Ατελείωτο πάρτι απευθείας αναθέσεων!

Ατελείωτο πάρτι απευθείας αναθέσεων έργων από το Κράτος, τις Περιφέρειες και τους Δήμους αποκαλύπτουν τα επίσημα στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων.

Η ροπή της δημόσιας διοίκησης προς τις απευθείας αναθέσεις των δημοσίων έργων ήρθε ξανά στην επικαιρότητα από την υπόθεση της ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΔ) η οποία έδωσε με τη συγκεκριμένη διαδικασία πέντε συμβάσεις σε μια εταιρεία, η οποία, όπως κατήγγειλαν οι εργαζόμενοι στη ΔΥΠΑ, δεν είχε δημοσιοποιημένα τα στοιχεία της.

Σύμφωνα με τον απολογισμό της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (ΑΑΔΗΣΥ) για το 2023, από το σύνολο 252.799 συμβάσεων, που υπογράφηκαν, οι 184.757 δόθηκαν με απευθείας ανάθεση!

Πρόκειται για το 73% του συνόλου των συμβάσεων που επιλέχθηκε η… εύκολη και αμφιλεγόμενη διαδικασία, ποσοστό που αποτελεί διαχρονικό ρεκόρ, γεγονός που έχει προκαλέσει και τις σφοδρές επικρίσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Σημειώνεται, ότι η διαδικασία της απευθείας ανάθεση ενισχύθηκε από την κυβέρνηση, με την αύξηση του ορίου από 20.000 σε 30.000 ευρώ, μέχρι του οποίου μπορεί να δίδεται ένα έργο με απευθείας ανάθεση χωρίς κανέναν διαγωνισμό.

Επίσης, στις περισσότερων των περιπτώσεων, ένα έργο με προϋπολογισμό 70.000 ή 100.000 ευρώ, «κόβεται» σε κομμάτια έως του ποσού των 30.000 ευρώ και δίδεται με απευθείας ανάθεση σε ημετέρους γνωστούς και φίλους.

Αλλεργία στους διαγωνισμούς

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΗΣΥ, το 2023 υπογράφηκαν συνολικά  252.890 συμβάσεις συνολικού ύψους 17,44 δισ. ευρώ, ένα από τα υψηλότερα όλων των εποχών. Εξ αυτών:

• Οι 37.562 συμβάσεις ύψους 12,2 δισ. ευρώ υπογράφηκαν κατόπιν ανοιχτής διαδικασίας αφού δεν γινόταν κατάτμηση σε μικρότερα έργα.
• Οι 184.757 ήταν απευθείας αναθέσεις με το συνολικό ποσό να ανέρχεται σε 2,59 δις. ευρώ.
• Οι 1.227 συμβάσεις ήταν «συμβάσεις με τη διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου» και το ύψος τους ήταν 1,07 δισ. ευρώ.
• Οι 8.102 συμβάσεις υπογράφηκαν κατόπιν διαπραγμάτευσης, αλλά χωρίς προηγούμενη δημοσίευση. Το ύψος τους ήταν 861,5 εκατ. ευρώ.
• Οι 1.959 συμβάσεις υπογράφηκαν με κλειστή διαδικασία και ήταν ύψους 396,8 εκατ. ευρώ.
• Οι 4.215 συμβάσεις υπογράφηκε με τη διαδικασία του άρθρου 128 του ν. 4412/2016 και ήταν ύψους 89,6 εκατ. ευρώ.
• Οι 5.048 συμβάσεις υπογράφηκαν με τη διαδικασία «συνοπτικού διαγωνισμού» και ήταν ύψους 69,6 εκατ. ευρώ.
• Οι 5.047 συμβάσεις αξίας 60,4 εκατ. ευρώ, υπογράφηκαν με «ανταγωνιστική διαδικασία με διαπραγμάτευση».
• Οι 2.218 συμβάσεις αξίας 43,54 εκατ. ευρώ, με διαπραγμάτευση με προηγούμενη προκήρυξη διαγωνισμού.
• Οι 1.539 συμβάσεις ύψους 25,02 εκατ. ευρώ υπογράφηκαν με απευθείας ανάθεση για την κάλυψη αναγκών που προέκυψαν λόγω του covid-19.
• Οι 82 συμβάσεις δόθηκαν με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση, στο πλαίσιο του covid 19.
• Οι 23 συμβάσεις υπογράφηκαν με τη διαδικασία σύμπραξης καινοτομίας, και ήταν ύψους 3 εκατ. ευρώ.

Έργα και… ημέρες

Σχετικά με την κατανομή των συμβάσεων ανά είδος προκύπτει ότι στην πρώτη θέση βρίσκονται οι συμβάσεις για έργα με 6,4 δισ. ευρώ και ποσοστό 36,8% και στη δεύτερη θέση βρίσκονται οι συμβάσεις για υπηρεσίες με 5,7 δισ. ευρώ και ποσοστό 32,8%.

Στην τρίτη θέση ήταν οι συμβάσεις για προμήθειες με ποσό ύψους 4,9 δισ. ευρώ και ποσοστό 28,2%. Έπονται οι συμβάσεις για μελέτες με 243 εκατ. ευρώ και ποσοστό 1,39%, ενώ στην τελευταία θέση βρίσκονται οι συμβάσεις για τεχνικές, λοιπές συναφείς υπηρεσίες με 153,5 εκατ. ευρώ και ποσοστό επί της συνολικής αξίας 0,88%.

Ποιοι «τρέχουν» τα έργα

Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Περιφέρειες και Δήμοι, έχουν την πρωτοκαθεδρία στην υπογραφή και στις αναθέσεις των συμβάσεων, με κανονική διαδικασία και με απευθείας αναθέσεις. Ειδικότερα:

• Οι ΟΤΑ το 2023 υπέγραψαν 111.664 συμβάσεις αξίας 6,76 δισ. ευρώ που αποτελεί το 38,8% της συνολικής αξίας.
• Οι φορείς της κεντρικής διοίκησης (κράτος) υπέγραψαν 32.103 συμβάσεις, αξίας 4,86 δισ. ευρώ που ανέρχεται στο 27,9% του συνόλου.
• Οι λοιποί δημόσιοι φορείς γενικής κυβέρνησης υπέγραψαν 30.827 συμβάσεις αξίας 4,38 δισ. ευρώ που καλύπτει το 25,1% της συνολικής αξίας.
• Οι φορείς υγείας υπέγραψαν 78.205 συμβάσεις αξίας 1,44 δισ. ευρώ, εμ το ποσοστό επί του συνόλου να ανέρχεται στο 8,24%.

Φάγανε, φάγανε, φάγανε

Στην τελευταία έκθεσή του, το Ελεγκτικό Συνέδριο μετά από έρευνα που διενήργησε κατέγραψα τα ακόλουθα συμπεράσματα, για τη διαχείριση των δημοσίων συμβάσεων και του δημοσίου χρήματος:

1. Οι δημόσιοι φορείς δεν προγραμματίζουν εγκαίρως και ορθολογικά την κάλυψη των αναγκών τους. Προσαρμόζουν τις ανάγκες τους στο όριο των απευθείας αναθέσεων καλύπτοντας αυτές αποσπασματικά και προβαίνοντας σε κατατμήσεις.
2. Δεν αιτιολογείται επαρκώς ο απρόβλεπτος και επείγων χαρακτήρας των αναγκών που καλύπτονται με προσφυγή στη διαδικασία με διαπραγμάτευση. Οι αναθέτοντες φορείς ταυτίζουν το «απρόβλεπτο» με το «επείγον». 
3. Σημαντικά περιθώρια ενίσχυσης υφίστανται στην ουσιαστική συμμετοχή των διοικητικών υπηρεσιών του φορέα κατά τη διαδικασία που προηγείται της τελικής απόφασης ώστε να μην δημιουργούνται υπόνοιες αυθαιρεσίας και αδιαφάνειας.
4. Σε πολλές περιπτώσεις δεν καθορίζεται με σαφήνεια το αντικείμενο της σύμβασης ούτε προκύπτει ο τρόπος υπολογισμού της εκτιμώμενης δαπάνης. Δεν αποδεικνύεται προηγούμενη έρευνα αγοράς.
5. Δεν παρέχονται εχέγγυα διαφάνειας ως προς την επιλογή του αναδόχου και τον καθορισμό του τιμήματος ιδίως όταν διενεργούνται επανειλημμένες αναθέσεις στον ίδιο ανάδοχο. Δεν υφίστανται προκαθορισμένα και επομένως επαληθεύσιμα κριτήρια επιλογής όσων καλούνται να υποβάλουν προσφορά. Δεν γίνεται διαπραγμάτευση του τιμήματος. Προσφέρονται χαμηλά έως μηδενικά ποσοστά έκπτωσης. Συστήματα ηλεκτρονικής αγοράς δεν εφαρμόζονται ευρέως. 
6. Το υψηλότερο ποσοστό απευθείας αναθέσεων παρατηρήθηκε στα νοσοκομεία. Μικρό ποσοστό των συμβάσεών τους ανατίθεται μέσω διαγωνιστικών διαδικασιών λόγω χρόνιων συστημικών αδυναμιών σε συνδυασμό με τις επιτακτικές ανάγκες προμήθειας φαρμάκων και λοιπών αναλωσίμων. Προσφυγή σε νομιμοποιητικές διατάξεις.
7. Οι δημόσιοι φορείς δεν διαθέτουν σύστημα αξιολόγησης των καταγγελιών και αξιοποίησης αυτών για τη βελτίωση της ακεραιότητας της διαδικασίας των απευθείας αναθέσεων.