Το φάσμα μιας κερδοσκοπικής επίθεσης στα ομόλογα του Νότου της Ευρωζώνης, που θα φέρει στο στόχαστρο των funds και τα ελληνικά ομόλογα, επανέρχεται στον ορίζοντα, καθώς η ευρωπαϊκή οικονομία κλυδωνίζεται από την ενεργειακή κρίση και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ετοιμάζεται να προχωρήσει την Πέμπτη σε μεγάλη αύξηση επιτοκίων, ώστε να δώσει ένα ισχυρό σήμα αποφασιστικότητας στην αναχαίτιση του πληθωρισμού.
Τα κερδοσκοπικά funds έχουν δώσει ήδη το στίγμα των προθέσεών τους να επωφεληθούν από μια αναταραχή στην αγορά ομολόγων της Ευρωζώνης, ανοίγοντας μεγάλου ύψους στοιχήματα κυρίως κατά των ιταλικών ομολόγων, που θεωρούνται αυτή την περίοδο ως ο ασθενέστερος κρίκος της αλυσίδας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως έχουν αποκαλύψει οι Financial Times, οι ανοικτές θέσεις κατά των ιταλικών ομολόγων έφθαναν στα 39 δισ. ευρώ στα τέλη Αυγούστου, το μεγαλύτερο ποσό από το 2008.
Η διακοπή της τροφοδοσίας της Γερμανίας με φυσικό αέριο από τον ρωσικό αγωγό Nord Stream έχει κορυφώσει την ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη και προκάλεσε χθες αναταραχή στις ευρωπαϊκές αγορές, με έντονες πιέσεις και στις τιμές των ομολόγων. Είναι χαρακτηριστικό ότι η απόδοση των ιταλικών 10ετών τίτλων είχε πέσει την Παρασκευή κάτω από 3,8%, αλλά χθες εκτινάχθηκε στο 3,94%, με υψηλότερο σημείο το 3,984%. Πιέσεις δέχθηκαν και τα ελληνικά 10ετή και η απόδοσή τους, που είχε υποχωρήσει την Παρασκευή κάτω από 4,1%, ανέβηκε στο 4,25%.
Αύξηση επιτοκίων
Τα... άστρα φαίνεται ότι εναρμονίζονται αυτή την εβδομάδα υπέρ όσων ποντάρουν εναντίον των ομολόγων των ασθενέστερων οικονομιών. Δίπλα στην ενεργειακή κρίση που ενισχύει τον πληθωρισμό και οδηγεί σε ύφεση της οικονομίες, ιδιαίτερα όσες είναι περισσότερο εξαρτημένες από το ρωσικό αέριο, όπως η Ιταλία, προστίθεται η διακηρυγμένη αποφασιστικότητα των κεντρικών τραπεζιτών της ΕΚΤ για δραστικά μέτρα αναχαίτισης του πληθωρισμού, κάτι που σημαίνει ότι αυτή την Πέμπτη, σύμφωνα με το πιθανότερο σενάριο, τα επιτόκια της κεντρικής τράπεζας θα αυξηθούν κατά 0,75%.
Μια τόσο μεγάλη αύξηση επιτοκίων, η μεγαλύτερη για μια συνεδρίαση στην ιστορία της ΕΚΤ, θα φέρει σε ιδιαίτερα δυσχερή θέση τις υπερχρεωμένες οικονομίες του Νότου, με πρώτη την Ιταλία, που εκτός όλων των άλλων δοκιμάζεται και από την πολιτική αστάθεια, μετά την κατάρρευση της κυβέρνησης Ντράγκι. Όλα τα κομμάτια φαίνεται να παίρνουν τη θέση τους για να σχηματίσουν το παζλ μιας νέας κερδοσκοπικής επίθεσης στα ομόλογα, που έως τώρα δεν έχει εκδηλωθεί για έναν και μόνο λόγο: οι κερδοσκόποι φοβούνται την παρέμβαση της ΕΚΤ.
Το μεγάλο ερώτημα των επόμενων ημερών είναι αν οι κερδοσκόποι θα εξακολουθήσουν να θεωρούν επαρκείς τις «εγγυήσεις» που δίνει η ΕΚΤ για τα ομόλογα των υπερχρεωμένων οικονομιών, ή αν θα κρίνουν ότι η συγκυρία είναι πλέον κατάλληλη για να δοκιμάσουν μια επίθεση, δεδομένου μάλιστα ότι το νέο εργαλείο που αποφάσισε να δημιουργήσει η κεντρική τράπεζα μέσα στο καλοκαίρι δεν έχει δοκιμασθεί στην πράξη.
Παρεμβάσεις και στήριξη
Παρά το γεγονός ότι αποφάσεις της ΕΚΤ δίνουν στην τράπεζα τη δυνατότητα να προχωρά σε απεριόριστες αγορές τίτλων για να στηρίξει τα ομόλογα μιας οικονομίας, έως τώρα το νέο εργαλείο στήριξης δεν έχει χρησιμοποιηθεί. Πολλοί αμφισβητούν ότι θα είναι εξίσου ευέλικτο και αποτελεσματικό, όπως ήταν το μεγάλο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων που εφαρμόσθηκε στη διάρκεια της πανδημίας.
Υπενθυμίζεται ότι ο νέος μηχανισμός στήριξής έχει αρκετά... ψιλά γράμματα. Θα ενεργοποιείται όταν κρίνει το συμβούλιο ότι αυξάνονται υπερβολικά τα κόστη δανεισμού μιας χώρας, για λόγους που δεν συνδέονται με θεμελιώδη στοιχεία της οικονομίας της. Η ΕΚΤ δεν έχει θέσει οποιοδήποτε όριο στις αγορές τίτλων που θα γίνονται, ούτε και στα κεφάλαια που θα είναι συνολικά διαθέσιμα για παρεμβάσεις. Με βάση αυτό το δεδομένο, το νέο εργαλείο μπορεί ανά πάσα στιγμή να πάρει μορφή... μπαζούκας, καταστρέφοντας όσους επιχειρούν υποτιμητική κερδοσκοπία σε ομόλογα.
Όμως, υπάρχουν και αρκετά κριτήρια που θα πρέπει να εκπληρώνονται για να παρεμβαίνει η ΕΚΤ:
- Συμμόρφωση με το δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ: να μην υπόκειται η χώρα σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος ή να μην εκτιμάται ότι δεν έχει αναλάβει αποτελεσματική δράση ανταποκρινόμενη σε σύσταση του Συμβουλίου της ΕΕ.
- Απουσία σοβαρών μακροοικονομικών ανισορροπιών: δεν θα πρέπει μια χώρα να υπόκειται σε διαδικασία υπερβολικών ανισορροπιών ή να έχει κριθεί ότι δεν έχει λάβει τα συνιστώμενα διορθωτικά μέτρα που σχετίζονται με σύσταση του Συμβουλίου της ΕΕ.
- Δημοσιονομική βιωσιμότητα: προκειμένου να διασφαλίσει ότι η πορεία του δημόσιου χρέους είναι βιώσιμη, το Διοικητικό Συμβούλιο θα λάβει υπόψη, εφόσον είναι διαθέσιμες, τις αναλύσεις βιωσιμότητας του χρέους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και άλλων θεσμικών οργάνων, μαζί με την εσωτερική ανάλυση της ΕΚΤ.
- Υγιείς και βιώσιμες μακροοικονομικές πολιτικές: συμμόρφωση με τις δεσμεύσεις που υποβλήθηκαν στα σχέδια για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον δημοσιονομικό τομέα, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι αν το νέο εργαλείο στήριξης μπορεί να αξιοποιηθεί ευέλικτα και αποτελεσματικά σε συνθήκες κερδοσκοπικής επίθεσης, εάν τα funds αποφασίσουν από την Πέμπτη ότι ήλθε η ώρα να εκδηλώσουν την επίθεσή τους και να επωφεληθούν από τα δεκάδες δισεκατομμύρια ανοικτών θέσεων που διατηρούν. Σε κάθε περίπτωση, η κατάσταση είναι αρκετά οριακή, καθώς το spread ιταλικών - γερμανικών ομολόγων ξεπερνά ήδη το 2,30%, ενώ θεωρείται ότι η ιταλική οικονομία δύσκολα θα άντεχε μια αύξηση πάνω από το 2,50%.