«Όλα είναι γραμμένα στα βιβλία»: Έτσι απαντούν έμπειρα τραπεζικά στελέχη στο ερώτημα «τι πραγματικά συμβαίνει με την Attica Bank». Πράγματι, τα καταγεγραμμένα στοιχεία στις οικονομικές καταστάσεις πρώτου τριμήνου της τράπεζας εξηγούν το συναγερμό που έχει σημάνει εδώ και αρκετούς μήνες στις ελληνικές και τις ευρωπαϊκές αρχές τραπεζικής εποπτείας.
Του Νώντα Χαλδούπη
Η εικόνα που σκιαγραφείται από τις οικονομικές καταστάσεις παραπέμπει σε πιστωτικό ίδρυμα στα έσχατα όρια της οικονομικής ασφυξίας. Η «αιμορραγία» καταθέσεων στο εξάμηνο που προηγήθηκε της επιβολής των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων ήταν πολύ μεγάλη, αλλά συνεχίσθηκε -με μικρή επιβράδυνση - και μετά την επιβολή των capital control.
Ειδικότερα, ως το τέλος Ιουνίου 2015, η τράπεζα είχε χάσει 693 εκατ. ευρώ από την καταθετική βάση της, ποσό που αντιστοιχεί στο ένα πέμπτο των καταθέσεων. Ακόμη και μετά την επιβολή των capital control, που θα έπρεπε να είχαν επιβραδύνει δραστικά την απώλεια καταθέσεων, αυτή συνεχίσθηκε με ανησυχητικά γρήγορους ρυθμούς: Το δεύτερο εξάμηνο του 2015 και το πρώτο τρίμηνο του 2016 οι απώλειες καταθέσεων έφθασαν σωρευτικά τα 551 εκατ. ευρώ.
Δηλαδή, μέσα στο 15μηνο Ιανουαρίου 2015 - Μαρτίου 2016, η Attica Bank έχασε περισσότερο από το 1/3 των καταθέσεών της, ποσοστό πολύ υψηλότερο σε σχέση με τις απώλειες των συστημικών τραπεζών. Θα έλεγε κανείς ότι η τράπεζα των μηχανικών έπεσε θύμα bank run (τραπεζικού πανικού)!
Πόσο μπορεί να αντέξει μια τράπεζα τέτοιες πιέσεις από εκροή καταθέσεων; Όχι πολύ. Η Attica δεν είχε άλλο τρόπο να καλύψει τις απώλειες, παρά μόνο μέσω της προσφυγής στη σχετικά ακριβή ρευστότητα ανάγκης που παρέχει η Τράπεζα της Ελλάδος (Emergency Liquidity Assistance - ELA).
Εξαντλούνται τα ενέχυρα...
Πράγματι, στα τέλη Μαρτίου 2016, η ρευστότητα έκτακτης ανάγκης είχε εκτιναχθεί στα 940 εκατ. ευρώ, ποσό εξαιρετικά υψηλό, για μια τράπεζα με καταθέσεις που είχαν υποχωρήσει κοντά στα 2 δισ. ευρώ.
Το πιο ανησυχητικό, όμως, είναι ότι η Attica, ήδη από τα τέλη Μαρτίου 2016, είχε φθάσει πολύ κοντά στην εξάντληση των τίτλων που είχε δεσμεύσει στην Τράπεζα της Ελλάδος για την παροχή ELA.
Για κάθε τράπεζα, το απόλυτο σημείο κατάρρευσης είναι η εξάντληση των αποδεκτών ενεχύρων για δανεισμό από την κεντρική τράπεζα: Όταν δεν υπάρχουν άλλα «χαρτιά» για να εξασφαλισθεί ρευστότητα έκτακτης ανάγκης, μια τράπεζα δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει το ενεργητικό της και... απλώς «σκάει» (γι’ αυτό και οι εποπτικές αρχές κινητοποιούνται πολύ πριν φθάσει μια τράπεζα στο «σημείο βρασμού»).
Σύμφωνα με όσα αναφέρει η διοίκηση της Attica στις οικονομικές καταστάσεις α’ τριμήνου 2016 (σελ. 37), «κατά την 31/03/2016 έχουν δοθεί ενέχυρο στον Μηχανισμό Παροχής Έκτακτης Ρευστότητας (ELA) δάνεια συνολικής ονομαστικής αξίας 1,739 δισ. ευρώ. Από το συνολικό ύψος των ενεχύρων ο Όμιλος έχει την ευχέρεια να αντλήσει ρευστότητα μέχρι του ποσού των 1,065 δισ. ευρώ, εκ των οποίων έχει κάνει χρήση ποσό 940 εκατ. ευρώ».
Ουσιαστικά, δηλαδή, η Attica είχε δεσμεύσει στην ΤτΕ ό,τι είχε αξία από το χαρτοφυλάκιό της (φθάνει τα 4 δισ. ευρώ, αλλά το 57% είναι προβληματικά δάνεια) και είχε αντλήσει σχεδόν 90% της ρευστότητας που μπορούσε να αντλήσει από το μηχανισμό ELA. Ακόμη και με σχετικά ήπια εκροή καταθέσεων, η Attica ήταν θέμα μηνών να εξαντλήσει τις δυνατότητες άντλησης ELA.
Ο κίνδυνος για bail-in και η λύση
Σε αυτή την περίπτωση, το νέο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο επιβάλλει το bail-in των καταθετών με ποσά άνω των 100.000 ευρώ, που θα είχε καταστροφικές συνέπειες όχι μόνο για τους ίδιους τους καταθέτες (κυρίως επιχειρήσεις που έχουν καταθέσει κεφάλαιο κίνησης) αλλά συνολικότερα για την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα.
Το ζητούμενο πλέον είναι να εξουδετερωθεί η ωρολογιακή βόμβα πριν έλθει η έκρηξη. Η απαγόρευση χορήγησης νέων δανείων, που επιβλήθηκε στην τράπεζα από την ΤτΕ, δίνει κάποια αυξημένα περιθώρια να αντέξει η Attica στις πιέσεις.
Όμως το βασικό ζητούμενο είναι να σταματήσει η εκροή καταθέσεων και να επιτύχει η προσπάθεια νέας κεφαλαιακής ενίσχυσης, που, όπως εκτιμούν τραπεζικά στελέχη, πιθανότατα δεν μπορεί να περιορισθεί στην έκδοση υβριδικών τίτλων για την άντληση 70 εκατ. ευρώ.
