Την ώρα που το καθεστώς της Αγκυρας "βρυχάται", απειλώντας γείτονες, συμμάχους και όσους αντιστρατεύονται τα νεο-οθωμανικά του σχέδια, η οικονομική της κατάσταση καθιστά την Τουρκία "χάρτινη τίγρη".
Η χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα συναλλαγματικής κρίσης, το νόμισμα της απαξιώνεται καθημερινά, το εξωτερικό χρέος διογκώνεται, οι κρουνοί χρηματοδότησης κλείνουν.
«Απαγορευτικό» στην τοποθέτηση ξένων κεφαλαίων στην τουρκική οικονομία εκδίδουν οι οίκοι αξιολόγησης, οδηγώντας σε χρηματοδοτική ασφυξία την Άγκυρα και σε κορύφωση της οικονομικής κρίσης, την ώρα που είναι πιο σοβαρή από κάθε άλλη φορά η απειλή επιβολή ευρωπαϊκών κυρώσεων.
Όπως εκτιμούν αναλυτές, η δεινή θέση στην οποία περιέρχεται η τουρκική οικονομία είναι η βασική αιτία της απόφαση του προέδρου Ερντογάν να αποσύρει στην Αττάλεια το Oruc Reis. Με την κίνηση αυτή δίνει «σήμα» προς την Ευρώπη ότι είναι διατεθειμένος να κάνει κάποιες υποχωρήσεις στην Αν. Μεσόγειο, έστω και τακτικού χαρακτήρα, για να αποφύγει την επιβολή κυρώσεων, που στις σημερινές συνθήκες θα ήταν ολέθριες για την τουρκική οικονομία.
Χωρίς συνάλλαγμα και χρηματοδότηση
Το μείζον πρόβλημα που έχει αυτή την περίοδο ο Ερντογάν είναι ότι η οικονομία κινείται πλέον με... αναθυμιάσεις, καθώς τα συναλλαγματικά αποθέματα έχουν εξαντληθεί και τα περιθώρια δανεισμού του κράτους από την κεντρική τράπεζα είναι πολύ στενά.
Τα ακαθάριστα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας, εξαιρουμένου του χρυσού, έχουν μειωθεί περισσότερο από 40% φέτος, στα 44,9 δισ. δολ., περιορίζοντας την ικανότητα της Τουρκίας να διατηρήσει το ισοζύγιο πληρωμών της.
Χωρίς εισροή ξένων κεφαλαίων, η Τουρκία θα βρεθεί σύντομα στο δρόμο που οδηγεί στο ΔΝΤ. Σε αυτές τις συνθήκες οι οίκοι αξιολόγησης που έδειχναν ως τώρα μια ανεκτικότητα προς την Τουρκία, «τραβούν την πρίζα» από την τουρκική οικονομία.
Η χθεσινή υποβάθμιση από τον οίκο Moody's έχει πολύ μεγάλη βαρύτητα, όχι μόνο γιατί αλλάζει η βαθμολογία, αλλά κυρίως επειδή ο οίκος προειδοποιεί ανοικτά για επερχόμενη συναλλαγματική κρίση, τονίζει ότι οι αρχές είναι ανίκανες ή απρόθυμες να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα (βλέπε αύξηση των επιτοκίων) και ουσιαστικά προαναγγέλλει νέα υποβάθμιση, κρατώντας την πρόβλεψη για τη βαθμολογία (outlook) αρνητική.
Η έκθεση της Moody's δημιουργεί ένα τετελεσμένο που δεν μπορεί να ξεπερασθεί από μια ασθενή οικονομία, όπως η τουρκική στην παρούσα φάση, καθώς ισοδυναμεί με «απαγορευτικό» στην τοποθέτηση ξένων κεφαλαίων στη χώρα. Ουδείς διαχειριστής κεφαλαίων θα ρίσκαρε μια τοποθέτηση σήμερα στην Τουρκία, μόνο και μόνο για να κινδυνεύσει να χάσει το... κεφάλι του, αν επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη για συναλλαγματική κρίση, που έχει διατυπώσει ο ένας από τους δύο μεγαλύτερους οίκους αξιολόγησης.
Ταυτόχρονα, η πολύ σκληρή έκθεση της Moody's δεν αφήνει στην S&P και την Fitch περιθώρια να κινηθούν διαφορετικά. Αρα θα πρέπει να αναμένονται νέες υποβαθμίσεις του Δημοσίου και των τραπεζών το επόμενο διάστημα, που θα επιδεινώσουν ακόμη περισσότερο τη θέση της Τουρκίας.
Κατάρρευση της λίρας
Η προειδοποίηση για συναλλαγματική κρίση λειτουργεί σαν μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, καθώς αναμένεται να προκαλέσει νέα «διαρροή» ξένων κεφαλαίων, αλλά και -το χειρότερο- να σπρώξει ακόμη περισσότερο τους Τούρκους πολίτες και επιχειρήσεις προς την εγκατάλειψη της λίρας, με στροφή σε συνάλλαγμα ή χρυσό.
Αυτός ο φαύλος κύκλος οδηγεί στη συνεχή πτώση της λίρας, που ήδη χάνει πάνω από 20% από την αρχή του έτους και σχεδόν 30% σε βάθος 12μήνου, φέρνοντας όλο και πιο κοντά μια συναλλαγματική κρίση που θα θυμίζει εκείνη του 2001, που είχε οδηγήσει τη χώρα στο ΔΝΤ.
Τα περιθώρια ελιγμών του Ερντογάν είναι ελάχιστα πλέον, αν δεν κάνει τις δύο μεγάλες υποχωρήσεις για τις οποίες πιέζεται από τη διεθνή κοινότητα: στο οικονομικό πεδίο, να αποδεχθεί μια μεγάλη αύξηση στα επιτόκια για τη σταθεροποίηση της λίρας και του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, που όμως θα έχει βαρύ τίμημα την εμβάθυνση της ύφεσης. Στο πολιτικό, να εγκαταλείψει την άκρως επιθετική πολιτική εναντίον της Δύσης συνολικά, ώστε να του επιτραπεί μια έξοδος από αυτή την κρίση χωρίς την ταπεινωτική προσφυγή στο ΔΝΤ.
Ο Τούρκος πρόεδρος δεν έχει άλλα περιθώρια να καθυστερεί τις αποφάσεις του, αφού πλέον όχι μόνο δεν υπάρχουν συναλλαγματικά διαθέσιμα για να υποστηριχθεί η λίρα και να καλυφθούν χωρίς κινδύνους οι εξωτερικές υποχρεώσεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, αλλά ακόμη και το τουρκικό Δημόσιο βρίσκεται στα πρόθυρα οξύτατης κρίσης ρευστότητας, παραμένοντας ουσιαστικά αποκλεισμένο από τη διεθνή χρηματαγορά.
Τυπώνουν πληθωριστικό χρήμα
Σύμφωνα με δημοσιεύματα του τουρκικού οικονομικού Τύπου, το Δημόσιο χρηματοδοτείται πληθωριστικά, με συνεχείς ενέσεις από την κεντρική τράπεζα, η οποία «φορτώνεται» με ομόλογα του κράτους και κρατικών οργανισμών, τυπώνοντας λίρες.
Αυτή η χρηματοδότηση, από περίπου 3% του ισολογισμού της κεντρικής τράπεζας τα προηγούμενα χρόνια, έχει εκτιναχθεί στο 12%. Υπερβαίνει ήδη κατά πολύ το ανώτατο όριο που έχει θέσει η κεντρική τράπεζα. Δεν μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω χωρίς τον κίνδυνο να εκτιναχθεί ο πληθωρισμός ακόμη και σε τριψήφια ποσοστά, οδηγώντας στη φτώχεια μεγάλο μέρος του πληθυσμού, δηλαδή τα ασθενέστερα στρώματα, που αποτελούν και την πολιτική βάση του Ερντογάν.
