Δισεπίλυτο γρίφο θυμίζει η εκλογική αναμέτρηση που θα διεξαχθεί στις 4 Μαρτίου στην Ιταλία, αφού προς το παρόν κυριαρχεί η αβεβαιότητα για τον μετεκλογικό συνασπισμό δυνάμεων που θα επιχειρήσουν να σχηματίσουν κυβέρνηση.
Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν τη ρευστό πολιτικό σκηνικό. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο, με υποψήφιο πρωθυπουργό τον 31 ετών Λουίτζι ντι Μάιο και με αλά καρτ πολιτική κατεύθυνση, εμφανίζεται πρώτο σε πρόθεση ψήφου, ο νυν πρωθυπουργός Πάολο Τζεντιλόνι, που διαδέχθηκε τον παραιτηθέντα Ματέο Ρέντσι, είναι ο πιο δημοφιλής πολιτικός στη χώρα, το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα (PD), του οποίου ηγείται, ωστόσο φαίνεται να μην μπορεί να συνέλθει από την ήττα στο δημοψήφισμα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση, ώστε να διεκδικήσει την πρωτιά στην κάλπη. Την ίδια ώρα, το κεντροδεξιό Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, μαζί με την ξενοφοβική και ακραία Λέγκα του Βορρά του Ματέο Σαλβίνι, μοιάζουν να έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να βρεθούν πιο κοντά στην πολυπόθητη κυβερνητική πλειοψηφία.
Τα ιταλικά πολιτικά παράδοξα
Η επιστροφή του Σίλβιο Μπερλουσκόνι είναι σημείο αναφοράς σε αυτές τις ιταλικές εκλογές – και ταυτόχρονα ένα μεγάλο παράδοξο: Ο 81 ετών μεγιστάνας πρώην πρωθυπουργός της χώρας, καταδικασθείς για φορολογική απάτη και συνδεδεμένος με σεξουαλικά σκάνδαλα, αποτελεί, με τις ευλογίες του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, παράγοντα σταθερότητας στο μετεκλογικό τοπίο. Ο γνωστός για τις αντικομουνιστικές και ξενοφοβικές του θέσεις Μπερλουσκόνι αποτελεί ταυτόχρονα ανάχωμα απέναντι στο Κίνημα των Πέντε Αστέρων. Αν και το έντονα λαϊκιστικό κίνημα του Γκρίλο έχει «στρογγυλέψει» τις θέσεις του (παίρνοντας, για παράδειγμα, πρόσφατα πίσω την υπόσχεση για δημοψήφισμα σχετικά με τη συμμετοχή της Ιταλίας στην Ευρωζώνη, εφόσον εκλεγεί), ενδεχόμενη κυβερνητική συνεργασία του με τη φιλο-λεπενική Λέγκα αποτελεί το μεγάλο φόβο των Βρυξελλών.
Το ενδεχόμενο συνεργασίας του Δημοκρατικού Κόμματος με το Forza Italia είναι πολύ πιθανό να φέρει εκ νέου τον Πάολο Τζεντιλόνι στον πρωθυπουργικό θώκο, και πάλι «από το παράθυρο». Ένα ακόμη παράδοξο συνιστά το γεγονός ότι μετά τη θητεία Τζεντιλόνι και εκείνες των Ματέο Ρέντσι, Ενρίκο Λέτα και Μάριο Μόντι, οι οποίες προηγήθηκαν, ο τελευταίος εκλεγμένος από το λαό πρωθυπουργός είναι ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι.
Η βραδυφλεγής βόμβα της οικονομίας
Οι παραπάνω πολιτικές ζυμώσεις φυσικά δεν διεξάγονται εν κενώ. Η ιταλική οικονομία, η τρίτη μεγαλύτερη της Ευρωζώνης, εξακολουθεί, παρά τις τάσεις ανάκαμψης, να αποτελεί μια βραδυφλεγή βόμβα για τη νομισματική ένωση. Το υψηλό χρέος (άνω του 130% του ΑΕΠ), το δυσβάσταχτο βάρος των «κόκκινων» δανείων στις τράπεζες της χώρας (στα 275 δισ. ευρώ υπολογίζονται τα «τοξικά» δάνεια) και η υψηλή ανεργία (αν και μειούμενη, παραμένει πάνω από 10%) αναμένεται να αποτελέσουν εκρηκτικό μείγμα, αν συνδυαστούν με την πολιτική αστάθεια.
Τις ανησυχίες επιτείνει η ενίσχυση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας στην προεκλογική ρητορική. Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι δήλωσε ότι 600.000 μετανάστες δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στη χώρα, η Λέγκα του Σαλβίνι υπόσχεται μαζικές απελάσεις, ενώ η πρόσφατη επίθεση πρώην υποψηφίου της σε αυτοδιοικητικές εκλογές κατά μεταναστών δείχνει ότι και σε κοινωνικό επίπεδο το πρόβλημα υφίσταται σε σημαντικό βαθμό.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, το μετεκλογικό τοπίο στην Ιταλία παραμένει θολό. Το δυστύχημα για την ιταλική πολιτική σκηνή είναι η έλλειψη ισχυρής προοδευτικής προοπτικής: Η ιταλική Αριστερά προσπαθεί να ενώσει τις δυνάμεις της σε ένα ενιαίο ψηφοδέλτιο μέσω του νεότευκτου πολιτικού σχηματισμού «Ελεύθεροι και Ίσοι» («Liberi ed uguali»), τμήμα του οποίου προέρχεται από διάσπαση του Δημοκρατικού Κόμματος. Πλην συγκλονιστικού απροόπτου, ο νεοσύστατος πολιτικός σχηματισμός δεν θα μπορέσει να παίξει ρόλο ρυθμιστή των εκλογών. Την ίδια στιγμή, το PD φαίνεται να πληρώνει την «μπλερική» γραμμή που χάραξε ο Ματέο Ρέντσι, αναμένοντας αντίστοιχα –χαμηλά– εκλογικά ποσοστά με αυτά των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων σε Γερμανία και Γαλλία.
Η Ιταλία εδώ και αρκετά χρόνια βρίσκεται σε Συμπληγάδες λαϊκισμού, ξενοφοβίας και τυχοδιωκτικών πολιτικών, που θέτουν ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια μόνιμη κατάσταση ρευστότητας. Παράλληλα, τη θέτουν και σε μια κατάσταση ιδιόμορφης απομόνωσης όσον αφορά τις κυοφορούμενες αποφάσεις για το μέλλον της Ευρώπης.
* Το ΕΝΑ http://www.enainstitute.org/ είναι ένα ανεξάρτητο, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα ερευνητικό κέντρο. Αποτελεί ένα βήμα ελεύθερου διαλόγου και ένα χώρο δημιουργίας και διάδοσης εναλλακτικών ιδεών με τελικό στόχο το μετασχηματισμό τους σε εφαρμόσιμες θεωρίες και πολιτικές τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.