Σε τροχιά ισχυρής ανάκαμψης έχει εισέλθει η ελληνική οικονομία από το 2021, καλύπτοντας με γρήγορο ρυθμό το χαμένο έδαφος από την πανδημία. Τώρα όμως, η οικονομία βρίσκεται στον κλοιό διεθνών πληθωριστικών πιέσεων και το κόστος δανεισμού της χώρας αυξάνεται. Σε αυτή τη συγκυρία απαιτούνται σχεδιασμένες παρεμβάσεις για τη στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με συνετή δημοσιονομική διαχείριση.
Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΣΑΜΠΑΝΗ*
Ολες οι προβλέψεις συγκλίνουν στη συνέχιση της ισχυρής ανάκαμψης την τρέχουσα χρονιά, καθώς η πανδημία θα βρίσκεται σε αποδρομή, η οικονομία και η κοινωνία θα επιστρέφουν στην κανονικότητα και ο τουρισμός θα σημειώνει εντυπωσιακές επιδόσεις.
Ένας ρυθμός ανάπτυξης της τάξεως του 5% είναι φέτος εφικτός, χωρίς να αποκλείεται ανοδική έκπληξη. Ιδιαίτερα εάν, όπως όλα δείχνουν, μετά τον Μάρτιο η ελληνική τουριστική βιομηχανία θα έχει απελευθερωθεί από όλα τα περιοριστικά μέτρα της πανδημίας. Οπως ανακοίνωσε το υπουργείο Τουρισμού, υπάρχει ήδη τεράστια αύξηση κρατήσεων, η οποία οδηγεί μάλιστα σε πρόωρο άνοιγμα της τουριστικής σεζόν.
Οι επιτυχίες στο πεδίο της ανάπτυξης δεν ήλθαν αυτόματα, ούτε ήταν αυτονόητες το 2020, όταν η κυβέρνηση κλήθηκε να διαχειρισθεί τις πρωτοφανείς συνέπειες της πανδημίας. Η κυβέρνηση κινήθηκε σε μια λεπτή γραμμή: Προστάτευσε τη δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα, ενώ παράλληλα χορήγησε στην οικονομία ενέσεις ρευστότητας 44 δισ. ευρώ. Διαπραγματεύθηκε με επιτυχία το μεγάλο πακέτο από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, που περιλαμβάνει επιχορηγήσεις 18,4 δισ. και δάνεια 12,7 δισ. για να τεθεί σε στέρεη βάση η οικονομική ανάκαμψη μετά την πανδημία.
Για να φθάσουμε στη γρήγορη οικονομική ανάπτυξη του 2021, χρειάσθηκε να πείσει τους Ευρωπαίους εταίρους και τις αγορές ότι δεν είχε την πρόθεση να επαναλάβει λάθη του παρελθόντος στην οικονομική πολιτική, που εύκολα θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια νέα δημοσιονομική εκτροπή, ιδιαίτερα αν έμπαινε στον πειρασμό να μοιράσει αλόγιστα τα αποθεματικά. Για το Ταμείο Ανάκαμψης, χρειάσθηκε όχι μόνο σκληρή διαπραγμάτευση στην Ευρώπη, αλλά και οργανωμένη δουλειά για να καταρτισθεί ένα πλήρες και πειστικό σχέδιο επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων, που κέρδισε την εμπιστοσύνη της Ευρώπης και εξαιρετικά σχόλια από όλους τους αναλυτές.
Η απειλή από πληθωρισμό και επιτόκια
Τώρα έχει να διαχειρισθεί μια νέα κρίση, που θα μπορούσε να οδηγήσει τη χώρα σε περιπέτειες, εάν γίνονταν απρόσεκτοι χειρισμοί και οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής παρασύρονταν σε λαϊκίστικες "συνταγές". Η ενεργειακή κρίση και τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα έχουν εκτινάξει τον πληθωρισμό στην ευρωζώνη στα υψηλότερα επίπεδα όλων των εποχών και στην Ελλάδα στα υψηλότερα επίπεδα από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’90, όταν η χώρα άρχιζε την πορεία μείωσης του πληθωρισμού για να ενταχθεί στην ευρωζώνη.
Στις νέες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί, η ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα όσοι έχουν χαμηλά εισοδήματα βρίσκεται υπό έντονη πίεση. Η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος και των καταθέσεων στη διάρκεια της πανδημίας, που ήταν σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα των κρατικών μέτρων στήριξης, τώρα υπονομεύεται από τις γενικευμένες αυξήσεις των τιμών ενέργειας και βασικών αγαθών και πολλά νοικοκυριά βιώνουν οικονομική ασφυξία.
Για την Ελλάδα και τις άλλες οικονομίες της Ευρωζώνης με μεγάλο δημόσιο χρέος, όπως η Ιταλία, αυτή η έξαρση του πληθωρισμού θα ήταν πολύ εύκολο να εξελιχθεί και σε μια κρίση δανεισμού:
- Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ετοιμάζεται να αλλάξει την εξαιρετικά χαλαρή νομισματική πολιτική και να τερματίσει όχι μόνο το έκτακτο, αλλά και το τακτικό πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (αγοράς ομολόγων), ώστε να ανοίξει τον δρόμο για αύξηση των επιτοκίων, που σήμερα είναι μηδενικά ή αρνητικά (το επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων από τις εμπορικές τράπεζες βρίσκεται στο -0,50%).
- Οι αγορές προεξοφλούν ήδη την επίδραση της νέας πολιτικής της ΕΚΤ στα κόστη δανεισμού των χωρών της Ευρωζώνης. Το ελληνικό Δημόσιο δανειζόταν το περασμένο καλοκαίρι με 0,90% μέσω έκδοσης 10ετών ομολόγων. Στην πρώτη έκδοση του 2022 το επιτόκιο ανέβηκε στο διπλάσιο (1,80%). Στη δευτερογενή αγορά, η απόδοση του 10ετούς ομολόγου έχει ξεπεράσει το 2,50%, επίπεδο περίπου τετραπλάσιο από το ιστορικό χαμηλό του 0,60% που είδαμε μέσα στο 2021.
Οι επενδυτές παρακολουθούν πολύ στενά τους χειρισμούς της κυβέρνησης στην οικονομική πολιτική και είναι έτοιμοι να «πυροβολήσουν» τα ελληνικά ομόλογα, εάν υπάρξει οποιαδήποτε αμφιβολία για τη δημοσιονομική σταθερότητα. Επιπλέον, η χώρα δεν έχει φθάσει ακόμη στην επενδυτική βαθμίδα των οίκων αξιολόγησης, κάτι που αναμένεται να γίνει στις αρχές του 2023. Αυτό σημαίνει ότι κατατάσσεται από τους επενδυτές σε μια ιδιαίτερη κατηγορία υψηλού κινδύνου.
Στήριξη της κοινωνίας, προστασία της οικονομίας
Μπροστά σε αυτές τις συνθήκες, το κυβερνητικό οικονομικό επιτελείο ακολουθεί την ενδεδειγμένη πολιτική. Δεν αφήνει το παραμικρό περιθώριο αμφιβολίας στις αγορές και τους Ευρωπαίους εταίρους και δανειστές ότι έχει τη βούληση να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις για μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος κοντά στο 1%, ώστε η χώρα να επανέλθει από το 2023 σε πλεονάσματα.
Προφανώς, αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί, εάν έμπαινε η κυβέρνηση στον πειρασμό να κόψει, για παράδειγμα τον ΦΠΑ ή τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης στα καύσιμα, ανοίγοντας μεγάλες «τρύπες» στον προϋπολογισμό, που θα ήταν αδύνατο να αναπληρωθούν από άλλες πηγές εσόδων.
Μια ανακοίνωση μείωσης φόρων στα καύσιμα θα ήταν αρκετή για να έλθει η κυβέρνηση σε σκληρή σύγκρουση με τους Ευρωπαίους εταίρους και να «τιμωρηθεί» αμέσως από την αγορά ομολόγων με υψηλότερα επιτόκια δανεισμού.
Αντ' αυτού, η κυβέρνηση αξιοποιεί τα περιθώρια που αφήνουν η οικονομική ανάκαμψη και η δημοσιονομική κατάσταση για να δοθεί στήριξη στους καταναλωτές που δοκιμάζονται από τις αυξήσεις τιμών. Οι επιδοτήσεις στην ενέργεια έφθασαν τα 2 δισ. ευρώ και θα συνεχισθούν όσο το επιβάλλουν οι συνθήκες που δημιουργεί η ενεργειακή κρίση.
Παράλληλα, εξετάζει το ενδεχόμενο χορήγησης πριν από το Πάσχα έκτακτου επιδόματος στα ευάλωτα νοικοκυριά που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη στήριξης σε αυτή τη συγκυρία. Θα κινηθεί στην κατεύθυνση αυτή- εκτός πολύ σοβαρού απροόπτου
Εξαιρετικά σημαντικό είναι ότι, παρά τις πιέσεις που δημιουργεί η μεγάλη άνοδος του πληθωρισμού, τηρούνται οι δεσμεύσεις για ελαφρύνσεις σε φόρους και τις εισφορές. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, η μεταρρύθμιση στον ΕΝΦΙΑ, μέσω της οποίας το καθαρό όφελος για τους φορολογούμενους θα ξεπεράσει τα 300 εκατ. ευρώ.
Οπως επισήμανε πρόσφατα ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας, πλήθος ελαφρύνσεων έχουν ήδη υλοποιηθεί. Το αποτέλεσμα αυτών των μέτρων και της μείωσης του ΕΝΦΙΑ κατά 34% είναι ότι τα φυσικά πρόσωπα θα πληρώνουν εφέτος 920 εκατ. ευρώ λιγότερα από το 2018!
Μισθοί και απασχόληση
Οσον αφορά τον βασικό μισθό, η κυβέρνηση δεν είναι διατεθειμένη να ακολουθήσει την οδό των εξωπραγματικών αυξήσεων που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ, αποτέλεσμα των οποίων θα ήταν να προκληθούν σοβαρά προβλήματα στις επιχειρήσεις και να πληγεί η ανταγωνιστικότητα. Εγινε ήδη μιά πρώτη αύξηση 2% «και θα ακολουθήσει δεύτερη -πιο γενναία- τον Μάιο.
Παράλληλα υλοποιούνται προγράμματα αύξησης της απασχόλησης, όπως: Τα προγράμματα του ΟΑΕΔ, συνολικής δαπάνης 590 εκατ. ευρώ, για τη δημιουργία 86.000 νέων θέσεων εργασίας εντός του έτους, η επέκταση του προγράμματος επιδότησης 100.000 νέων θέσεων εργασίας και το «πρώτο ένσημο» για την ένταξη στην αγορά εργασίας νέων ηλικίας 18 έως 29 ετών.
Σε όσους αντιλαμβάνονται πώς λειτουργεί μια οικονομία, είναι προφανές ότι μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν, ούτε είναι δυνατόν να λυθούν όλα τα προβλήματα. Το ζήτημα είναι να αξιοποιούνται με τον καλύτερο και αποτελεσματικότερο τρόπο οι διαθέσιμοι πόροι, χωρίς να παραβιάζονται τα δημοσιονομικά περιθώρια. Να διευκολύνονται και να στηρίζονται οι πολίτες και οι επιχειρήσεις, χωρίς να κινδυνέψει το ελληνικό Δημόσιο να ξαναπέσει στα βράχια του χρέους.
*Οικονομολόγος, πρώην στέλεχος τραπεζών
** Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν προσωπικές απόψεις, τις οποίες δεν υιοθετεί κατ' ανάγκην το Sofokleousin.gr