε εκπρόσωπος της Ένωσης Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων, η οποία αντιπροσωπεύει πάνω από 800 ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και θα ήθελε ένα προϋπολογισμό της τάξης των 160 δισ. ευρώ.
Η επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Έρευνα έχει ζητήσει προϋπολογισμό 120 δισ. ευρώ και σκοπεύει να πιέσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις προς αυτή την κατεύθυνση, να βάλουν δηλαδή πιο βαθιά το χέρι...στην τσέπη. «Αυτό είναι το επίπεδο που χρειαζόμαστε για να διασφαλίσουμε την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα και τεχνολογική ηγεσία της Ευρώπης» δήλωσε ο γερμανικός συντηρητικός ευρωβουλευτής Κρίστιαν Έλερ (του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος), μέλος της επιτροπής.
Η συζήτηση αναμένεται να ανάψει μέσα στο καλοκαίρι. Συνήθως οι κυβερνήσεις θέλουν να μειώσουν το ποσό του προϋπολογισμού που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να το αυξήσει. Κατά τις προηγούμενες διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό του «Ορίζοντα 2020», η Κομισιόν είχε προτείνει 80 δισ. ευρώ, το ευρωκοινοβούλιο 100 δισ. ευρώ και τελικά το 2013 -μετά από πιέσεις των κυβερνήσεων- το ποσό «έκατσε» στα 77 δισ. ευρώ.
Τώρα που φεύγει και η Βρετανία από την ΕΕ, ασφαλώς θα είναι ακόμη πιο δύσκολο να βρεθεί το ποσό για ενίσχυση της Έρευνας που θα ήθελαν το Ευρωκοινοβούλιο, τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και οι ερευνητικοί φορείς. Είναι πάντως πιθανό ότι η Βρετανία θα επιλέξει -όπως κάνουν ήδη η Νορβηγία και η Ελβετία που συμμετέχουν στο "Horizon 2020" τόσο ως δότες όσο και ως λήπτες- να αποκτήσει και αυτή το καθεστώς συνεργαζόμενης χώρας, οπότε θα πληρώνει τον οβολό της.
Οι τρεις βασικοί πυλώνες του επόμενου προγράμματος "Horizon Europe" θα είναι ουσιαστικά ίδιοι με τους σημερινούς: οι επιχορηγήσεις αριστείας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC) για βασική έρευνα (13 δισ. ευρώ), οι χρηματοδοτήσεις για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών εταιρειών (13,5 δισ. ευρώ) και η αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων μέσω της έρευνας (7,5 δισ. ευρώ). Ενεργότερος θα είναι πλέον ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας, που θα παίξει το ρόλο του ERC αλλά για τους καινοτόμους επιχειρηματίες και όχι τους βασικούς ερευνητές.
Καλοδεχούμενο νέο για τους ερευνητές είναι ο προβλεπόμενος σχεδόν διπλασιασμός του προϋπολογισμού για το πρόγραμμα ακαδημαϊκών ανταλλαγών Erasmus+, που προτείνεται να αυξηθεί από 16,5 σε 30 δισ. ευρώ. Θετική εξέλιξη χαρακτηρίσθηκε επίσης ότι ένα ποσό 10 δισ. ευρώ που στο παρελθόν δινόταν για αγροτικές επιδοτήσεις, προτείνεται τώρα να δοθεί για έρευνα πάνω στα τρόφιμα, στη γεωργία και στην ανάπτυξη της υπαίθρου.
Οι ολοκληρωμένες προτάσεις για την κατανομή των κονδυλίων του "Horizon Europe" αναμένονται τον Ιούνιο. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ κυβερνήσεων (Συμβουλίου Υπουργών) και Ευρωκοινοβουλίου μπορεί να διαρκέσουν όλη την επόμενη διετία.
