Στην τελική ευθεία για τη Βουλή βρίσκεται το σχέδιο νόμου για τις πορείες και τις διαδηλώσεις που η κυβέρνηση αποφάσισε μετά από μήνες καθυστέρησης τελικά να το παρουσιάσει εν μέσω θέρους. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ανάρτησή του σε δημόσια διαβούλευση ξεκίνησε στις 25 Φεβρουαρίου και ολοκληρώθηκε στις 10 Μαρτίου και στο πλαίσιο αυτής καταγράφεται ελάχιστος αριθμός σχολίων, ενώ δεν έχει διενεργηθεί κανένας διάλογος σε επίπεδο κοινωνικών φορέων.
Το νομοσχέδιο με τίτλο «Δημόσιες Υπαίθριες Συναθροίσεις» συγκαταλέγεται στα 26 νομοθετήματα που η κυβέρνηση στοχεύει να ψηφιστούν στο κοινοβούλιο έως και το τέλος του Ιουλίου. Η σχετική εξαγγελία για τον αριθμό των νομοσχεδίων έγινε στο υπουργικό Συμβούλιο που συνεδρίασε στις 29 Απριλίου.Εφόσον το νομοθέτημα τελικά κατατεθεί στην Βουλή, πιθανότερη ημερομηνία για την ψήφισή του, θεωρείται το τέλος Ιουλίου, ίσως και η πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου. Ωστόσο, η νομοθετική ρύθμιση που θα κατατεθεί τις επόμενες ημέρες, με στόχο να «προλάβει» σκηνές κυκλοφοριακού χάους εν μέσω θέρους και τουριστικής περιόδου, αναμένεται να πυροδοτήσεις έντονους πολιτικούς διαξιφισμούς.
Το «Εθνος της Κυριακής» αποκαλύπτει την τελική μορφή του, η οποία προβλέπει περιορισμούς των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων «εάν πιθανολογείται ότι η διεξαγωγή τους θα διαταράξει δυσανάλογα την κοινωνικοοικονομική ζωή της συγκεκριμένης περιοχής» και την υποχρεωτική γνωστοποίηση της συγκέντρωσης από τον οργανωτή στην Αστυνομία μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας.
Το σχέδιο νόμου, το οποίο ενσωματώνει βασικές προτάσεις που είχε παρουσιάσει το 2012 ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Γ. Καμίνης -ύστερα από εργασία επιτροπής στην οποία μετείχαν μεταξύ άλλων οι καθηγητές Αλιβιζάτος και Μανιτάκης- , επιχειρεί σύμφωνα με την κυβέρνηση να διαμορφώσει ένα σύγχρονο νομικό πλαίσιο για την άσκηση του δικαιώματος του συνέρχεσθαι και ειδικότερα για τη διενέργεια δημόσιων συναθροίσεων.
Επίσης η πρόταση αυτή αποτέλεσε στοιχείο της προεκλογικής εκστρατείας του Κώστα Μπακογιάννη, προκειμένου να διεκδικήσει τον Δήμο της Αθήνας. Η πρόταση του νυν δημάρχου είναι ο χώρος που δεσμεύεται για μία συλλογική διαμαρτυρία να είναι αντίστοιχος του προβλεπόμενου όγκου της διαδήλωσης
Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις επιδιώκεται η διασφάλιση της άσκησης του δικαιώματος του συνέρχεσθαι, εντός ενός θεσμικού πλαισίου που συνάδει προς την αρχή της αναλογικότητας και είναι εναρμονισμένο με τις επιταγές του άρθρου 11 του Συντάγματος και του άρθρου 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), ώστε αφενός μεν να προστατεύεται η δημόσια ασφάλεια και να μη διαταράσσεται υπέρμετρα η κοινωνικοοικονομική ζωή ορισμένης περιοχής, αφετέρου δε να διασφαλίζεται ισόρροπα η ακώλυτη άσκηση του συγκεκριμένου δικαιώματος των πολιτών.
Ταυτόχρονα, επιχειρείται η σαφής οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων της αστυνομικής αρχής.
Συγκεκριμένα το σχέδιο θα βασιστεί στους εξής πέντε πυλώνες:
- Ο οργανωτής της πορείας θα είναι υπεύθυνος για την οµαλή πραγµατοποίησή της
- Επιβολή περιορισµών «εάν πιθανολογείται ότι η διεξαγωγή τους θα διαταράξει δυσανάλογα την κοινωνικοοικονοµική ζωή της περιοχής»
- Εξαιρείται ο εορτασµός της Πρωτοµαγιάς και της επετείου της 17ης Νοεµβρίου
- Ειδική ιστοσελίδα προκειµένου να ενηµερώνονται οι πολίτες για τις κινητοποιήσεις και τις κυκλοφοριακές ρυθµίσεις
- Ορίζεται «αστυνοµικός» ή «λιµενικός διαµεσολαβητής»
«Κλειδί» ο οργανωτής
Κομβικό ρόλο θα έχει εφεξής ο «οργανωτής» της κάθε πορείας, ο οποίος θα είναι υποχρεωμένος να γνωστοποιήσει είτε στην ΕΛ.ΑΣ. είτε στο Λιμενικό τον τόπο και τον χρόνο της διαδήλωσης. Αυτό θα μπορεί να γίνει εγγράφως ή μέσω Διαδικτύου.
Ο «οργανωτής» θα πρέπει να δηλώσει τα στοιχεία ταυτότητας και επικοινωνίας του, τον χρόνο έναρξης και λήξης της συνάθροισης, τον σκοπό, καθώς και την προτεινόμενη διαδρομή.
Τί θα συμβαίνει, όμως, εάν δεν υπάρχει κάποιος οργανωτής; Το σχέδιο νόμου θα ορίζει ότι «αυθόρμητη συνάθροιση που δεν έχει γνωστοποιηθεί δύναται να επιτραπεί εφόσον δεν διαφαίνονται κίνδυνοι διασάλευσης της δημόσιας ασφάλειας ή σοβαρής διατάραξης της κοινωνικοοικονομικής ζωής. Στην περίπτωση αυτή, η αρμόδια αστυνομική ή λιμενική Αρχή καλεί τους συμμετέχοντες να ορίσουν οργανωτή, εφόσον οι υφιστάμενες συνθήκες το επιτρέπουν, ενώ δύναται να επιβάλει περιορισμούς. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, η αστυνομική ή λιμενική Αρχή δύναται να προβεί στη διάλυση της ανωτέρω συνάθροισης».
Στις «υποχρεώσεις» του υπευθύνου για την πορεία αναφέρονται τα εξής: «Ο οργανωτής συνεργάζεται με την αρμόδια αστυνομική ή λιμενική Αρχή και ιδίως με τον αστυνομικό ή λιμενικό διαμεσολαβητή και θα συμμορφώνεται στις υποδείξεις τους παρέχοντας τη συνδρομή του στην προσπάθεια για την τήρηση της τάξης και την ομαλή πραγματοποίηση της συνάθροισης. Ενημερώνει τους μετέχοντες στη συνάθροιση για την υποχρέωσή τους να μη φέρουν και χρησιμοποιούν αντικείμενα πρόσφορα για την άσκηση βίας και ζητά την παρέμβαση της αρμόδιας αστυνομικής ή λιμενικής Αρχής για την απομάκρυνση ατόμων που φέρουν τέτοια αντικείμενα. Ορίζει επαρκή αριθμό ατόμων, τα οποία παρέχουν συνδρομή στην περιφρούρηση της συνάθροισης».
Προβλέψεις εκτάκτου ανάγκης
Στο νομοσχέδιο θα περιλαμβάνονται και προβλέψεις για περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης. Θα ορίζεται δηλαδή πότε μια πορεία που βρίσκεται σε εξέλιξη θα πρέπει να διαλυθεί από τις Αρχές. Αυτό θα συμβαίνει όταν πραγματοποιείται παρά την έκδοση απόφασης απαγόρευσης, όταν οι συμμετέχοντες δεν συμμορφώνονται προς τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν, όταν λαμβάνει χώρα χωρίς να έχει γνωστοποιηθεί και όταν ξεσπούν επεισόδια.
Για την τελευταία περίπτωση αναφέρεται ότι «η διάλυση δύναται να διαταχθεί όταν μετατρέπεται σε βίαιη με τη διάπραξη σοβαρών αξιόποινων πράξεων, όπως επιθέσεων κατά προσώπων, εμπρησμών, φθορών δημόσιας ή ιδιωτικής περιουσίας, βιαιοπραγιών κατά της αστυνομικής δύναμης και ιδίως σε περιπτώσεις που χρησιμοποιούνται αυτοσχέδιοι εκρηκτικοί και εμπρηστικοί μηχανισμοί, φωτοβολίδες, αιχμηρά αντικείμενα ή από τη συνέχισή της προκαλείται άμεσος κίνδυνος κατά της ζωής ή σωματικής βλάβης».
Ο νόμος θα είναι ιδιαίτερα αυστηρός απέναντι στον οργανωτή, ο οποίος θα ευθύνεται για την αποζημίωση όσων υπέστησαν βλάβη της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας και της ιδιοκτησίας τους από τους συμμετέχοντες στη δημόσια συνάθροιση. «Από την ευθύνη αυτή απαλλάσσεται εάν είχε γνωστοποιήσει εγκαίρως τη διεξαγωγή της συνάθροισης και αποδεικνύει ότι είχε λάβει όλα τα αναγκαία και πρόσφορα μέτρα για την πρόληψη και αποτροπή της ζημιάς» διευκρινίζεται.
Ο διαμεσολαβητής των Αρχών
Σε κάθε πορεία θα ορίζεται αξιωματικός της Ελληνικής Αστυνομίας ή του Λιμενικού Σώματος ως «αστυνομικός διαμεσολαβητής» ή «λιμενικός διαμεσολαβητής», ο οποίος θα αποτελεί τον σύνδεσμο της αρμόδιας αστυνομικής ή λιμενικής Αρχής με τον οργανωτή της πορείας. Εάν κρίνεται ότι μια διαδήλωση μπορεί να «διαταράξει δυσανάλογα την κοινωνικοοικονομική ζωή της συγκεκριμένης περιοχής, λόγω των ειδικότερων κυκλοφοριακών και άλλων τοπικών συνθηκών, τότε μπορούν να επιβληθούν περιορισμοί». Στα κριτήρια που θα λαμβάνονται υπόψη για μια τέτοια απόφαση θα περιλαμβάνεται και ο αριθμός των συμμετεχόντων.
Ενημέρωση των πολιτών για την κυκλοφορία από ειδική ιστοσελίδα
Εξάλλου, θεσμοθετεί ειδική ιστοσελίδα, μέσω της οποίας θα παρέχεται ενημέρωση στους πολίτες για τις προγραμματισμένες ή τρέχουσες συναθροίσεις αλλά και για τις κυκλοφοριακές ρυθμίσεις. Στόχος είναι οι οδηγοί να γνωρίζουν από την προηγούμενη ημέρα τον τόπο και τον χρόνο των συγκεντρώσεων αλλά και τους δρόμους που ενδεχομένως θα κλείσουν, προκειμένου να προσαρμόσουν τις μετακινήσεις τους ανάλογα.
Η ιστοσελίδα θα τροφοδοτείται με δεδομένα από τα επιχειρησιακά κέντρα της Τροχαίας αλλά και από τους υπευθύνους για την κατάρτιση των καθημερινών συγκεντρώσεων και πορειών.
Ομοιότητες με διατάγματα της Χούντας
Ωστόσο, ένα από τα εντυπωσιακά στοιχεία του νομοσχεδίου, είναι η ομοιότητα των διατάξεων του με το Νομοθετικό Διάταγμα 794/1971. Δηλαδή το θεσμικό πλαίσιο για την διενέργεια των δημόσιων συναθροίσεων, που ίσχυσε κατά την 7ετία της Χούντας. Σε ορισμένα σημεία η συγκριτική ανάγνωση των δύο κειμένων δείχνει ότι στην πραγματικότητα έχει γίνει μετάφραση από την καθαρεύουσα του 1971, στην δημοτική. Πάρα το γεγονός ότι εφόσον ψηφιστεί το νομοθέτημα, αυτό θα γίνει με τους κανόνες της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και με βάση το άρθρο 11 του Συντάγματος. Σε κάθε περίπτωση οι εντυπώσεις από τον παραλληλισμό δεν είναι θετικές και αντίκεινται στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου όπου σημειώνεται ότι στόχος είναι «να διαμορφώσει ένα σύγχρονο νομικό πλαίσιο για την άσκηση του δικαιώματος του συνέρχεσθαι».
Οι διαδηλώσεις σε αριθμούς
Κατά τη διάρκεια του 2019 πραγματοποιήθηκαν συνολικά 3.101 πορείες και συγκεντρώσεις πολιτών σε όλη τη χώρα, στις οποίες διατέθηκαν συνολικά 96.409 αστυνομικοί. Κατά μέσον όρο, δηλαδή, διεξάγονται οκτώ διαδηλώσεις καθημερινά. Το 2018 είχαν πραγματοποιηθεί 3.516 πορείες και συγκεντρώσεις, το 2017 ήταν 1.920, το 2016 ήταν 5.764 και το 2015 ήταν 5.267. Το ρεκόρ καταγράφηκε το 2010, όταν και μπήκε στη ζωή των πολιτών το μνημόνιο, χρονιά κατά την οποία έγιναν 11.391 διαδηλώσεις. Κατά μέσον όρο απασχολούνται περίπου 150-200 αστυνομικοί καθημερινά για την επιτήρηση-περιφρούρηση των πορειών.