Το ιδιότυπο... εμπάργκο στις χρηματοδοτήσεις μικρομεσαίων επιχειρήσεων από το τραπεζικό σύστημα αρχίζει να σπάει, με τα νέα δάνεια που χορηγήθηκαν το 2022 να έχουν προσεγγίσει τα 380 εκατ. ευρώ, με μια αύξηση κατά 35% σε σχέση με το 2021. Το άνοιγμα της στρόφιγγας από τις τράπεζες αποδίδεται από την Τράπεζα της Ελλάδος σε μεγάλο βαθμό στα ευρωπαϊκά χρηματοδοτική προγράμματα, τα οποία, όπως τονίζει η ΤτΕ, υποστήριξαν το 2022 περισσότερα από τα μισά δάνεια που δόθηκαν σε ΜμΕ, ύψους 2,9 δισ. ευρώ.
Τα ευρωπαϊκά προγράμματα φαίνεται ότι αρχίζουν να καλύπτουν το κενό που είχε δημιουργήσει για πολλά χρόνια η απροθυμία των τραπεζών να αναλάβουν το ρίσκο δανεισμού ΜμΕ και στην ανάγκη των επιχειρήσεων να εξασφαλίσουν ρευστότητα για τη χρηματοδότηση επενδύσεων και για κεφάλαιο κίνησης. Ουσιαστικά, τα προγράμματα αυτά λειτουργούν σαν ένα είδος «εγγύησης», που περιορίζει το ρίσκο των χρηματοδοτήσεων και μειώνει το κόστος τους.
Γενικά για τις χρηματοδοτήσεις των επιχειρήσεων, το 2022 ήταν μια πολύ καλή χρονιά, που, όπως σημειώνει η ΤτΕ, έφερε τους ρυθμούς αύξησης των δανείων σε επίπεδα που είχαν καταγραφεί τελευταία φορά πριν τη μεγάλη οικονομική κρίση. Όπως αναφέρει η Τράπεζα της Ελλάδος,
- Το 2022 ο ετήσιος ρυθμός ανόδου της χρηματοδότησης προς τις Μη Χρηματοπιστωτικές Επιχειρήσεις (ΜΧΕ) εμφάνισε έντονη ανάκαμψη, ώστε το Σεπτέμβριο διαμορφώθηκε σε ανώτατο επίπεδο (12,3%), συγκρίσιμο με τα υψηλά επίπεδα τα οποία ιστορικά τελευταία φορά είχαν καταγραφεί λίγο πριν από την εκδήλωση της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους (Μάιος 2009: 12,7%). Έκτοτε, το δίμηνο μέχρι το Νοέμβριο περιορίστηκε κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες και στη συνέχεια το Δεκέμβριο ανήλθε σε 11,8% (Ιανουάριος 2023: 10,6%), έναντι 3,7% το Δεκέμβριο του 2021 (μέσος όρος έτους: 8,3%, 2021: 5,7%). Η μέση μηνιαία καθαρή ροή χρηματοδότησης των ΜΧΕ σχεδόν τριπλασιάστηκε το 2022 σε 570 εκατ. ευρώ, από 206 εκατ. ευρώ το 2021 (2020: 559 εκατ. ευρώ).
Ο κανόνας που θέλει τις μεγάλες επιχειρήσεις να λαμβάνουν τη μερίδα του λέοντος των νέων δανείων ίσχυσε και το 2022. Όπως αναφέρει η ΤτΕ, η ισχυρή ανάκαμψη των νέων τραπεζικών δανείων προς τις ΜΧΕ το 2022 προήλθε κατά κύριο λόγο από τη χρηματοδότηση προς τις μεγάλες επιχειρήσεις. Η μέση μηνιαία ακαθάριστη ροή δανείων (τακτής λήξης) προς τις μεγάλες επιχειρήσεις (1,5 δισεκ. ευρώ) υπερδιπλασιάστηκε το 2022 έναντι του 2021 (707 εκατ. ευρώ).
Όμως, ένα νέο στοιχείο που καταγράφεται ήταν η αρκετά σημαντική αύξηση του δανεισμού προς τις ΜμΕ. «Δεν πρέπει να παραβλέπεται», τονίζει η ΤτΕ, «ότι η αντίστοιχη ροή προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (379 εκατ. ευρώ) επίσης κατέγραψε ετήσια αύξηση, κατά 35%, και αποτέλεσε το 1/5 της συνολικής ροής δανείων προς τις ΜΧΕ. Η χορήγηση νέων δανείων προς τις ΜΜΕ παρέμεινε σημαντική χάρη στη συμβολή των χρηματοδοτικών εργαλείων του Ομίλου ΕΤΕπ, εξηγεί η ΤτΕ, ενώ η ενίσχυση από τα προγράμματα πιστωτικής στήριξης της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας
(ΕΑΤ) ήταν πολύ χαμηλή το 2022 λόγω του έκτακτου χαρακτήρα που είχαν τα κυριότερα από αυτά κατά την πανδημία.
Τα ευρωπαϊκά εργαλεία χρηματοδότησης
Η ρευστότητα των εγχώριων επιχειρήσεων υποστηρίχθηκε το 2022, όπως και το προηγούμενο έτος, κυρίως με εργαλεία χρέους και εγγυοδοτικά εργαλεία.Τα εν λόγω εργαλεία υλοποιήθηκαν με την αξιοποίηση δημόσιων εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων και λειτούργησαν ως επί το πλείστον με τη διαμεσολάβηση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος, αναφέρει η ΤτΕ.
Το 2022 οι μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και οι ελεύθεροι επαγγελματίες έλαβαν νέα δάνεια ύψους 4,2 δισεκ. ευρώ, μέσω προγραμμάτων τη διαχείριση των οποίων είχαν ο όμιλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (όμιλος ΕΤΕπ) και η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (ΕΑΤ). Συγκρίνοντας το 2022 με το 2021, παρατηρείται αύξηση στις εκταμιεύσεις τραπεζικών δανείων σχετιζόμενων με τα χρηματοδοτικά εργαλεία, η οποία αποδίδεται κυρίως στην αξιοποίηση των νέων πόρων που διατέθηκαν στο πλαίσιο του Πανευρωπαϊκού Ταμείου Εγγυήσεων (Pan-European Guarantee Fund ‒ EGF).
Συνολικά το 2022, περίπου το 1/5 των νέων τραπεζικών δανείων σε ευρώ προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες συνδεόταν με προγράμματα του ομίλου ΕΤΕπ και της ΕΑΤ (ποσοστό λίγο μικρότερο από το 2021).
Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η ενίσχυση της ρευστότητας των πολύ μικρών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) μέσω των εν λόγω εργαλείων. Πάνω από το ήμισυ των τραπεζικών δανείων που χορηγήθηκαν προς πολύ μικρές, μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες συνδεόταν με προγράμματα εγγυοδοσίας ή συγχρηματοδότησης (2,9 δισεκ. ευρώ, από το σύνολο των 5,0 δισεκ. ευρώ).
Η μεγαλύτερη συμβολή των χρηματοδοτικών εργαλείων στη ρευστότητα των ΜΜΕ εξακολουθεί να οφείλεται κατ’ αρχάς στην ύπαρξη ποσοστώσεων (quotas) όσον αφορά την κατανομή των πόρων ανά κατηγορία μεγέθους επιχείρησης. Επιπρόσθετα, η ζήτηση εκ μέρους των ΜΜΕ για φθηνότερο δανεισμό μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων αναμένεται να είναι συγκριτικά υψηλότερη, λόγω της μικρότερης πρόσβασης των ΜΜΕ σε εναλλακτικές πηγές εξωτερικής χρηματοδότησης.
Μεταξύ των επιμέρους κατηγοριών προγραμμάτων, το μεγαλύτερο ποσοστό (85%) αφορούσε προγράμματα εγγυοδοσίας, στο πλαίσιο των οποίων το Δημόσιο αναλαμβάνει μέρος του πιστωτικού κινδύνου που διαφορετικά θα αντιμετώπιζε η δανείστρια τράπεζα. Ακολούθως, η τράπεζα υποχρεώνεται να μειώσει τις απαιτήσεις της για εμπράγματες εξασφαλίσεις από τους δανειολήπτες. Παράλληλα, η υποχρέωση των πιστωτικών ιδρυμάτων για κάλυψη των δανείων με ίδια κεφάλαια περιορίζεται σε σύγκριση με τα δάνεια χωρίς κρατικές εγγυήσεις.
Σημαντικότερο πρόγραμμα σε όρους όγκου δανείων υπήρξε το Πανευρωπαϊκό Ταμείο Εγγυήσεων, με κάλυψη από το οποίο χορηγήθηκαν δάνεια ύψους 3,3 δισεκ. ευρώ (δηλ. περίπου τα 4/5 του συνόλου των τραπεζικών χορηγήσεων που συνδέονται με χρηματοδοτικά εργαλεία), εκ των οποίων 2,5 δισεκ. ευρώ κατευθύνθηκαν προς ΜΜΕ.
Στο μέλλον, υπογραμμίζει η ΤτΕ, οι ΜμΕ θα επωφεληθούν από τα ειδικά χρηματοδοτικά προγράμματα προς ΜμΕ και από τη δημιουργία προγραμμάτων με την αξιοποίηση πόρων του νέου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΕΣΠΑ) 2021-2027. Τα προγράμματα που θα δημιουργηθούν προορίζονται για τη στήριξη προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και νέων εθνικών προτεραιοτήτων, συμπεριλαμβανομένης μιας ενισχυμένης μεθοδολογίας για κλιματικές δράσεις. Επίσης, δύνανται να συγχρηματοδοτούν προγράμματα της ΕΑΤ, όπως το «Εξοικονομώ - Αυτονομώ» που στοχεύει στην ενίσχυση της ενεργειακής αυτονομίας στον τομέα των οικιστικών ακινήτων ή το «Ταμείο Επιχειρηματικότητας» που στοχεύει στη χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων μέσω της παροχής δανείων για επενδυτικούς σκοπούς και για κεφάλαια κίνησης με ευνοϊκούς όρους.
