Μπροστά στον ορατό, πλέον, κίνδυνο να περάσει η Ευρώπη έναν εξαιρετικά δύσκολο χειμώνα με πρωτοφανή ρεκόρ τιμών στο ρεύμα, η κυβέρνηση στρέφεται στον λιγνίτη ως έσχατη λύση για την ενεργειακή επάρκεια της χώρας, καθώς μάλιστα η Γερμανία δίνει την ίδια κατεύθυνση, ενεργοποιώντας τις παροπλισμένες μονάδες άνθρακα.
Η κυβέρνηση, όπως και η ΔΕΠΑ Εμπορίας, υποδέχθηκαν με ψυχραιμία την ανακοίνωση της Gazprom ότι θα διακόψει προσωρινά, για μία εβδομάδα, τις ροές μέσω του αγωγού Turkstream, προκειμένου να εκτελέσει προγραμματισμένες εργασίες συντήρησης.
Παρά ταύτα, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα -και η ελληνική είναι κοινωνός αυτού του προβληματισμού- ότι, ανεξάρτητα από τις προφάσεις που χρησιμοποιούν οι Ρώσοι, το Κρεμλίνο και η Gazprom εφαρμόζουν μια τακτική όλο και πιο σφικτού στραγγαλισμού της ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς, μειώνοντας συνεχώς τις ροές προς την Ευρώπη.
Όπως εκτιμούν πλέον οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι Ρώσοι κινούνται με στόχο να περιορίσουν τις δυνατότητες των ευρωπαϊκών εταιρειών φυσικού αερίου να αυξήσουν τα αποθέματα στη θερινή περίοδο, ώστε να είναι έτοιμες να ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση του χειμώνα.
Ουσιαστικά, οι Ρώσοι εργάζονται για να προκαλέσουν την επόμενη μεγάλη κρίση στην ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά και να χρησιμοποιήσουν τον μοχλό της ενέργειας για να κερδίσουν πολιτικά πλεονεκτήματα έναντι της Ευρώπης στις επόμενες φάσεις του πολέμου στην Ουκρανία, που όλοι εκτιμούν ότι θα κρατήσει ακόμη πολλούς μήνες.
Δεν έδωσαν πρόσθετες ποσότητες μέσω Ουκρανίας
Ένα στοιχείο από τη σημερινή ειδησεογραφία λειτούργησε ως σαφής επιβεβαίωση αυτής της πολιτικής των Ρώσων, πείθοντας και πλέον καλοπροαίρετους ότι η μείωση των ροών στην Ευρώπη δεν είναι συνέπεια των τεχνικών δυσκολιών που επικαλείται η Gazprom, αλλά μιας σταθερής πολιτικής απόφασης να γίνει δύσκολη η αναπλήρωση των αποθεμάτων για τον χειμώνα.
Όπως αποκάλυψε το Bloomberg, η Gazprom είχε τη δυνατότητα σε σημερινή δημοπρασία χωρητικότητας να κλείσει περισσότερο χώρο για τον Ιούλιο σε αγωγό που διέρχεται από την Ουκρανία, εάν ήθελε να αναπληρώσει τις ποσότητες που δεν μπορεί να παραδώσει, υποτίθεται για τεχνικούς λόγους, στη Γερμανία μέσω του αγωγού Nord Stream. Όμως, η Gazprom δεν έκλεισε περισσότερη χωρητικότητα, κάτι που ερμηνεύθηκε ως μια πολιτική απόφαση περιορισμού των ροών στη Γερμανία.
Η πολιτική «στραγγαλισμού» από τους Ρώσους κρατά σε εξωφρενικά υψηλά επίπεδα, ιδιαίτερα για θερινή περίοδο μειωμένης ζήτησης, την τιμή του φυσικού αερίου στην αγορά της Ολλανδίας. Σήμερα κερδίζει σχεδόν 8% και πλησιάζει στα 127 ευρώ ανά μεγαβατώρα.
Αρκεί να αναφερθεί ότι σε αυτό το επίπεδο είχε εκτιναχθεί τον περασμένο Δεκέμβριο, λίγο πριν τα Χριστούγεννα, όταν υπήρχαν έντονες ανησυχίες για τον εφοδιασμό από τη Ρωσία, ενώ σε υψηλότερα επίπεδα, μέχρι τα 206 ευρώ, είχε φθάσει μόνο στις αρχές Μαρτίου, στον απόηχο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ετοιμάζονται ήδη για μέτρα που θα θεωρούνταν αδιανόητα μέχρι πρόσφατα και τα οποία αποκλίνουν εντελώς από την πολιτική της Ευρώπης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αυστρία, Γαλλία και Τσεχία ανακοίνωσαν πρώτες ότι θα ενεργοποιήσουν μονάδες παραγωγής με άνθρακα, ενώ το ίδιο ανακοινώθηκε και από τη Γερμανία και μάλιστα από τον «πράσινο» υπουργό Οικονομίας, Ρόμπερντ Χάμπεκ.
Αν δεν επιστρατευθεί η εφεδρεία των μονάδων άνθρακα, η Γερμανία θα έχει μπροστά της μια εξαιρετικά δύσκολη χειμερινή περίοδο, καθώς η πληρότητα των αποθηκών φυσικού αερίου της χώρας είναι πολύ χαμηλή, κάτω από το 60% και η πολιτική των Ρώσων κάνει πολύ δύσκολη την αύξηση του ποσοστού πάνω από τον ευρωπαϊκό στόχο του 90%.
Μετ' εμποδίων η αύξηση παραγωγής από λιγνίτη
Στην Αθήνα, η κυβέρνηση δίνει προτεραιότητα στην πλήρη υλοποίηση του σχεδίου που είχε εξαγγείλει τον Απρίλιο ο πρωθυπουργός, κάνοντας τότε στροφή 180 μοιρών στην πολιτική εσπευσμένης απολιγνιτοποίησης. Το σχέδιο προβλέπει την αύξηση της παραγωγής ρεύματος από λιγνίτη περίπου κατά 50%, από τις 4,5 στις 6,5 τεραβατώρες τον χρόνο, ενώ πλέον δεν αποκλείεται, αν αυτό αποδειχθεί ότι είναι τεχνικά εφικτό, να αυξηθεί ακόμη περισσότερο, αφού η επάνοδος της ενεργειακής αγοράς στην ομαλότητα φαίνεται ότι θα αργήσει.
Όμως, η αύξηση της παραγωγής από λιγνίτη δεν είναι μια εύκολη διαδικασία, όπως υπογραμμίζουν στελέχη της ΔΕΗ με γνώση του θέματος. Σημειώνουν ότι παραγωγή θα πρέπει να ξεκινήσει από πολύ χαμηλή βάση, αφού τον Απρίλιο μειώθηκε σε ιστορικό χαμηλό, στις 176 GWh. Η λιγνιτική παραγωγή μειώθηκε το 2021 κατά 6,7% σε σχέση με το 2020 και η συμμετοχή της στο ενεργειακό μείγμα μειώθηκε περίπου στο 10%, που είναι το χαμηλότερο ποσοστό της ιστορίας.
Σημειώνεται ότι, για να επιτευχθεί η αύξηση της παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη, η νέα μονάδα της ΔΕΗ στην Πτολεμαΐδα 5 θα λειτουργήσει ως λιγνιτική μέχρι το 2028, ενώ αν χρειάζεται θα μείνουν ανοικτές για μεγαλύτερο διάστημα και οι παλιότερες λιγνιτικές μονάδες του Αγίου Δημητρίου 5 και της Μελίτης. Το χρονικό διάστημα αυτής της παράτασης «θα αξιολογηθεί ανάλογα με τις ανάγκες της στιγμής», όπως έχει ανακοινώσει ο πρωθυπουργός.
Από κύκλους που γνωρίζουν καλά το θέμα τονίζεται ότι η αύξηση παραγωγής από λιγνίτη θα είναι ένα πολύ δύσκολο στοίχημα για να κερδηθεί μέσα στους λίγους μήνες που μεσολαβούν ως τον χειμώνα, καθώς υπάρχουν πολύ μεγάλες ελλείψεις προσωπικού στα ορυχεία, μετά την αποχώρηση 4.500 εργαζομένων στο πλαίσιο της απολιγνιτοποίησης.
Η διαδικασία πλήρους επαναφοράς της παραγωγής λιγνίτη εκτιμάται ότι χρειάζεται τουλάχιστον 6 μήνες, κάτι που σημαίνει ότι θα έχει ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο με Νοέμβριο, οριακά για να επιτευχθεί ο στόχος της αύξησης παραγωγής τους χειμερινούς μήνες. Μια δυνατότητα που υπάρχει είναι να αυξηθούν οι εισαγωγές λιγνίτη από τη Β. Μακεδονία και όσοι γνωρίζουν το θέμα εκτιμούν ότι θα είναι αναπόφευκτη. Ακόμη και αυτές οι εισαγωγές, όμως, έχουν τα όριά τους και δεν είναι βέβαιο ότι μπορούν να καλύψουν πλήρως τις ανάγκες.