«Πόσο χρήσιμο είναι ένα βιβλίο στα χέρια κάποιου που δεν ξέρει να διαβάζει; Και πόσο έρμαιο ενός ανθρώπου που ξέρει να διαβάζει ενδέχεται να γίνει κάποιος που δεν το μπορεί; Φανταστείτε έναν αναλφάβητο άντρα που ζητάει από κάποιον να του διαβάσει το γράμμα που του έστειλε κάποιος στα χαρακώματα. Θα μπορούσε να του διαβάσει οτιδήποτε, αν ήταν κακοπροαίρετος».
Με το παράδειγμα αυτό, ο διαχειριστής του Μεσογειακού Κέντρου Ικανοτήτων Αγροδιατροφής (MACC) δρ Μιχάλης Καθαράκης, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ γιατί ο τεχνολογικός γραμματισμός είναι απολύτως επείγων, ώστε να μη δημιουργηθεί στην Ελλάδα και τον κόσμο μια νέα γενιά αναλφάβητων, που δεν θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα νέα εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως το ChatGPT, προς όφελός τους.
Στο σκηνικό αυτό, ο ρόλος της εκπαίδευσης είναι καίριος. Ωστόσο, ενώ η τεχνολογία τρέχει με ιλιγγιώδη ρυθμό, η εκπαίδευση πορεύεται με βηματισμό χελώνας, έχοντας ουσιαστικά παραμείνει απαράλλαχτη στον πυρήνα της επί αιώνες.
Όπως εξηγεί ο δρ Καθαράκης, ενόψει διαδικτυακού σεμιναρίου για την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) στις 27 Ιουλίου, ενώ οι μηχανές έχουν πλέον «μάθει να μαθαίνουν» και μαθαίνουν ολοένα ταχύτερα, η διαδικασία της ανθρώπινης μάθησης έχει μείνει πίσω, συνεπεία της βραδυκίνητης εξέλιξης της εκπαίδευσης: «Φέρτε στο μυαλό σας ένα χειρουργείο του 1450. Δεν υπάρχει αποστείρωση, νάρκωση ή αντισηψία. Σε ένα σύγχρονο χειρουργείο του 2023, όλα έχουν αλλάξει δραστικά. Αν όμως μπείτε σε μια σχολική αίθουσα του 1450 και σε μια σύγχρονη, μπορεί πλέον να υπάρχουν υπολογιστές και πίνακες με μαρκαδόρους αντί για κιμωλίες, αλλά ο τρόπος με τον οποίο μαθαίνουμε είναι πρακτικά ο ίδιος. Η εκπαίδευση πρέπει να εστιάσει περισσότερο στο μεταγνωστικό κομμάτι (σ.σ. ο ίδιος ο μαθητής να γνωρίζει πώς μαθαίνει, να μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις, να συλλέγει κατάλληλες πληροφορίες και να διακρίνει τα ουσιώδη από τα επουσιώδη ζητήματα)».
«Χρειάζεται να θέσουμε ερωτήματα όπως "γιατί να έχουμε τέσσερα χρόνια πανεπιστημιακή εκπαίδευση, όταν η γνώση αλλάζει κάθε διετία;". Ή, "γιατί να χρειάζεται οι μαθητές/τριες να αποστηθίζουν για να μπουν στο πανεπιστήμιο"; Χρειάζεται ακόμα να εμπνεύσουμε την ανατρεπτική, ακόμα και την "παλαβή" σκέψη, γιατί αυτή μας διαχωρίζει από τις μηχανές. Επιπλέον, πρέπει να σταματήσουμε να φοβόμαστε την ΤΝ, γιατί ό,τι δημιουργείται αυτή τη στιγμή στο συγκεκριμένο επίπεδο, δεν έχει σημασία χωρίς τον άνθρωπο» υπογραμμίζει ο κ. Καθαράκης, διδάκτωρ της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
Δεν είναι όμως κάποια δόση φόβου δικαιολογημένη, όταν η ΤΝ προοδεύει τόσο γρήγορα, αναπτύσσει ολοένα περισσότερες δεξιότητες που μοιάζουν ανθρώπινες (παρότι δεν είναι) και παράγει τεράστιες ποσότητες περιεχομένου, συχνά ψευδούς παρότι αληθοφανούς; «Αν γυρίζαμε πίσω, στην εποχή πριν από την εφεύρεση του αυτοκινήτου, γνωρίζοντας πόσοι άνθρωποι θα σκοτώνονταν καθημερινά στους δρόμους, θα αποφασίζαμε άραγε να μην το εφεύρουμε; Αυτή τη στιγμή έχει εφευρεθεί το αυτοκίνητο. Αυτό που μας λείπει είναι οι ζώνες ασφαλείας» λέει χαρακτηριστικά ο δρ Καθαράκης, επισημαίνοντας την ανάγκη θέσπισης κανονισμών και μέτρων για τη συνετή και επωφελή διαχείριση των νέων εργαλείων της ΤΝ.
Tι είναι οι prompt engineers και γιατί έχουν τόση ζήτηση στην αγορά εργασίας;
Σήμερα η απάντηση του ChatGPT-4 σε κάποιο ερώτημα, μπορεί να δώσει στον χρήστη πολλή -και πολύ- ανακριβή πληροφορία σε κάποιες περιπτώσεις. Για να αποφευχθεί αυτό, ο χρήστης ή η χρήστρια τέτοιων πλατφορμών χρειάζεται, πρώτον, να γνωρίζει πώς ακριβώς πρέπει να διατυπώσει ένα ερώτημα, για να αποφύγει αποτελέσματα που είναι ανακριβή ή προέρχονται από μη αξιόπιστες πηγές. Αντί, για παράδειγμα, κάποιος να ρωτήσει γενικά και αόριστα «στα πόσα μέτρα από τον αιγιαλό επιτρέπεται η δόμηση;», θα μπορούσε να προσδιορίσει από ποιες συγκεκριμένα πηγές θέλει να αντλήσει τη συγκεκριμένη πληροφορία ο αλγόριθμος. Επιπλέον, «ο άνθρωπος χρειάζεται να ελέγχει και να διασταυρώνει το αποτέλεσμα που του δίνει ο αλγόριθμος δεύτερη, τρίτη ή και τέταρτη φορά» επισημαίνει ο κ. Καθαράκης.
Στο σκηνικό αυτό, δεν είναι τυχαίο ότι η ζήτηση για τους λεγόμενους «prompt engineers» αυξάνεται διαρκώς. Τι είναι το «prompt engineering»; Ουσιαστικά, μια σχετικά καινούργια δεξιότητα, που συνδυάζει τη λογική και τον προγραμματισμό, επιτρέποντας στους γνώστες να διαμορφώνουν συγκεκριμένες, λεπτομερείς ερωτήσεις ή οδηγίες μέσω γραμμών εντολών (prompts), ώστε να αποσπάσουν από τις πλατφόρμες ΤΝ όσο το δυνατόν πιο ακριβή, αξιόπιστα, συνεκτικά και χρήσιμα αποτελέσματα. Με πολύ απλά λόγια, η σωστή ερώτηση φέρνει τη σωστή απάντηση.
Καθώς ολοένα περισσότερες εταιρείες αναζητούν ανθρώπους που μπορούν να αξιοποιήσουν τα εργαλεία της ΤΝ, όσοι γνωρίζουν πώς να θέτουν τα σωστά ερωτήματα στον αλγόριθμο είναι περιζήτητοι. «Η διαδικασία αποδοτικής αλληλεπίδρασης και διεπαφής με μια άλλη μορφή νοημοσύνης, μη ανθρώπινη, είναι πολύ σημαντική. Ο ίδιος ο αλγόριθμος δεν μπορεί να αξιολογήσει αν η απάντηση που δίνει είναι σωστή ή αξιόλογη, οπότε η συνεισφορά του ανθρώπου, η ύπαρξή του "στον βρόγχο", είναι απαραίτητη» αναφέρει ο κ. Καθαράκης.
Ένας μάγειρας και το απρόσμενο βιβλίο συνταγών του
Σύμφωνα με τον ίδιο, παγκοσμίως έχουν αναπτυχθεί πάνω από 200.000 εφαρμογές και επιχειρήσεις, που σχετίζονται με τη δημιουργική ΤΝ («παιδιά» της οποίας είναι μεταξύ άλλων το ChatGPT και το DALL-E) και αρκετές από αυτές είναι εξειδικευμένες, εστιάζοντας για παράδειγμα στην ιατρική ή τη νομική. Οι δυνατότητες που δημιουργούν αυτά τα εργαλεία είναι τεράστιες. Πρακτικά, μπορούν να ανοίξουν νέους δρόμους, που πριν δεν υπήρχαν καν ή να διευκολύνουν σημαντικά την εργασία, αυξάνοντας κατακόρυφα την παραγωγικότητα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ενός μάγειρα με εξαιρετικές ικανότητες, ο οποίος διέθετε μεγάλο πλούτο συνταγών, αλλά «δεν το είχε με το γράψιμο». Χρησιμοποιώντας το ChatGPT-4, πέτυχε κάτι που πιθανώς δεν το περίμενε ποτέ: ετοιμάζει προς δημοσίευση το πρώτο βιβλίο συνταγών του!
Αντίστοιχα, προγραμματιστές/τριες λογισμικού που έχουν πρόσβαση σε εργαλεία προγραμματισμού με Τεχνητή Νοημοσύνη (TN), όπως το «GitHub Copilot», είναι κατά 55,8% πιο παραγωγικοί (ταχύτεροι) από ό,τι μια ομάδα ελέγχου ανθρώπων προγραμματιστών, χωρίς αντίστοιχη βοήθεια, ενώ δημοσιογράφοι που χρησιμοποιούν τις δυνατότητες που προσφέρουν τα εργαλεία «Whisper», «Fireflies» και «Grain» μπορούν να αυξήσουν κατακόρυφα την παραγωγικότητά τους: με απλά λόγια, η ΤΝ μπορεί να αναλάβει τις εργασίες ρουτίνας (π.χ, την απομαγνητοφώνηση), αφήνοντας στον/τη δημοσιογράφο περισσότερο χρόνο για πρωτογενή έρευνα και τελειοποίηση της γραφής του/της.
Το δωρεάν διαδικτυακό σεμινάριο της 27ης Ιουλίου διοργανώνουν η Ψηφιακή Ακαδημία Ευγένιος Βούλγαρης, η Πεμπτουσία και το Μεσογειακό Κέντρο Ικανοτήτων Αγροδιατροφής, στις 19.30.
ΑΠΕ-ΜΠΕ