Φόβους για απότομη διακοπή των ρωσικών εισαγωγών φυσικού αερίου στην Ελλάδα από τις αρχές του 2025 εκφράζουν παράγοντες της ελληνικής ενεργειακής αγοράς, μετά την επιβολή βαρύτατων αμερικανικών κυρώσεων στην τράπεζα του ομίλου Gazprom, αλλά και σε όλες τις μικρότερες ρωσικές τράπεζες που είχαν ως τώρα μείνει εκτός καθεστώτος κυρώσεων.
Η Gazprombank ήταν η τελευταία μεγάλη ρωσική τράπεζα που είχε εξαιρεθεί από τις αμερικανικές κυρώσεις, επειδή μέσω αυτής πληρώνονταν οι εισαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Πλέον, το ρωσικό αέριο έχει ελάχιστη παρουσία στην ευρωπαϊκή αγορά, αφού ακόμη και η άλλοτε εξαρτημένη Γερμανία έχει δημιουργήσει υποδομές για να εισάγει υγροποιημένο φυσικό αέριο. Αυτό επέτρεψε στους Αμερικανούς να επεκτείνουν το καθεστώς των κυρώσεων χωρίς ανησυχίες για την τροφοδοσία της Ευρώπης.
Δυστυχώς, η Ελλάδα είναι ίσως η πιο εξαρτημένη χώρα σήμερα από το ρωσικό φυσικό αέριο, με πολύ υψηλό ποσοστό στις συνολικές εισαγωγές της χώρας. Όταν πάψει να υπάρχει η μοναδική διέξοδος της πληρωμής του αερίου μέσω της Gazprombank, κάτι που θα γίνει από τις αρχές του 2025 με βάση την απόφαση του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών, η ΔΕΠΑ θα είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να βρει εναλλακτικό τρόπο πληρωμής και είναι πολύ πιθανό οι εισαγωγές να διακοπούν, κάτι που θα προκαλούσε ένα σοκ στην ενεργειακή αγορά της χώρας, καθώς θα χρειασθεί να υποκατασταθεί πολύ γρήγορα το φθηνότερο ρωσικό αέριο με ακριβότερο αμερικανικό LNG, ενώ ένα μέρος του κενού πιθανόν να καλυφθεί από το Αζερμπαϊτζάν μέσω του αγωγού TAP.
Κλείνει το τελευταίο παράθυρο...
Όπως σημειώνει σε ανάλυσή του το πρακτορείο Reuters, οι νέες κυρώσεις των ΗΠΑ στη Μόσχα μπορεί να κλείσουν τη μοναδική διέξοδο, μέσω της οποίας οι Ευρωπαίοι πελάτες μπορούν να πληρώσουν για το ρωσικό φυσικό αέριο, όπως ανέφεραν Ρώσοι οικονομικοί αναλυτές. Η Ουάσινγκτον επέβαλε νέες κυρώσεις στη ρωσική Gazprombank την Πέμπτη, οι οποίες εμποδίζουν την κρατικά ελεγχόμενη τράπεζα να χειριστεί οποιεσδήποτε νέες συναλλαγές που σχετίζονται με την ενέργεια και οι οποίες αγγίζουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ στόχευσαν επίσης περίπου 50 άλλες ρωσικές τράπεζες, καθώς και το Σύστημα Μεταφοράς Χρηματοοικονομικών Μηνυμάτων (SPFS) της Τράπεζας της Ρωσίας, το ρωσικό SWIFT.
Η Ουγγαρία και η Σλοβακία, οι οποίες έχουν μακροπρόθεσμες συμβάσεις με την Gazprom, μελετούν τις αλλαγές. Ο Ρώσος υφυπουργός Ενέργειας, Πάβελ Σορόκιν αρνήθηκε να σχολιάσει όταν ρωτήθηκε εάν η Gazprombank θα συνεχίσει να λαμβάνει πληρωμές από Ευρωπαίους πελάτες. Αναλυτές της ρωσικής Sinara Investment Bank τόνιζαν στο πρακτορείο ότι «οι πληρωμές της ΕΕ για ενεργειακούς πόρους μέσω της Gazprombank πιθανότατα θα καταστούν αδύνατες στα τέλη του 2024». Οι κυρώσεις περιλαμβάνουν μια μεταβατική περίοδο εκκαθάρισης για συναλλαγές που αφορούν την Gazprombank έως τις 20 Δεκεμβρίου.
Το Κρεμλίνο ανακοίνωσε ότι οι κυρώσεις ήταν μια προσπάθεια της Ουάσινγκτον να εμποδίσει τις εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, αλλά θα βρεθεί λύση. Η Gazprombank δήλωσε ότι οι κυρώσεις δεν θα επηρεάσουν τις τραπεζικές της δραστηριότητες, αλλά δεν απάντησε σε ερωτήσεις σχετικά με λύσεις για την πληρωμή του φυσικού αερίου.
Τον Μάρτιο του 2022, η Μόσχα απαίτησε από τις χώρες που είναι εχθρικές προς τη Ρωσία να πληρώσουν για τις προμήθειες φυσικού αερίου στο πλαίσιο ενός συστήματος που περιλαμβάνει τη μετατροπή συναλλάγματος σε ρούβλια. Οι αγοραστές θα μπορούσαν να ανοίξουν δύο λογαριασμούς στην Gazprombank, έναν σε ρούβλια και έναν σε ξένο νόμισμα. Τώρα, θα πρέπει να βρουν άλλη τράπεζα για να διεκπεραιώνει τις πληρωμές, σχολιάζει το πρακτορείο.
Εξαρτημένη από το ρωσικό αέριο η Ελλάδα
Το ελληνικό ενεργειακό σύστημα, ακόμη και μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία παραμένει έντονα εξαρτημένο από το ρωσικό φυσικό αέριο. Σύμφωνα με τη δεξαμενή σκέψης Green Tank, το δεκάμηνο του 2024, το ρωσικό αέριο συνολικά έφτασε το 59.1% (τουλάχιστον) των συνολικών εισαγωγών αερίου στη χώρα. Το υψηλό αυτό μερίδιο οφείλεται κυρίως στις εισαγωγές ρωσικού αερίου μέσω αγωγού, καθώς οι εισαγωγές ρωσικού LNG ήταν μηδενικές για τους περισσότερους μήνες του 2024 (Μάρτιο-Αύγουστο), με εξαίρεση τους πρώτους δύο μήνες και τον Σεπτέμβριο όπου καταγράφηκαν ξανά εισαγωγές.
Πρώτη πηγή εισαγωγών τον Οκτώβριο ήταν οι εισαγωγές ρωσικού αερίου μέσω αγωγού (2.25 ΤWh), οι οποίες πάντως ήταν μειωμένες έπειτα από ένα σερί ιστορικών υψηλών που προηγήθηκαν τους μήνες Ιούλιο-Σεπτέμβριο. Ως αποτέλεσμα, το μηνιαίο μερίδιο εισαγωγών από τον Turkstream έπεσε κάτω από το 50% (47.3%), ενώ από τον Μάρτιο έως και τον Σεπτέμβριο πάνω από τις μισές εισαγωγές αερίου προέρχονταν από τον Turkstream.
Αθροιστικά, για τους πρώτους δέκα μήνες του 2024 οι συνολικές εισαγωγές από τις πύλες εισόδου της χώρας ήταν 52.62 TWh, αυξημένες κατά 15.9% σε σχέση με το δεκάμηνο του 2023. Οι εισαγωγές μέσω της πύλης του Σιδηροκάστρου, από όπου εισάγεται ρωσικό φυσικό αέριο, αποτελούν σταθερά την πρώτη πηγή τροφοδοσίας στη χώρα, με 28.21 TWh και μερίδιο 53.6%. Το αντίστοιχο μερίδιο το δεκάμηνο του 2023 ήταν μόλις 24.6%.