Η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, εν όψει των αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων, παραμένει βασική προτεραιότητα παρά την πρόοδο που έχει σημειώσει η ήπειρος όσον αφορά την μείωση της εξάρτησής της από τις εισαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας.
Κατά τη διάρκεια του 2022 και του 2023, οι ευρωπαϊκές χώρες διεύρυναν σημαντικά τον κύκλο προμηθευτών τους, ενώ ενίσχυσαν και το μερίδιο συμμετοχής των ΑΠΕ, μειώνοντας την εξάρτησή τους από το ρωσικό φυσικό αέριο. Παράλληλα, το περασμένο καλοκαίρι προχώρησαν στην αναπλήρωση των επιπέδων αποθήκευσης του φυσικού αερίου τους.
Ταυτόχρονα, ο σχετικά ήπιος καιρός τον περασμένο χειμώνα είχε ως αποτέλεσμα η ζήτηση για ορυκτά καύσιμα να παραμείνει χαμηλή, βοηθώντας τις προσπάθειες ενεργειακής μετάβασης σε πολλές χώρες. Ωστόσο, παραμένουν ερωτηματικά για το εάν όλες αυτές οι προετοιμασίες θα είναι επαρκείς για να αντιμετωπίσουμε τους επόμενους μήνες και τα επόμενα χρόνια. Θα καταφέρει άραγε η Ευρώπη να αντιμετωπίσει τις πιθανές προκλήσεις που θα μπορούσε να θέσει η αγορά ενέργειας το 2024 και μετά; Ύστερα από μια περίοδο κατά την οποία η Ευρώπη θα μπορούσε να ξεμείνει από φυσικό αέριο το 2022 ως αποτέλεσμα της μείωσης των ρωσικών εισαγωγών φυσικού αερίου, σήμερα η ενεργειακή της θέση φαίνεται πολύ πιο σταθερή. Η Νορβηγία αντικατέστησε εν μέρει τη Ρωσία ως τον μεγαλύτερο προμηθευτή φυσικού αερίου μέσω αγωγών, ενώ ένας συνδυασμός ήπιων χειμερινών θερμοκρασιών, χαμηλότερων τιμών ενέργειας και της ώθησης των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από διεθνείς προμηθευτές εξασφάλισε την επιβίωση της Ευρώπης τον περασμένο χειμώνα.
Αν και με υψηλή ενεργειακή εξάρτηση που φτάνει σχεδόν το 56%, φέτος η ΕΕ είναι καλύτερα προετοιμασμένη — αλλά τώρα ένας δεύτερος πόλεμος απειλεί επίσης να αναστατώσει τις ενεργειακές της αγορές. Η σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς απειλεί να διαταράξει τις σχέσεις της Ευρώπης με τη Μέση Ανατολή ή ακόμη και να φέρει το Ιράν σε άμεση αντιπαράθεση με το Ισραήλ και τους δυτικούς εταίρους του. Ενώ οι αγορές είναι σχετικά ήρεμες προς το παρόν, οποιοδήποτε από αυτά τα σενάρια θα μπορούσε να προκαλέσει χάος. Ωστόσο, η Ευρώπη είναι «εξοπλισμένη για να αντιμετωπίσει τη στενότητα της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου και ντίζελ», είπε πρόσφατα η Επίτροπος Ενέργειας κα. Kadri Simson. Οι αξιωματούχοι έχουν διδαχθεί από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία και εργάζονται για να «κατανοήσουν όλα τα τρωτά μας σημεία για την καλύτερη αντιμετώπισή τους και πώς μπορούμε να είμαστε προετοιμασμένοι για οποιοδήποτε περιστατικό ή έκτακτη ανάγκη».
Η Μηνιαία Ανάλυση του ΙΕΝΕ Νοεμβρίου 2023, που είναι διαθέσιμη εδώ, επιχειρεί να ρίξει φως στην ενεργειακή ασφάλεια της (ΝΑ) Ευρώπης και να τονίσει τον ζωτικό ρόλο που μπορεί να παίξει η Ελλάδα ως περιφερειακός ενεργειακός κόμβος τα επόμενα χρόνια εν μέσω ενός γεωπολιτικά κατακερματισμένου κόσμου, όπου δύο πόλεμοι βρίσκονται πλέον σε εξέλιξη, θέτοντας ευρύτερα ζητήματα ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού.
Καθώς πλησιάζουμε στο τέλος του έτους, οι προοπτικές της αγοράς για την επερχόμενη χειμερινή περίοδο στην ΕΕ παρουσιάζονται θετικές. Τα βήματα που έγιναν για τη διαφοροποίηση των εισαγωγών φυσικού αερίου, την επέκταση της δυνατότητας επαναεριοποίησης LNG και την ισχυρή ανάπτυξη ΑΠΕ έθεσαν την ΕΕ σε πολύ καλύτερη θέση να αντιμετωπίσει τους κραδασμούς στην αγορά φυσικού αερίου από ό,τι το 2021 και πέρυσι. Ωστόσο, η διατήρηση της τρέχουσας μείωσης της ζήτησης φυσικού αερίου παραμένει κρίσιμος παράγων. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να είναι έτοιμες να δράσουν εάν υπάρξουν ανατροπές στις τάσεις κατανάλωσης (πολιτικές που αυξάνουν τη ζήτηση φυσικού αερίου, όπως οι επιδοτήσεις, θα πρέπει να αποφεύγονται).
Η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης κατά τη διάρκεια του επερχόμενου χειμώνα εξαρτάται επίσης από την ακεραιότητα των αγωγών αερίου και των υποδομών LNG. Η δολιοφθορά ή οι διακοπές θα μπορούσαν να έχουν σοβαρές συνέπειες. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να διατηρηθεί ένα υψηλό επίπεδο εγρήγορσης και ασφάλειας για την προστασία αυτών των κρίσιμων οδών ανεφοδιασμού. Τέλος, ο αντίκτυπος της αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας στη βιομηχανία απαιτεί προσεκτική και μελετημένη προσέγγιση στην βεβιασμένη ενεργειακή μετάβαση που επιχειρεί η ΕΕ.