Η εξάλειψη της φυματίωσης αποτελεί πρόκληση για τη δημόσια υγεία και δοκιμασία για το σύστημα υγείας κάθε χώρας. Απαιτεί δε, συνεργασία, συντονισμό και χρηματοδότηση παγκοσμίως.
Η φυματίωση είναι μεταδοτική μολυσματική ασθένεια που προκαλείται από το σύμπλεγμα του μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης και κυρίως από το Mycobacterium tuberculosis. Προσβάλει κυρίως τον πνεύμονα (πνευμονικές μορφές), αλλά είναι δυνατόν να προσβάλει και άλλα όργανα του ανθρωπίνου σώματος (εξωπνευμονικές μορφές). Η μετάδοση της νόσου γίνεται κυρίως αερογενώς με σταγονίδια που εκπέμπονται και διαχέονται με τον βήχα, το φτάρνισμα, ή κατά τη διάρκεια ομιλίας, από άτομα που πάσχουν από ενεργό πνευμονική φυματίωση. Υπολογίζεται ότι κάθε άτομο με ενεργό πνευμονική φυματίωση χωρίς θεραπεία μολύνει 10 με 15 άτομα κάθε χρόνο, από τα οποία 2 έως 3 άτομα θα νοσήσουν.
Η φυματίωση είναι μια μεταδοτική ασθένεια που αποτελεί την υπ’ αριθμόν ένα λοιμώδη αιτία θανάτου στον κόσμο
Καμία χώρα δεν είναι ελεύθερη από φυματίωση. Ωστόσο είναι θεραπεύσιμη, αρκεί ο ασθενής να ολοκληρώνει τον κύκλο θεραπείας χωρίς διακοπή και με στενή ιατρική παρακολούθηση. Αυτό θα βοηθήσει στο να μην αναπτυχθεί ανθεκτικότητα του μικροβίου στα αντιφυματικά φάρμακα, που μοιραία θα οδηγήσει τον ασθενή σε πολυανθεκτική μορφή φυματίωσης (MDR-TB) και την εξαιρετικά πολυανθεκτική μορφή (XDR-TB). Η πολυανθεκτική και η εξαιρετικά πολυανθεκτική μορφή της φυματίωσης είναι ανθεκτικές στα φάρμακα της πρώτης γραμμής.
Στη συνέλευση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) το Μάιο του 2014, μεταξύ των αναπτυξιακών στόχων για την υγεία ήταν και ο τερματισμός της επιδημίας φυματίωσης από το έτος 2030. Οι δε κυβερνήσεις συμφώνησαν στη νέα στρατηγική της επόμενης 20ετίας (2016-2035) για τον τερματισμό της φυματίωσης. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η επίπτωση της φυματίωσης μειώνεται περίπου στο 2% ετησίως. Ωστόσο απαιτείται ετήσια πτώση σε ποσοστό 4-5%, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι τερματισμού της νόσου για το 2030.
Ο Π.Ο.Υ. συνέχισε μάλιστα ένα βήμα παραπέρα και έθεσε ως επιπλέον στόχους τη μείωση των θανάτων κατά 95% και τη μείωση των νέων περιπτώσεων κατά 90% ως το έτος 2035.
Παγκόσμια Έκθεση για τη Φυματίωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (επικαιροποιημένη τον Ιανουάριο 2018)
Σύμφωνα με την τελευταία αναφορά του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) το 2016 καταγράφτηκαν 10,4 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις ασθενών με φυματίωση σε παγκόσμιο επίπεδο και 1,7 εκατομμύρια θάνατοι από την νόσο παγκοσμίως, εκ των οποίων, 400,000 περιστατικά αφορούσαν περιπτώσεις ασθενών με συνλοίμωξη από HIV και φυματίωση. Επίσης, η φυματίωση συνεχίζει να αποτελεί ένα από τα δέκα πιο συχνά θανατηφόρα λοιμώδη νοσήματα παγκοσμίως, προκαλώντας 4,500 θανάτους καθημερινά. Το 2016 καταγράφηκαν 1 εκατομμύριο νέες περιπτώσεις φυματίωσης σε παιδιά και 250,000 θάνατοι από την νόσο μεταξύ των παιδιών.
Καταγράφεται επίσης συνλοίμωξη φυματίωσης και HIV σε 1,4 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις ασθενών το 2016 (74% των περιστατικών αφορούν την ήπειρο της Αφρικής). Σύμφωνα με την ανωτέρω αναφορά το 2016 διαπιστώνονται 600,000 νέες περιπτώσεις ασθενών με φυματίωση, με ανθεκτικότητα στη ριφαμπικίνη (πρωτεύων αντιφυματικό φάρμακο), εκ των οποίων οι 490,000 αφορούν περιπτώσεις πολυανθεκτικής μορφής φυματίωσης MDR-TΒ. Ποσοστό 6,2% από τις πολυανθεκτικές μορφές καταγράφηκαν ως εκτεταμένες-ανθεκτικές μορφές φυματίωσης XDR-TΒ. Σύμφωνα με την τελευταία αναφορά η φυματίωση αφορά όλο τον παγκόσμιο χάρτη, με το 64% όμως των νέων περιπτώσεων φυματίωσης να εντοπίζεται στις ακόλουθες γεωγραφικές περιοχές: Ινδία, Κίνα, Ινδονησία, Φιλιππίνες, Πακιστάν, Νιγηρία και Νότια Αφρική.
Η αυξημένη μετανάστευση, η χαλάρωση των μέτρων ελέγχου της φυματίωσης, κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες, η φτώχεια, η διαβίωση σε ιδρύματα, η επιδημία του AIDS, η μη συμμόρφωση στη θεραπεία ατόμων που νοσούν, η πολυανθεκτική και η εκτεταμένη ανθεκτική φυματίωση αποτελούν τις κύριες αιτίες για την αύξηση της φυματίωσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Αποτελεί διαπίστωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ότι τα κράτη δεν χρηματοδοτούν επαρκώς τα προγράμματα καταπολέμησης της φυματίωσης παρόλο που η θεραπεία είναι φθηνή. Σύμφωνα με την τελευταία αναφορά του Π.Ο.Υ., 53 εκατομμύρια άνθρωποι έλαβαν φαρμακευτική αγωγή και θεραπεύθηκαν μεταξύ των ετών 2000-2016. Στόχος του Π.Ο.Υ. (The WHO End TB Strategy) μεταξύ των ετών 2015-2030 είναι να επιτευχθεί μείωση της θνητότητας κατά 90% και μείωση της εμφάνισης νέων περιστατικών-νοσηρότητας κατά 80%.
Σύμφωνα με την τελευταία αναφορά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 2018, η φυματίωση αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα υγείας, η οποία όμως μπορεί να προληφθεί και να θεραπευθεί. Στον αγώνα για την εξάλειψη της φυματίωσης τονίζεται ότι θα πρέπει να συμμετέχουν εκτός από τις Κυβερνήσεις σε ανώτερο επίπεδο και πολιτικοί, δήμαρχοι, κυβερνήτες, ηγέτες της τοπικής κοινωνίας, επαγγελματίες υγείας, ασθενείς με φυματίωση και άλλα πρόσωπα. Ο καθένας ξεχωριστά μπορεί να γίνει ηγέτης στον αγώνα κατά της φυματίωσης στον δικό του τομέα ευθύνης. Ως προς τούτο και το φετινό σύνθημα της Παγκόσμιας Ημέρας Φυματίωσης, «Ζητούνται: Ηγέτες για ένα κόσμο χωρίς Φυματίωση».
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα, το νόσημα δηλώνεται υποχρεωτικά. Ωστόσο, υπάρχει πρόβλημα υποδήλωσης του νοσήματος στη χώρα, καθώς επίσης και διαφορές στις επιπτώσεις της φυματίωσης στις Περιφέρειες της επικράτειας.