Αυτό που φαινόταν «ευλογία» για τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, μπορεί να αποδειχθεί «κατάρα»: Αντί να αποτελέσουν ευκαιρία συνεργασίας και ανάπτυξης στην περιοχή, τα μεγάλα κοιτάσματα υδρογονονανθράκων γίνονται αιτία εντάσεων και αντιπαραθέσεων, που μπορεί να προκαλέσουν ανάφλεξη στην περιοχή.
Η Ελλάδα και η Κύπρος βρίσκονται αντιμέτωπες με την προσπάθεια της Τουρκίας να συμμετάσχει στη διαχείριση-εκμετάλλευση κοιτασμάτων και στη διανομή πλουτοπαραγωγικών πόρων επί των οποίων δεν έχει δικαιώματα, βάσει του διεθνούς δικαίου.
Παίζοντας αριστοτεχνικά το παιχνίδι των εκβιασμών και της δημιουργίας τετελεσμένων με μικρά καθημερινά βήματα, η Αγκυρα ανεβάζει μεθοδικά το «κοντέρ» της έντασης στην περιοχή, εξαντλώντας τα όρια ανοχών και διαλλακτικότητας της ελληνικής πλευράς.
Παράλληλα συνεχίζει τις κινήσεις στη σκακιέρα των γεωπολιτικών ισορροπιών, επιδιώκοντας αφ’ ενός μεν να μην «τα σπάσει» με τις ΗΠΑ, αφ’ ετέρου δε να «κρατάει ζεστή» τη σχέση με τη Μόσχα, δίνοντας ελπίδες και ευκαιρίες στους Ρώσους.
Ενώ η ελληνική πλευρά αναμένει πολλά από την προγραμματισμένη για τις 7 Ιανουαρίου συνάντηση Μητσοτάκη-Τραμπ στην Ουάσιγκτον, την επόμενη ημέρα Ερντογάν και Πούτιν θα εγκαινιάσουν την έναρξη λειτουργίας του Turkish Stream.
Ισραήλ και Λιβύη
Παράλληλα η Τουρκία προσπαθεί να ενισχύσει την παρουσία της στη Λιβύη και να υποστηρίξει το παραπαίον καθεστώς τη κυβέρνησης της Τρίπολης, με την οποία συνήψε το μνημόνιο για τη διανομή της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ Κρήτης και Κύπρου.
Το παιχνίδι γίνεται όλο και πιο πολύπλοκο και όλα τα σενάρια εξελίξεων είναι υπό αίρεση. Ερωτηματικό αποτελεί πλέον και η στάση του Ισραήλ, το οποίο αποστασιοποιείται από την ελληνοτουρκική αντιπαράθεση, διαμηνύοντας ότι δεν πρόκειται να παρασυρθεί σε σύγκρουση με την Τουρκία για τη συμφωνία της με τη Λιβύη και για τις κινήσεις της στην κυπριακή ΑΟΖ - εκτός εάν αυτές οι ενέργειες θίξουν άμεσα τα ισραηλινά συμφέροντα.
Πεδίο διενέξεων
Το παζλ που διαμορφώνεται με τις αντιπαραθέσεις για τον έλεγχο και τη διανομή των υδρογονανθράκων της ανατολικής Μεσογείου επιχειρούν να αποκρυπτογραφήσουν σε ανάλυση τους το Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων και η Deutsche Welle. Σε ανάλυση τους επισημαίνεται ότι την ώρα που ξεκινά η εξόρυξη στον μέγα-κοίτασμα Λεβιάθαν από το Ισραήλ και η Αίγυπτος διεκδικεί κομβικό ρόλο, η Τουρκία έχει μείνει μένει εκτός νυμφώνος – κι αυτό την οδηγεί σε επιθετικές κινήσεις.
Όπως αναφέρεται στην ανάλυση, όταν πριν από λίγα χρόνια εντοπίζονταν τα πρώτα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στα ανοιχτά του Ισραήλ, της Κύπρου και της Αιγύπτου, οι αναλυτές τα χαρακτήριζαν «ελπίδα και προειδοποίηση». Εξέφραζαν την ελπίδα ότι η ευημερία θα έφερνε την ειρήνη σε μια περιοχή που ταλανίζεται από κρίσεις. Ταυτόχρονα προειδοποιούσαν ότι τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου θα αποτελούσαν ένα ακόμα πεδίο διενέξεων και κρίσεων.
Προς το παρόν όλα δείχνουν ότι η δεύτερη εκτίμηση είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα.
Με την έναρξη εξόρυξης του φυσικού αερίου στο κοίτασμα «Λεβιάθαν» από το Ισραήλ, ξεκινά νέα εποχή για τις χώρες της περιοχής και διαμορφώνεται ένα καινούργιο παζλ συμμαχιών, συμφερόντων και αντιπαραθέσεων.
Ήδη η Αίγυπτος και η Ιορδανία περιμένουν ανυπόμονα να ξεκινήσουν οι εισαγωγές από τα αποθέματα που υπολογίζονται σε 605 δισ. κυβικά. Παράλληλα η Αίγυπτος φιλοδοξεί να γίνει μεγάλο κέντρο διακίνησης υδρογονανθράκων στην περιοχή.
Όπως εκτιμά η Simone Tagliapietra του Ινστιτούτου Bruegel στις Βρυξέλλες, χάρη στην υποδομή της η Αίγυπτος ενδέχεται να εξελιχθεί σε «ακρογωνιαίο λίθο στο εμπόριο φυσικού αερίου» στην περιοχή. Ηδη συμμετέχει στο περιφερειακό φόρουμ φυσικού αερίου EMGF, συνεργαζόμενη με Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ, Παλαιστίνη, Ιορδανία και Ιταλία.
Πολύ φθηνό το φυσικό αέριο
Η Τουρκία αποκλείστηκε εξ αρχής από το φόρουμ EMGF και αισθάνεται αδικημένη, τονίζεται στην ανάλυση των γερμανικών ΜΜΕ. Η τουρκική πλευρά ισχυρίζεται ότι μάταια προσπάθησε να διασφαλίσει ίση μεταχείριση στην αξιοποίηση των κοιτασμάτων στην ανατολική Μεσόγειο και διεκδικεί μερίδιο στη «μοιρασιά».
Η επιθετική στάση της Τουρκίας δεν οφείλεται μόνο στο γεγονός ότι αισθάνεται παραγκωνισμένη, αλλά και στο ότι έχει τεράστιες ενεργειακές ανάγκες: εισάγει το 99% του φυσικού αερίου και το 94% του πετρελαίου που καταναλώνει.
Η Ρωσία, η οποία ελέγχει πλήρως την αγορά φυσικού αερίου, παρακολουθεί στις εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο με ψυχραιμία. Οι υπερβολικά χαμηλές τιμές φυσικού αερίου διασφαλίζουν ότι τα αποθέματα της ανατολικής Μεσογείου δεν είναι ανταγωνιστικά, εκτιμά ο αναλυτής Τσαρλς Έλληνας από το Atlantic Council.
Στο μεταξύ η Ρωσία διαθέτει πλέον τον δικό της αγωγό πετρελαίου στην Τουρκία. Ο Turkish Stream διοχετεύει αέριο μέσω Εύξεινου Πόντου. Η έναρξη λειτουργίας θα γίνει πανηγυρικά στις 8 Ιανουαρίου από τους προέδρους Ερντογάν και Πούτιν.
Με πληροφορίες από dpa/Deutsche Welle.