Μια δημοσιονομική βόμβα που ως τώρα παρέμενε αφανής απειλεί να δημιουργήσει νέες πιέσεις στη χάραξη της οικονομικής πολιτικής τα επόμενα χρόνια. Η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη, με βάση τους νέους ευρωπαϊκούς, δημοσιονομικούς κανόνες, που θα τεθούν σε ισχύ από το 2025, να καταγράψει όλες τις προβλεπόμενες δαπάνες συντήρησης κάθε είδους έργων, από δρόμους μέχρι τους σέρβερ του Δημοσίου, και με βάση αυτή την καταγραφή θα γίνονται οι υπολογισμοί για το έλλειμμα στο νέο πολυετές πρόγραμμα που θα επιτηρείται από την Κομισιόν.
Οι δαπάνες συντήρησης έργων είναι γενικά μια... πονεμένη ιστορία για το ελληνικό κράτος. Για πολλές δεκαετίες παλιά έργα έμεναν χωρίς βασική συντήρηση με ό,τι αυτό συνεπάγεται, επειδή δεν συνηθιζόταν να εντάσσονται στους κρατικούς προϋπολογισμούς οι σχετικές δαπάνες.
Στη σύγχρονη γενιά έργων που έγιναν με Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), δηλαδή με κάλυψη από ιδιώτες της χρηματοδότησης, οι δαπάνες συντήρησης εγγράφονται στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Όμως, ήδη αυτές οι πληρωμές έχουν φθάσει σε δυσθεώρητα ύψη, με αποτέλεσμα να υπάρχει προβληματισμός για το αν μπορούν να προχωρήσουν και άλλα έργα με τους ίδιους όρους, ή αν πρέπει να βρεθεί τρόπος να επιβαρύνονται οι χρήστες με τις δαπάνες συντήρησης (μέσω διοδίων).
Οι νέοι ευρωπαϊκοί κανόνες διαφοροποιούν εντελώς την καταγραφή των δαπανών συντήρησης των έργων, σε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από πολύ έντονη κινητικότητα στις δημόσιες επενδύσεις, καθώς αναμένονται εισροές από το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ της τάξεως των 70 δισ. ευρώ τα επόμενα χρόνια, κάτι που σημαίνει ότι όχι μόνο πρέπει να προωθηθούν πολλά και σημαντικά έργα, αλλά και να υπολογισθούν τα κόστη συντήρησής τους σε βάθος χρόνου.
Στη συνέχεια, βεβαίως, αυτοί οι υπολογισμοί θα εντάσσονται στη μεγάλη εξίσωση υπολογισμού του πρωτογενούς αποτελέσματος του προϋπολογισμού, που θα πρέπει σταθερά να ξεπερνά το 2% του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που κάνουν το οικονομικό επιτελείο να κρατά μια επιφύλαξη για τα δημοσιονομικά μεγέθη του 2025, σημειώνοντας στο Πρόγραμμα Σταθερότητας ότι η δημοσιονομική θέση του 2025 μπορεί να χρειαστεί να αναθεωρηθεί το φθινόπωρο, για να ευθυγραμμιστεί με τις δεσμεύσεις που απορρέουν από το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πριν φθάσουμε, όμως, στο φθινόπωρο και στις διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό του 2025 και για το νέο, πολυετές πρόγραμμα, η κυβέρνηση καλείται να δημιουργήσει ένα νέο μηχανισμό που θα καταγράφει τις προβλέψεις για τις δαπάνες συντήρησης των έργων, μια άσκηση με πολύ μεγάλη κλίμακα, όπου θα εμπλακούν πολλά συναρμόδια υπουργεία. Σήμερα, ουδείς μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια το αποτέλεσμα αυτής της άσκησης, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί σε βάθος έως και 10 μηνών από την ψήφιση του νομοσχεδίου που παρουσίασε σήμερα το υπουργείο Οικονομικών για το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.
Το νομοσχέδιο προβλέπει, όπως αναφέρει το υπ. Οικονομικών, ότι συστήνεται Μητρώο Καταγραφής και Παρακολούθησης Δαπανών Συντήρησης και Λειτουργίας Έργων ΠΔΕ με ορίζοντα 10ετίας, προκειμένου να παρακολουθείται και να διασφαλίζεται η ομαλή χρηματοδότηση για το χρονικό διάστημα πέραν της ολοκλήρωσής τους. Συγκεκριμένα γίνεται υποχρεωτική η υποβολή στοιχείων ως προς το εκτιμώμενο κόστος συντήρησης (συνολικό και ετήσιο), τον αρμόδιο φορέα συντήρησης και την πηγή χρηματοδότησης.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι, εκτός από τις δαπάνες συντήρησης των έργων, το υπουργείο Οικονομικών θα παρακολουθεί σε ξεχωριστό λογαριασμό μια άλλη σημαντική κατηγορία δαπανών, αυτές που αφορούν την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και οι οποίες δεν μπορούν να καλύπτονται από ευρωπαϊκούς πόρους, αλλά μόνο από εθνικούς. Αυτή η κατηγορία δαπανών είναι πλέον εντελώς απρόβλεπτη, λόγω των συνθηκών που διαμορφώνει η κλιματική αλλαγή. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον φετινό προϋπολογισμό αρχικά υπολογίζονταν δαπάνες 300 εκατ. ευρώ, αλλά διπλασιάσθηκαν και ανέρχονται πλέον στα 600 εκατ. ευρώ.
Από το 2026, εξάλλου, η παρακολούθηση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού θα γίνεται σε πραγματικό χρόνο, καθώς θα τεθεί σε λειτουργία το κεντρικό μηχανογραφικό σύστημα Gov ERP, που θα επιτρέπει να παρακολουθούνται όλες οι δαπάνες τη στιγμή που εκταμιεύονται, ώστε η πολιτική ηγεσία του υπουργείου να είναι σε θέση να παρεμβαίνει προληπτικά και κατασταλτικά.