Τα προσωρινά στοιχεία για τις καθαρές κοινωνικές παροχές (Net Social Protection Benefits, NSPBs ή απλώς NET), ανακοίνωσε η Ελληνική Στατιστική Αρχή, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συστήματος Ολοκληρωμένων Στατιστικών Κοινωνικής Προστασίας (ESSPROS-European System of Integrated Social Protection Statistics), σχετικά με το έτος 2016.
Οι καθαρές κοινωνικές παροχές (NET) αποτελούν μία από τις τρεις ενότητες (modules)1 του Ευρωπαϊκού Συστήματος Ολοκληρωμένων Στατιστικών Κοινωνικής Προστασίας (ESSPROS). Η ενότητα αυτή παρουσιάζει τις δαπάνες κοινωνικής προστασίας απαλλαγμένες από φόρους και κοινωνικές εισφορές, στοχεύοντας έτσι σε μια πιο αξιόπιστη σύγκριση των δαπανών κοινωνικής προστασίας μεταξύ των χωρών της Ευρώπης. Στην ενότητα των καθαρών κοινωνικών παροχών μόνο τα ποσά των ποσοτικών στοιχείων του ESSPROS (Core System)2 που αφορούν στις παροχές σε χρήμα (in cash) απαλλάσσονται από φόρους και εισφορές, ενώ τα ποσά των παροχών σε είδος (in kind) παραμένουν αναλλοίωτα.
Για το 2016, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το σύνολο των καθαρών παροχών για την κοινωνική προστασία παρουσίασε μείωση κατά 1,78%, σε αντίθεση με το 2015 που αυξήθηκε κατά 0,74%. Οι καθαρές κοινωνικές παροχές καταγράφονται και παρουσιάζονται συγκεντρωτικά και αναλυτικά ανά λειτουργία σύμφωνα με τον Κανονισμό 458/2007 της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τους εφαρμοστικούς Κανονισμούς 263/2011 και 110/2011.
Στην Ελλάδα, η εκτίμηση των σχετικών συντελεστών φορολόγησης (AITR)3 και κοινωνικών εισφορών (AISCR) για τον υπολογισμό των καθαρών κοινωνικών παροχών, βασίζεται αποκλειστικά στα στοιχεία της ετήσιας έρευνας της ΕΛΣΤΑΤ που αφορά στο Εισόδημα και τις Συνθήκες Διαβίωσης των Νοικοκυριών (EU-SILC).
Σύμφωνα με τη μεθοδολογία της έρευνας, η έννοια των καθαρών παροχών στην Ελλάδα για τα έτη 2014-2016 αφορά έξι από τις οκτώ λειτουργίες, στις οποίες χωρίζονται οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας κατά ESSPROS. Οι παροχές που αφορούν στη λειτουργία της στέγασης διατίθενται μόνο σε είδος, ενώ οι παροχές για τον κοινωνικό αποκλεισμό που διατίθενται σε χρήμα δεν υπόκεινται σε φορολογία ή/και σε κοινωνικές εισφορές.
Από τη σύγκριση των δαπανών των διαφόρων λειτουργιών του έτους 2016 σε σχέση με τις αντίστοιχες του έτους 2015, προκύπτει ότι οι καθαρές δαπάνες μειώθηκαν για όλες τις λειτουργίες πλην της λειτουργίας της ασθένειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, οι οποίες παρουσιάζουν αύξηση 7,70% και 69,27% αντίστοιχα. Κατά την αντίστοιχη σύγκριση των ετών 2015 προς 2014, οι μεν παροχές για ασθένεια παρουσίασαν αύξηση 3,88%, οι δε παροχές για τον κοινωνικό αποκλεισμό παρουσίασαν μείωση κατά 63,87%.
Από τις υπόλοιπες λειτουργίες:
- Αναπηρία: το 2016 οι καθαρές δαπάνες μειώθηκαν κατά 9,48% σε σχέση με το 2015. Αντίθετα, το 2015 σημειώθηκε αύξηση 0,10% σε σχέση με το 2014.
- Γήρας: οι καθαρές δαπάνες το 2016 παρουσίασαν μείωση κατά 3,75%, σε σχέση με το 2015, ενώ το 2015 αυξήθηκαν κατά 1,58% σε σχέση με το 2014.
- Χηρεία: οι καθαρές δαπάνες παρουσίασαν μείωση κατά 5,00%, σε σχέση με το 2015. Αντίθετα, το 2015 αυξήθηκαν κατά 4,87% σε σχέση με το 2014.
- Οικογένεια/τέκνα: οι καθαρές δαπάνες παρουσίασαν μείωση και στα δύο υπό εξέταση έτη. Πιο συγκεκριμένα, το 2016 μειώθηκαν κατά 4,80%, σε σχέση με το 2015 και το 2015 μειώθηκαν κατά 7,41%, σε σχέση με το 2014.
- Ανεργία: οι καθαρές δαπάνες παρουσίασαν μείωση και στα δύο υπό εξέταση έτη. Πιο συγκεκριμένα, το 2016 μειώθηκαν κατά 6,89% σε σχέση με το 2015 και το 2015 μειώθηκαν κατά 4,67% σε σχέση με το 2014.
Ο μέσος αναλυτικός φορολογικός συντελεστής (AITR) και ο μέσος αναλυτικός συντελεστής κοινωνικών εισφορών (AISCR) που έχουν εκτιμηθεί4 για τα έτη 2014 έως 2016 παρουσιάζονται αναλυτικά στους Πίνακες 2 και 3 και στα Γραφήματα 1 και 2, αντίστοιχα. Ο μεγαλύτερος μέσος αναλυτικός φορολογικός συντελεστής αφορά στις δαπάνες για τη χηρεία, όπου το 2014 η τιμή του ανερχόταν στο 9,55%. Ακολουθούν οι φορολογικοί συντελεστές που αντιστοιχούν στις λειτουργίες της αναπηρίας και της ασθένειας με 7,62% και 7,25% αντίστοιχα, ενώ ο μικρότερος μέσος αναλυτικός φορολογικός συντελεστής αφορά στις δαπάνες για την ανεργία.
Παρόμοια είναι και η εικόνα τα έτη 2015 και 2016. Αυτό που παρατηρείται από το Γράφημα 1 είναι πως υπάρχει μια αύξηση στο μέσο αναλυτικό φορολογικό συντελεστή στις λειτουργίες κατά ESSPROS της αναπηρίας, του γήρατος και της χηρείας κατά το 2016, λειτουργίες των οποίων ο μέσος αναλυτικός φορολογικός συντελεστής είχε παρουσιάσει μείωση κατά το 2015 σε σχέση με το 2014. Η μεγαλύτερη μείωση στο μέσο αναλυτικό φορολογικό συντελεστή εμφανίζεται στις δαπάνες για τη λειτουργία της ασθένειας, όπου από 7,25% το 2014 μειώθηκε στο 6,78% το 2015 και στο 4,31% το 2016. Οι μέσοι αναλυτικοί φορολογικοί συντελεστές της οικογένειας/τέκνων και της ανεργίας είχαν τις μικρότερες μεταβολές στη διάρκεια της τριετίας 2014-2016.
Αναφορικά με τον μέσο αναλυτικό συντελεστή κοινωνικών εισφορών, σε όλες τις λειτουργίες πλην της οικογένειας/τέκνων, υπάρχει μία αύξηση για το έτος 2016, σε αντίθεση με το 2015 που ο μέσος αναλυτικός συντελεστής των ίδιων λειτουργιών είχε παρουσιάσει μείωση. Οι χαμηλότεροι μέσοι αναλυτικοί συντελεστές κοινωνικών εισφορών είναι και για τα τρία έτη αυτοί που αντιστοιχούν στη λειτουργία της οικογένειας/τέκνων και της αναπηρίας, με επίπεδα που κυμαίνονται από 0,09% έως 0,24% και 0,78% έως 1,01%, αντίστοιχα.