Αυστηρές κυρώσεις κατά πολιτικών προσώπων, συγγενών και συνεργατών τους, που εμπλέκονται στη διακίνηση «μαύρου χρήματος» προβλέπει ο «Δρακόντειος Νόμος» που τέθηκε σε ισχύ από χθες, 30 Ιουλίου 2018.
Ταυτόχρονα προβλέπεται πλαίσιο προστασίας μαρτύρων, δηλαδή των προσώπων που καταγγέλλουν, υποθέσεις διακίνησης «μαύρου χρήματος», ενώ οι ποινές για τους παραβάτες, κλιμακώνονται από κάθειρξη άνω των 10 ετών, κατασχέσεις και δήμευση περιουσίας.
Επίσης, αυστηρές είναι οι ποινές και για όσους εκ της θέσης τους, γνώριζαν ότι γίνεται διακίνηση «μαύρου χρήματος» και γενικά ύποπτες συναλλαγές, αλλά δεν τις ανέφεραν όπως υποχρεούνται στις αρμόδιες Αρχές.
Οι αυστηρές διατάξεις περιέχονται στον νόμο 4557/2018, που αφορά στην «Πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (ενσωμάτωση της Οδηγίας 2015/849/EE) και άλλες διατάξεις», ο οποίος δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ το βράδυ της Δευτέρας και τέθηκε σε ισχύ από την ημερομηνία δημοσίευσής του.
Ο έλεγχος των πολιτικών προσώπων
Σε ότι αφορά στα πολιτικά πρόσωπα, ο νόμος προβλέπει συγκεκριμένες διαδικασίες, για τον έλεγχο των συναλλαγών τους και εάν οι αρμόδιοι υπάλληλοι εντοπίσουν κάποια ύποπτη συναλλαγή, οφείλουν εκτός των άλλων, να ενημερώσουν και τους προϊσταμένους τους, υπό το πλαίσιο της εχεμύθειας και φυσικά, να μην ενημερώσουν τον πελάτη πολιτικό ότι η συναλλαγή τους είναι υπό έλεγχο.
Ειδικότερα οι σχετικές διατάξεις του ν. 4557/2018 προβλέπουν τα ακόλουθα:
1. Όσον αφορά τις συναλλαγές ή επιχειρηματικές σχέσεις με πολιτικώς εκτεθειμένα πρόσωπα, στενούς συγγενείς και στενούς συνεργάτες τους, τα υπόχρεα πρόσωπα οφείλουν, πλέον των μέτρων δέουσας επιμέλειας ( εξακρίβωση και την επαλήθευση της ταυτότητας του πελάτη βάσει εγγράφων, δεδομένων ή πληροφοριών από αξιόπιστη και ανεξάρτητη πηγή κ.λπ) του άρθρου13, να:
α) διαθέτουν κατάλληλα συστήματα διαχείρισης κινδύνου και να εφαρμόζουν διαδικασίες ανάλογες με το βαθμό κινδύνου, για να διαπιστώνουν αν ο πελάτης ή ο πραγματικός δικαιούχος ανήκουν στις ανωτέρω κατηγορίες προσώπων,
β) λαμβάνουν την έγκριση ανώτερου διοικητικού στελέχους για τη σύναψη ή διατήρηση επιχειρηματικών σχέσεων με τους πελάτες αυτούς,
γ) λαμβάνουν επαρκή μέτρα για να διαπιστώνουν την πηγή του πλούτου και την προέλευση των κεφαλαίων, τα οποία αφορά η επιχειρηματική σχέση ή συναλλαγή,
δ) διενεργούν στενότερη και συνεχή παρακολούθηση των εν λόγω επιχειρηματικών σχέσεων.
2. Τα υπόχρεα πρόσωπα λαμβάνουν εύλογα μέτρα, για να διαπιστώνουν κατά πόσον οι δικαιούχοι ασφαλίσματος ασφαλιστηρίου συμβολαίου ζωής ή, ενδεχομένως, ο πραγματικός δικαιούχος αυτού είναι πολιτικώς εκτεθειμένο πρόσωπο, στενός συγγενής του ή στενός συνεργάτης του. Τα μέτρα αυτά λαμβάνονται το αργότερο κατά το χρόνο πληρωμής του ασφαλίσματος ή εκχώρησης, εν όλω ή εν μέρει, του ασφαλιστήριου συμβολαίου. Όταν εντοπίζεται υψηλότερος κίνδυνος, τα υπόχρεα πρόσωπα οφείλουν, πλέον της εφαρμογής των μέτρων δέουσας επιμέλειας του άρθρου 13, να:
α) ενημερώνουν ανώτερο διοικητικό στέλεχος πριν από την πληρωμή του προϊόντος του ασφαλιστήριου συμβολαίου,
β) διενεργούν αυστηρότερο έλεγχο του συνόλου της επιχειρηματικής σχέσης με τον αντισυμβαλλόμενο.
3. Όταν ένα πολιτικώς εκτεθειμένο πρόσωπο έχει παύσει να ασκεί σημαντικό δημόσιο λειτούργημα σε ένα κράτος μέλος της Ένωσης ή τρίτη χώρα ή να κατέχει σημαντική δημόσια θέση σε διεθνή οργανισμό, τα υπόχρεα πρόσωπα απαιτείται να λαμβάνουν υπόψη για χρονικό διάστημα ενός (1) τουλάχιστον έτους τον κίνδυνο που συνεχίζει να θέτει το εν λόγω πρόσωπο και να εφαρμόζουν τα κατάλληλα μέτρα, ανάλογα με το βαθμό κινδύνου, έως ότου κρίνουν ότι το πρόσωπο αυτό δεν ενέχει πλέον κίνδυνο που χαρακτηρίζει ειδικά τα πολιτικώς εκτεθειμένα πρόσωπα.
Ποια είναι τα «πολιτικώς εκτεθειμένα πρόσωπα»
Ο νόμος δίνει και τους ορισμούς των «πολιτικών εκτεθειμένων προσώπων», όπως επίσης και των συγγενών και των συνεργατών τους.
Συγκεκριμένα:
- «Πολιτικώς εκτεθειμένα πρόσωπα»: τα φυσικά πρόσωπα στα οποία έχουν ή είχαν ανατεθεί σημαντικά δημόσια λειτουργήματα όπως τα εξής: α) οι αρχηγοί κρατών, αρχηγοί κυβερνήσεων, υπουργοί, αναπληρωτές υπουργοί και υφυπουργοί, β) τα μέλη κοινοβουλίων ή αντίστοιχων νομοθετικών σωμάτων, γ) τα μέλη των διοικητικών οργάνων πολιτικών κομμάτων, δ) τα μέλη ανώτατων δικαστηρίων, συνταγματικών δικαστηρίων ή άλλων υψηλού επιπέδου δικαστικών οργάνων των οποίων οι αποφάσεις δεν υπόκεινται σε περαιτέρω ένδικα μέσα, πλην εξαιρετικών περιστάσεων, ε) τα μέλη ελεγκτικών δικαστηρίων, στ) τα μέλη διοικητικών συμβουλίων κεντρικών τραπεζών, ζ) οι πρέσβεις και επιτετραμμένοι διπλωμάτες, η) οι υψηλόβαθμοι αξιωματικοί ενόπλων δυνάμεων, θ) τα μέλη διοικητικών, διαχειριστικών ή εποπτικών οργάνων κρατικών επιχειρήσεων, ι) οι διευθυντές, αναπληρωτές διευθυντές και μέλη του διοικητικού συμβουλίου ή πρόσωπα που κατέχουν ισοδύναμη θέση σε διεθνείς οργανισμούς. Κανένα από τα ανωτέρω δημόσια λειτουργήματα δεν αφορά πρόσωπα που κατέχουν ενδιάμεσες ή χαμηλές θέσεις της υπαλληλικής ιεραρχίας.
- «Στενοί συγγενείς»: στους στενούς συγγενείς των πολιτικώς εκτεθειμένων προσώπων περιλαμβάνονται: α) Οι σύζυγοι ή πρόσωπα εξομοιούμενα με συζύγους, σύμφωνα με την εκάστοτε εθνική νομοθεσία, όπως εκείνα με τα οποία έχει συναφθεί σύμφωνο συμβίωσης, σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο, β) τα τέκνα και οι σύζυγοί τους ή πρόσωπα εξομοιούμενα με τους τελευταίους, σύμφωνα με την εκάστοτε εθνική νομοθεσία, γ) οι γονείς.
- «Στενοί συνεργάτες»: πρόσωπα που είναι γνωστά ως στενοί συνεργάτες των «πολιτικώς εκτεθειμένων προσώπων», στα οποία περιλαμβάνονται: α) Φυσικά πρόσωπα για τα οποία είναι γνωστό ότι είναι από κοινού πραγματικοί δικαιούχοι νομικής οντότητας ή νομικού μορφώματος ή συνδέονται με οποιαδήποτε άλλη στενή επιχειρηματική σχέση με πολιτικώς εκτεθειμένο πρόσωπο, β) φυσικά πρόσωπα τα οποία είναι οι μόνοι πραγματικοί δικαιούχοι νομικής οντότητας ή νομικού μορφώματος που είναι γνωστό ότι έχει συσταθεί εν τοις πράγμασι προς όφελος πολιτικώς εκτεθειμένου προσώπου.
Η προστασία μαρτύρων
Ο νόμος προβλέπει και συγκεκριμένο πλαίσιο προστασίας των προσώπων που καταγγέλλουν υποθέσεις ξεπλύματος χρήματος. Διευκρινίζει δε ότι, αν κάποιος υποβάλει στις αρμόδιες αρχές καταγγελία για την διακίνηση «μαύρου χρήματος», η οποία δεν θα αποδειχθεί από την έρευνα, ο καταγγέλλων δεν διώκεται.
Πιο συγκεκριμένα, οι σχετικές διατάξεις αναφέρουν:
- Η καλόπιστη γνωστοποίηση πληροφοριών προς την Αρχή ή εντός του υπόχρεου προσώπου, σύμφωνα με το άρθρο 22 δεν αποτελεί παράβαση τυχόν νομοθετικής, κανονιστικής, διοικητικής ή συμβατικής απαγόρευσης γνωστοποίησης πληροφοριών και δεν συνεπάγεται οποιουδήποτε είδους ευθύνη για το υπόχρεο πρόσωπο και τους υπαλλήλους του, ακόμη και αν αποδειχθεί ότι δεν υπήρξε εγκληματική δραστηριότητα, ούτε μπορεί να αποτελέσει λόγο καταγγελίας της εργασιακής σύμβασης ή μεταβολή των όρων της επί το δυσμενέστερον.
- Τα φυσικά πρόσωπα που αναφέρουν τις υπόνοιές τους για νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες ή χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, προστατεύονται από πιθανή εκδίκηση ή εκφοβισμό, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 9 του ν. 2928/2001 (Α΄ 141).
- Με αποφάσεις των αρμόδιων αρχών ορίζονται διαδικασίες και μηχανισμοί αναφοράς και προστασίας των εργαζομένων στα εποπτευόμενα υπόχρεα πρόσωπα, που αναφέρουν τις υπόνοιές τους για νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες ή χρηματοδότηση της τρομοκρατίας έναντι αντιποίνων ή άλλων μορφών διακριτικής μεταχείρισης.
