Είτε πρόκειται για μεγάλα εθνικά ζητήματα, είτε απλώς για σημαντικά θέματα της καθημερινότητάς μας, όταν πρέπει να υπάρξει επιχειρηματολογία και συνεννόηση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες πλευρές, συχνά ο διάλογος είναι κάθε άλλο παρά εποικοδομητικός και... καταλήγει καταστροφικά.
Αυτό συμβαίνει κατά κύριο λόγο επειδή, ενώ η κάθε πλευρά υποστηρίζει σθεναρά μία θέση, συνήθως οι πληροφορίες που ανταλλάσσονται στις συζητήσεις είναι ελάχιστες. Για να μπορεί να συζητηθεί εποικοδομητικά ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα, πρέπει να τηρούνται οι εξής σημαντικές αρχές:
1. Οπτικές γωνίες. Στη συζήτηση χρειάζεται να συμπεριλαμβάνονται άνθρωποι από όλες τις πλευρές. Δε μαθαίνεις, ούτε αναπτύσσεσαι συζητώντας τα θέματα μόνο με ανθρώπους που έχουν την ίδια οπτική γωνία μ’ εσένα. Η βαθιά κατανόηση ενός θέματος, η ανάπτυξη και η δημιουργικότητα προαπαιτούν τη σύγκρουση αντίθετων απόψεων και η αποσαφήνιση των θέσεων κάθε πλευράς γίνεται ακούγοντας –και δίνοντας βάση σε- αντικρουόμενες θέσεις και πληροφορίες (βλ. Johnson, 2015).
2. Πειστική επιχειρηματολογία. Ο στόχος της επιχειρηματολογίας είναι να οδηγήσει τους ακροατές βήμα – βήμα από την έλλειψη γνώσης σε ένα καλά πληροφορημένο συμπέρασμα, το οποίο συμφωνεί με την αρχική θέση. Το πειστικό επιχείρημα αποτελείται από τρία μέρη:
α) Τη θέση ή τον ισχυρισμό του ατόμου ότι κάτι είναι «αληθές»
β) ένα σκεπτικό που οργανώνει τα υποστηρικτικά γεγονότα, τις πληροφορίες, τις εμπειρίες και άλλα στοιχεία σε μια λογική σειρά που
γ) οδηγεί τους ακροατές στο συμπέρασμα ότι ο ισχυρισμός είναι «αληθής».
3. Τα δεδομένα. Κατά την εκπόνηση ενός σκεπτικού για την υποστήριξη ενός ισχυρισμού, είναι σημαντικό να παραμένουμε όσο το δυνατόν πιο κοντά στα δεδομένα. Τα δεδομένα μπορεί να διαφοροποιούνται από τις πεποιθήσεις και τις απόψεις (Johnson & Johnson, 2007). Τα δεδομένα αναφέρονται σε πράγματα, καταστάσεις ή γεγονότα που αποδεικνύονται μέσω της εμπειρίας, δηλαδή είναι επαληθεύσιμα με τη μέτρηση, τη ζύγιση και την καταμέτρηση ή πληροφορίες από φυσικά δεδομένα τόσο ισχυρά, που να μην επιτρέπουν καμία άλλη εξήγηση. Οι πεποιθήσεις είναι θέσεις που πιστεύεται ότι είναι αληθείς, αλλά είναι πέρα από τη δυνατότητα επαλήθευσής τους μέσω των αισθήσεών μας. Οι απόψεις είναι κρίσεις ή εκτιμήσεις που έχουν σχηματιστεί σχετικά με κάτι, αλλά δεν βασίζονται σε γεγονότα ή γνώσεις.
4. Αλλαγή προοπτικής. Το να μπορεί κάποιος να αλλάζει προοτική και να μπορεί να δει ένα θέμα από διαφορετικές πλευρές είναι δεξιότητα ζωτικής σημασίας σε κάθε συζήτηση. Η αλλαγή προοπτικής είναι η ικανότητα να κατανοείς πώς φαίνεται μία κατάσταση σε ένα άλλο άτομο και πώς αυτό το άτομο αντιδρά διανοητικά και συναισθηματικά στην κατάσταση αυτή. Το αντίθετο της αλλαγής προοπτικής είναι ο εγωκεντρισμός ή το να μην αντιλαμβάνεται καν κάποιος ότι υπάρχουν και άλλες οπτικές γωνίες και ότι η οπτική του ενός για το θέμα είναι ελλιπής και περιορισμένη.
5. Όλα τα συμπεράσματα είναι προσωρινά, καθώς βασίζονται σε τρέχουσες πληροφορίες. Υπάρχει πάντοτε η πιθανότητα νέων πληροφοριών, που δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμα. Τα συμπεράσματα δεν αποδεικνύονται ποτέ πλήρως, διότι ποτέ δεν γνωρίζουμε τα πάντα για μια αξίωση ή μια θέση. Έτσι, οι συμμετέχοντες σε μια συζήτηση πρέπει να παραμένουν ανοιχτοί σε νέες πληροφορίες, που μπορεί να αλλάξουν τα συμπεράσματά τους.
Καλούς, εποικοδομητικούς διαλόγους!