Μετά το μακελειό στο Παρίσι η Ευρώπη μπαίνει σε μια νέα εποχή δραματικών αλλαγών, που θα επηρεάσουν άμεσα την καθημερινή ζωή των πολιτών, τη λειτουργία των κρατικών μηχανισμών, τις διεθνείς σχέσεις και τις πολιτικές εξελίξεις. Οι ατομικές ελευθερίες, η ανεκτικότητα, οι ανοιχτές κοινωνίες – βασικά στοιχεία της δημοκρατίας - θα είναι τα πρώτα θύματα. Ο άνεμος των αλλαγών φυσάει αυτή τη φορά προς τα δεξιά: Περισσότερη ξενοφοβία, μισαλλοδοξία και ρατσισμός, ενίσχυση των κατασταλτικών μηχανισμών σε βάρος των ατομικών δικαιωμάτων, άνοδος των ακροδεξιών κινημάτων.
Η ψύχωση για «ασφάλεια» που κατέλαβε τις ΗΠΑ μετά το χτύπημα στις δίδυμους πύργους, μπορεί να δημιουργηθεί και στη γηραιά ήπειρο, οδηγώντας κυβερνήσεις και πολιτικές ηγεσίες σε άφρονες κινήσεις στρατιωτικών επεμβάσεων, όπως εκείνες στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ και τη Συρία, οι οποίες αντί να εξαλείψουν, εξέθρεψαν το «κακό».
Προς το παρόν, η τρομοϋστερία για τον ισλαμικό κίνδυνο βρίσκει πρόσφορο έδαφος στα συντηρητικότερα στρώματα ευρωπαϊκών κοινωνιών και υιοθετείται ασμένως από κυβερνήσεις ορισμένων χωρών, που προσπαθούσαν μέχρι τώρα να εμποδίσουν την εφαρμογή κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής στο προσφυγικό.
Κάγκελα παντού
Μόλις δύο 24ωρα μετά το μακελειό στη γαλλική πρωτεύουσα, είναι πλέον φανερό προς τα πού κινούνται οι εξελίξεις.
Η ΕΕ περιχαρακώνεται, μπαίνει σε συρματοπλέγματα, χώρες της κεντροανατολικής Ευρώπης κλείνονται στο «καβούκι» τους, προσπαθούν να γίνουν φρούρια και να κρατήσουν απ’ έξω αλλοεθνείς και αλλόθρησκους που αναγορεύονται σε επικίνδυνο εχθρό για τις κοινωνίες τους.
Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι πριν ακόμη αναλάβει καθήκοντα η νεοεκλεγμένη συντηρητική κυβέρνηση της Πολωνίας, έσπευσε δια του ΥΠΕΞ να προειδοποιήσει ότι δεν θα σεβαστεί της αποφάσεις της ΕΕ και δεν θα δεχθεί πρόσφυγες στο έδαφος της, επικαλούμενη «κινδύνους» μετά το αιματοκύλισμα στο Παρίσι.
Ακόμη και στις δημοκρατικές, ανοικτές και κατά παράδοση ανεκτικές κοινωνίες της Δυτικής Ευρώπης κερδίζουν πάλι έδαφος η ξενοφοβία και ο συγκαλυμμένος ρατσισμός. Στη Γαλλία η Μαρί Λεπέν ζήτησε να τεθούν εκτός νόμου οι ισλαμικές οργανώσεις – ακόμη κι εκείνες που έχουν μόνον πολιτιστικές δραστηριότητες.
Ο αυτοχειριασμός της δημοκρατίας
Το πιο ανησυχητικό είναι ότι με το κλίμα που καλλιεργείται, όλο και περισσότεροι πολίτες είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν ατομικά δικαιώματα και δημοκρατικές ελευθερίες, προκειμένου να υπάρξει περισσότερη «ασφάλεια». Οι κυβερνήσεις και οι κρατικοί μηχανισμοί αυτό ακριβώς θέλουν – και ετοιμάζονται να λάβουν ανάλογα μέτρα, υποσχόμενοι προληπτική αντιμετώπιση του «κινδύνου».
Οι Αμερικανοί είναι έτοιμοι να προσφέρουν βοήθεια προς αυτή την κατεύθυνση, αξιοποιώντας την πείτα και την τεχνογνωσία που απέκτησαν στο κυνήγι της τρομοκρατίας, μετά το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου.
Τους επόμενους μήνες κυρίαρχο θέμα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες θα είναι ο περιορισμός των ατομικών ελευθεριών, η ουσιαστική κατάργηση του απορρήτου στις επικοινωνίες, η «αντιτρομοκρατική» δράση των υπηρεσιών ασφαλείας και η ενίσχυση των κατασταλτικών μηχανισμών.
Πολλά από αυτά τα μέτρα θα φαίνονται επιβεβλημένα – και τα μέσα ενημέρωσης θα αναλάβουν να πείσουν την κοινή γνώμη για την ‘αναγκαιότητα» τους. Σε ορισμένες χώρες χωρίς μεγάλη δημοκρατική παράδοση το έδαφος είναι ήδη έτοιμο και δεν θα χρειασθεί προσπάθεια.
Το καθοριστικό για την Ευρώπη είναι τι θα γίνει σε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Ιταλία – αν κι εκεί θα επικρατήσει η λογική ότι η δημοκρατία πρέπει να περιορισθεί για λόγους ασφάλειας.
Μετά το μακελειό στο Παρίσι, η πρώτη κίνηση της γαλλικής κυβέρνησης ήταν να επιβάλει ουσιαστικά στρατιωτικό νόμο στην πρωτεύουσα και να κλείσει τα σύνορα. Περιορισμοί στα ατομικά δικαιώματα θα συνεχίσουν να υπάρχουν έστω και ατύπως, ενώ οι υπηρεσίες ασφαλείας ασφαλώς θα καταστρατηγούν κανόνες και νόμους σε μεγαλύτερη κλίμακα απ’ ό,τι στο παρελθόν. Ο φόβος είναι ότι αυτό μπορεί να γίνει ενδημικό φαινόμενο, που θα φαλκιδεύει σταδιακά την ουσία της δημοκρατίας.
Στο γήπεδο της Δεξιάς
Οι επιπτώσεις από τα αιματηρά γεγονότα στο Παρίσι θα είναι ασφαλώς πολύ ευρύτερες, επηρεάζοντας σε σημαντικό βαθμό και τις πολιτικές εξελίξεις.
Μέσα στο κλίμα φόβου, ανασφάλειας και κινδυνολογίας που θα καλλιεργηθεί, οι κοινωνίες θα γίνουν συντηρητικότερες. Θα βρούν πρόσφορες συνθήκες ν’ «ανθίσουν» απόψεις ξενοφοβίας και πολιτικού αυταρχισμού, θα κερδίσουν έδαφος τα ακροδεξιά κινήματα. Το κέντρο βάρους της πολιτικής ζωής και η θεματολογία του πολιτικού διαλόγου θα μετακινηθούν σε ζητήματα «ασφάλειας», προστασίας από υποτιθέμενους εχθρούς, κοινωνικής ειρήνης.
Σ’ αυτό το «γήπεδο» τα δεξιά κόμματα παίζουν στην… έδρα τους και φυσικά ευνοούνται. Θα έχουν λοιπόν τον πρώτο λόγο στις εξελίξεις , καθώς η Ευρώπη θα στρέφεται σε συντηρητικότερες θέσεις και τα θέματα λιτότητας-ανάπτυξης θα περνούν σε δεύτερη μοίρα.
Η Ελλάδα αποτελεί βέβαια ιδιαίτερη περίπτωση, καθώς η παρατεταμένη λιτότητα και τα τρία μνημόνια έχουν φέρει την κοινωνία στα όρια των αντοχών της. Πάντως οι επόμενοι μήνες θα είναι οπωσδήποτε πολύ δύσκολοι για την αριστερή κυβέρνηση του ΑλέξηΤσίπρα. Οι έξωθεν πιέσεις θα γίνουν πολύ εντονότερες. Και δεν θα αφορούν μόνον την υλοποίηση της συμφωνίας στήριξης και την τήρηση των όρων του μνημονίου.