H φυγή εργαζομένων- κυρίως νεαρής ηλικίας- από την Ελλάδα στο εξωτερικό συνεχίζεται τα τελευταία χρόνια. Το «φαινόμενο» του brain drain δεν έχει την ίδια δυναμική σε σχέση με τα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων, όπου υπήρξε αθρόα φυγή Ελλήνων στο εξωτερικό, ωστόσο δεν έχει ανακοπεί ούτε έχει αντιστραφεί η πορεία της μετανάστευσης όπως προσδοκούσε η κυβέρνηση.
Πολλοί νέοι, ακόμη και σήμερα αναζητούν καλύτερες συνθήκες εργασίας και μεγαλύτερους μισθούς στο εξωτερικό, με συνέπεια το brain drain να συνεχίζεται, επιδρώντας αρνητικά στην εγχώρια παραγωγή αλλά και στην πληθυσμιακή εξέλιξη. Τα στοιχεία του ΙΟΒΕ που παρουσιάζονται στην Έκθεση κοινωνικών και οικονομικών τάσεων στις ελληνικές περιφέρειες είναι αποκαλυπτικά.
Οι εκροές εργαζομένων έφτασαν στα μεγαλύτερα ποσοστά τους κατά την περίοδο της κρίσης χρέους, αποτελούνταν επίσης κατά μεγάλο ποσοστό από άτομα 25 έως και 64 ετών. Αυτά τα ποσοστά παραμένουν ακόμη και σήμερα, αν και οι εκροές βρίσκονται σε χαμηλότερο σημείο από τα χρόνια της κρίσης. Ωστόσο, παραπέμπουν στο γεγονός πως πολλοί νέοι αναζητούν καλύτερες συνθήκες εργασίας και μεγαλύτερους μισθούς στο εξωτερικό. Αυτό έχει σαν άμεσο αποτέλεσμα και ένα συνεχόμενο brain drain, το οποίο επισημάνει πως υψηλά ειδικευόμενο εργατικό δυναμικό φεύγει από την χώρα, σημειώνουν οι συντάκτες της έκθεσης.
Το μεταναστευτικό ισοζύγιο είναι αρνητικό στην Αττική, που έχει την πρωτοκαθεδρία στο brain drain και στην Δυτική Ελλάδα. Επεκτείνοντας στο μεταναστευτικό ισοζύγιο ανά περιφέρεια και ανά φύλο παρατηρείται πως οι θετικές μεταναστευτικές εισροές αποτελούνται κυρίως από άνδρες σε όλες τις περιφέρειες για το έτος 2022. Σημαντικό στοιχείο είναι πως οι εκροές που παρατηρούνται στην Αττική ανά τα έτη, αλλά συγκεκριμένα για το 2022 αποτελούνται κυρίως από άτομα της ηλικιακής ομάδας 25-64 ετών, δηλαδή άτομα που ανήκουν στο ενεργό εργατικό δυναμικό κατά κόρον.
Το brain drain και οι ποικίλες επιπτώσεις
Συμπερασματικά, σε εθνικό επίπεδο, η μείωση του πληθυσμού που παρατηρείται από τα έτη της κρίσης μέχρι και σήμερα, οφείλεται κατά τα αρχικά έτη σε μεγάλη πληθυσμιακή κινητικότητα, και ιδιαίτερα έξοδο από την χώρα ενεργού εργατικού δυναμικού. Επίσης, παρατηρείται πως, παράλληλα με την κρίση χρέους, ξεκίνησε μια σταθερά μειωτική τάση στο φυσικό ισοζύγιο, το οποίο ασθενεί ολοένα και περισσότερο ανά τα έτη, βρισκόμενο το 2022 στην μικρότερη τιμή του διαχρονικά. Ως άμεση επέκταση, κρίνεται πως οι οικονομικές εξελίξεις της κρίσης δημιούργησαν συνθήκες για την ολοένα και μεγαλύτερη πληθυσμιακή μείωση, η οποία χρειάζεται άμεσες πολιτικές για την αντιστροφή των ήδη υπαρχουσών τάσεων. Η τάση αυτή θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία, την κοινωνική δομή και το σύστημα υγείας. Η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού και η γήρανση του πληθυσμού θα μπορούσαν να επιβαρύνουν τα συνταξιοδοτικά συστήματα και να δημιουργήσουν ελλείψεις εργατικού δυναμικού.
