Εν μέσω ισχυρών αντικαπνιστικών εκστρατειών και σοβαρών περιορισμών στο κάπνισμα που έχουν εισαχθεί από τη δεκαετία του ’90 στις ανεπτυγμένες χώρες, οι καπνοβιομηχανίες βρίσκονται σε συνεχή αναζήτηση του… ιερού δισκοπότηρου: ενός προϊόντος καπνού, το οποίο θα κριθεί ως ασφαλέστερο από το τσιγάρο και θα μπορέσει να διατεθεί στις αγορές, πρωτίστως την αμερικανική, ξεπερνώντας περιορισμούς και απαγορεύσεις.
Είναι λιγότερο επιβλαβή για τον ανθρώπινο οργανισμό από τα τσιγάρα τα προϊόντα θέρμανσης καπνού, όπως το IQOS της Phillip Morris International (PMI), που παράγει και διαθέτει στην ελληνική αγορά η θυγατρική της εταιρεία “Παπαστράτος”;
Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα - με αξία δισεκατομμυρίων για την παγκόσμια καπνοβιομηχανία π- θα δώσει το προσεχές διάστημα η αμερικανική Αρχή Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), αξιολογώντας σχετική αίτηση για το IQOS.
Η Phillip Morris, γνωστή παγκοσμίως από το Marlboro, θεωρεί ότι η επιστημονική της αναζήτηση έχει τελειώσει με το IQOS. Είναι ένα προϊόν «θέρμανσης, όχι καύσης» καπνού (“heat - not burn”), το οποίο ήδη διατίθεται στην ελληνική αγορά -μάλιστα πρόσφατα η εταιρεία λάνσαρε την τρίτη γενιά του προϊόντος.
Το μυστικό του IQOS, σύμφωνα με την αμερικανική καπνοβιομηχανία, είναι ότι θερμαίνει τον καπνό σε χαμηλότερη θερμοκρασία από αυτή του τσιγάρου (350 βαθμούς Κελσίου, έναντι 600). Έτσι, απελευθερώνεται μεν η νικοτίνη, την οποία επιζητεί ο καπνιστής, αλλά οι ποσότητες άλλων τοξικών ουσιών είναι πολύ χαμηλότερες. Ετσι προκαλείται μικρότερη βλάβη στην υγεία από αυτή που προκαλούν τα τσιγάρα.
Τελικός κριτής αυτών των ισχυρισμών είναι η πανίσχυρη FDA (η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων), που θα αποφασίσει αν το IQOS μπορεί να διατεθεί στην αμερικανική αγορά ως προϊόν καπνού περιορισμένου κινδύνου, άρα να περάσει κάτω από το… ραντάρ των περιορισμών που ισχύουν για τα τσιγάρα.
Μέχρι στιγμής, όμως, η επιστημονική κοινότητα δεν φαίνεται να αποδέχεται τους ισχυρισμούς της Phillip Morris. Εκτιμά ότι και το IQOS είναι ένα προϊόν ίσως εξίσου βλαβερό με τα τσιγάρα.
«Όχι» από τους επιστήμονες της FDA
Στις αρχές του έτους, αφού μελέτησαν τον φάκελο που είχε υποβάλει η Phillip Morris, οι επιστήμονες που συμβουλεύουν την FDA ψήφισαν ομόφωνα (με μία αποχή) εναντίον του βασικού ισχυρισμού της καπνοβιομηχανίας, ότι το IQOS μειώνει τον κίνδυνο ασθενειών που συνδέονται με το κάπνισμα.
Για το δεύτερο ισχυρισμό της καπνοβιομηχανίας, ότι διατρέχουν λιγότερους κινδύνους όσοι διακόψουν το κάπνισμα και στραφούν στο IQOS, οι επιστήμονες ήταν επίσης αρνητικοί, με ψήφους πέντε έναντι τεσσάρων. Σημειώνεται ότι το επιστημονικό πάνελ της FDA γνωμοδοτεί, χωρίς οι συστάσεις του να είναι δεσμευτικές για την Αρχή.
Από τον Ιανουάριο που εκδόθηκαν οι γνωμοδοτήσεις των επιστημόνων της FDA, εντείνεται η επιστημονική αμφισβήτηση των ισχυρισμών περί «μειωμένου κινδύνου» του IQOS.
Οι ανεξάρτητες μελέτες
«Ενώ είναι περιορισμένα τα δεδομένα για την ασφάλεια του IQOS συγκριτικά με τα παραδοσιακά τσιγάρα, και δεν υπάρχουν μακροχρόνιες μελέτες, τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι οι συσκευές αυτές είναι ακριβώς εξίσου επιβλαβείς με τα παραδοσιακά τσιγάρα για τους πνεύμονες και το ανοσοποιητικό σύστημα», είναι το συμπέρασμα έρευνας, που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο στην έγκυρη επιστημονική έκδοση “Tobacco Control” του British Medical Journal (BMU).
Σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ του Reuters, οι ερευνητές, με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή πνευμονολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, Φαρζάντ Μοασέντ, βάσισαν τη μελέτη τους στα επιστημονικά στοιχεία που έχει υποβάλει η ίδια η Philip Morris στην FDA.
«Σοβαροί κίνδυνοι»
Η νέα μελέτη ενισχύει τα συμπεράσματα του επιστημονικού πάνελ της FDA και αυξάνει την πίεση στην υπηρεσία να απορρίψει την αίτηση της Phillip Morris. Kαταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν ευρήματα που θα υποστήριζαν ότι όσοι διέκοψαν το κάπνισμα και έγιναν αποκλειστικοί χρήστες του IQOS είχαν βελτίωση της λειτουργίας των πνευμόνων ή μείωση της φλεγμονής στους πνεύμονες.
«Ακόμη και αν ένας καπνιστής έκοβε εντελώς το τσιγάρο και στρεφόταν στα προϊόντα θέρμανσης καπνού, τα ίδια τα στοιχεία της Phillip Morris δείχνουν ότι θα συνέχιζε να διατρέχει τους ίδιους σοβαρούς κινδύνους υγείας», δήλωσε στο Reuters ο Φ. Μοαζέντ. Πρόσθεσε ότι υπάρχουν πολλές άλλες επιλογές για να διακόψει κάποιος το κάπνισμα, που είναι πιο αποτελεσματικές και ασφαλείς από τη χρήση προϊόντων όπως το IQOS.
Σε δήλωσή της στο πρακτορείο, η Phillip Morris αμφισβητεί τα ευρήματα της έρευνας και υποστηρίζει ότι όλα τα διαθέσιμα στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το IQOS δημιουργεί μικρότερο κίνδυνο για βλάβες στην υγεία, σε σύγκριση με τη συνέχιση του καπνίσματος.
Στον ισχυρισμό της αμερικάνικης πολυεθνικής ότι η θέρμανση του καπνού περιορίζει την έκθεση σε ορισμένα επιβλαβή χημικά, ο Moazed απαντά ως εξής: Πράγματι, η θέρμανση ράβδων καπνού χωρίς να γίνεται καύση, περιορίζει ορισμένα από τα επιβλαβή αέρια που σχετίζονται με το κάπνισμα. Ταυτόχρονα, όμως, αυξάνει τα επίπεδα άλλων χημικών ουσιών. Τα στοιχεία ως τώρα δείχνουν ότι αυτές οι ουσίες καταλήγουν να προκαλούν βλάβες.
«Να απαγορευθεί πλήρως»
Οι πιο αυστηροί παράγοντες της επιστημονικής κοινότητας λένε ότι δεν θα πρέπει να εγκριθεί ούτε καν η ξεχωριστή αίτηση της Phillip Morris να διατεθεί το IQOS σαν ένα κανονικό νέο προϊόν καπνού (και όχι στην «προνομιακή» κατηγορία των προϊόντων περιορισμένου κινδύνου).
Παρουσιάζοντας στις 30 Αυγούστου τις δύο μελέτες που θέτουν σε αμφισβήτηση τους ισχυρισμούς της Phillip Morris, ο καθηγητής Στάντον Α. Γκλαντς, διευθυντής του Κέντρου Έρευνας και Εκπαίδευσης για το Κάπνισμα, έγραψε χαρακτηριστικά: «Μια προσεκτική ανάγνωση των στοιχείων που υπέβαλε η PMI στην FDI δεν υποστηρίζει τους ισχυρισμούς της εταιρείας για μείωση κινδύνου ή για μειωμένη συνολικά έκθεση σε κινδύνους. Για τους λόγους αυτούς, η FDA δεν θα πρέπει να εγκρίνει ούτε την αίτηση διάθεσης νέου καπνικού προϊόντος, γιατί αυτό “δεν θα ήταν μια απόφαση κατάλληλη για την προστασία της δημόσιας υγείας”, όπως ορίζει ο νόμος για τη λήψη τέτοιων αποφάσεων».
Μάλιστα, ο καθηγητής Γκλαντς καλεί την FDA να αναλογισθεί πόσο σοβαρός θα είναι και εκτός ΗΠΑ ο αντίκτυπος των αποφάσεών της για το IQOS και καλεί τις αρχές άλλων χωρών να μην παραπλανηθούν από τα επιχειρήματα της Phillip Morris και να κρατήσουν το IQOS μακριά από τις χώρες τους.
Αισιόδοξη η PMI
Τις τελευταίες ημέρες, η απόφαση της FDA να λάβει αυστηρά μέτρα απαγόρευσης των προϊόντων ατμίσματος με γεύσεις φρούτων, που έχουν γίνει πολύ δημοφιλή στην αμερικανική νεολαία, εκτιμήθηκε από πολλούς οικονομικούς αναλυτές ότι θα έχει ευνοϊκό αντίκτυπο στις αποφάσεις της FDA για το IQOS, το οποίο είναι ένα προϊόν χωρίς γεύσεις που θα το καθιστούσαν ελκυστικό στους νέους.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Phillip Morris Αντρέ Καλατζόπουλος, εξέφρασε την αισιοδοξία του ότι ως το τέλος της χρονιάς η FDA θα έχει λάβει τις αποφάσεις της για το IQOS.