Μετά από δυόμιση χρόνια ακρίβειας και υψηλού πληθωρισμού σε παγκόσμιο επίπεδο κι ενώ οι τιμές των καταναλωτικών και άλλων αγαθών συνεχίζουν να καλπάζουν, κυβερνήσεις, αναλυτές και διεθνείς οίκοι παραμένουν “χαμένοι στη μετάφραση”, προσπαθώντας να εξηγήσουν το φαινόμενο και να βρουν τρόπους αντιμετώπισης του.
Φταίει η ενεργειακή κρίση, φταίνε οι μηχανισμοί της αγοράς και η απληστία του κέρδους; ¨Η μήπως όλα μαζί;
“Αιτία του κακού” θεωρήθηκε αρχικά η μεγάλη άνοδος του κόστους ενέργειας, που απογειώθηκε με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και προκάλεσε ντόμινο ανατιμήσεων σε όλες τις πρώτες ύλες και τα τελικά προϊόντα, βιομηχανκά και αγροτικά, λόγω επιβάρυνσης του κόστους παραγωγής.
Ομως, όπως αποδεικνύεται τώρα, η ενεργειακή κρίση και η εκτόξευση της τιμής του φυσικού αερίου μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ήταν μόνο το “προσάναμμα” στη φωτιά του πληθωρισμού που σιγόκαιγε από τα μέσα του 2021.και αποτέλεσε το "άλλοθι" για διαδοχικά κύματα ανατιμήσεων.
Ανατιμήσεις και ενεργειακό κόστος
Οι εξελίξεις και τα στοιχεία δείχνουν ακόμη ότι οι μηχανισμοί των αγορών συντηρούν την ανοδική τάση των τιμών, παρόλο που έχει εκλείψει πλέον η βασική αιτία που – υποτίθεται ότι – την προκάλεσε.
Το πρώτο στοιχείο είναι η μεγάλη αποκλιμάκωση των τιμών του φυσικού αερίου και του πετρελαίου, που θα έπρεπε να έχει ήδη οδηγήσει σε μεγάλες μειώσεις τιμών πολλά βιομηχανικά προϊόντα, καταναλωτικά αγαθά, πρώτες ύλες και προίόντα πρωτογενούς παραγωγής.
Με την τιμή του φυσικού αερίου να εκτοξεύεται από τα 28-30 ευρώ ανα Mwh στα 340(!) στο διάστημα Φεβρουαρίου-Αυγούστου 2022, ήταν λογικό οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος να απογειωθούν και να ακολουθήσει κύμα ανατιμήσεων σε όλα τα προϊόντα.
Εκτοτε όμως η τιμή του βασικού ενεργειακού προϊόντος κινείται πτωτικά. Μάλιστα το τελευταίο διάστημα βρίσκεται πολύ χαμηλότερα από επίπεδα προ ενεργειακής κρίσης. Την προηγούμενη εβδομάδα κινήθηκε μεταξύ 30-32 ευρώ, περίπου 45% χαμηλότερα (!) από τον Ιανουάριο του 2022, πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όταν βρισκόταν στα 70 ευρώ (δες γράφημα). Σήμερα υποχωρεί ακόμη χαμηλότερα, στα 30,3 ευρώ ανα Mwh.
Ανάλογη πορεία έχουν ακολουθήσει και οι τιμές του αργού πετρελαίου, παρά την αιματοχυσία στη Γάζα και την επαπειλούμενη ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή, απ' όπου διέρχεται το 80% του μεταφερόμενου με τάνκερ πετρελαίου. Το μπρεντ κινείται τον τελευταίο μήνα στα 72-80 δολάρια, στα επίπεδα Ιανουαρίου 2022 και σήμερα βρίσκεται στα 78 δολ. το βαρέλι.
Μετά την κορύφωση της ενεργειακής κρίσης στα μέσα του 2022 πτωτικά έχουν κινηθεί και οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος, κυρίως στην αγορά χονδρικής. Ομως η αποκλιμάκωση τους είναι περιορισμένη – και απέχουν πολύ από τα προ κρίσης επίπεδα.
Στην τετραετία 2019-2023 οι τιμές που πληρώνουν οι καταναλωτές έχουν αυξηθεί κατά 45% και σε σύγκριση με τα προ κρίσης επίπεδα είναι περίπου 18% υψηλότερες.
Πληθωριστικές προσδοκίες
Αυτό δεν ευνοεί βέβαια καθόλου την κυβερνητική προσπάθεια να μπει φρένο στις ανατιμήσεις. Στην αγορά έχει καλλιεργηθεί πληθωριστικό πνεύμα, όλοι περιμένουν ανατιμήσεις και η κυβέρνηση επιμένει στην άποψη περί “εισαγόμενου πληθωρισμού” - κάτι σαν φυσικό φαινόμενο που δεν μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε.
Το εμπόριο και οι βιομηχανικές επιχειρήσεις εκμεταλλεύονται βέβαια αυτό το κλίμα και προχωρούν σε ανατιμήσεις, τις οποίες οι καταναλωτές ούτως ή άλλως θεωρούν αναμενόμενες.
Υπηρεσιακοί παράγοντες των συναρμόδιων υπουργείων επισημαίνουν ότι δεν υπάρχουν αποτελεσματικά όπλα για τον έλεγχο των τιμών και εκτιμούν ότι το σπιράλ ανατιμήσεων δεν πρόκειται να σταματήσει. Οπως λένε, “το καλύτερο που μπορούμε να περιμένουμε τους επόμενους μήνες είναι κάποια επιβράδυνση του ρυθμού αυξήσεων των τιμών και του πληθωρισμού”.