Αν παρακολουθήσει κανείς την πορεία της Ευρώπης από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το 2008 μέχρι σήμερα, σίγουρα μπορεί να εξάγει πολλά συμπεράσματα για την «ταυτότητα» της εποχής μας. Και αυτό διότι η κρίση στον ευρωπαϊκό Νότο ανάδειξε ομοιότητες, τόσο στα συμπτώματα όσο και στις πολιτικές.
Σήμερα εκατομμύρια ευρωπαίοι είναι απκλεισμένοι από βασικά αγαθά, τα οποία τις προηγούμενες δεκαετίες-μετά τη λήξη του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου- αποτελούσαν χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού πολιτικού τους συστήματος. Το δικαίωμα στη στέγη, στην υγεία, στην παιδεία, στην εργασία, ακόμα και σε ένα ελάχιστο εισόδημα, ήταν παραδοχές τις οποίες κανένας πολιτικός δεν τολμούσε να αμφισβητήσει και πολύ περισσότερο να τις θεωρήσει αντιπαραγωγικές. Γι’ αυτό απετέλεσαν τη βάση των προγραμμάτων της συντριπτικής πλειοψηφίας των ευρωπαϊκών κομμάτων. Όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια ανατράπηκαν. Η ανατροπή αυτή, συνδυάστηκε με μία μεθοδική προσπάθεια να θεωρηθεί από τους ευρωπαίους ως κοινωνικά αποδεκτή. Για το λόγο αυτό, περιβλήθηκε και σερβιρίστηκε με μία γαρνιτούρα ...ανταγωνιστικότητας και οικονομικού ορθολογισμού. Για να γίνει αυτό εφικτό, χρησιμοποιήθηκε η πανάρχαια μέθοδος της «σαλαμοποίησης» με τις κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες να στρέφονται η μία εναντίον της άλλης.
Στην λογική αυτή, τα εκατομμύρια των ανέργων χαρακτηρίστηκαν ως παράπλευρες απώλειες, σε μία προσπάθεια να γίνει η οικονομία πιο παραγωγική. Ο αποκλεισμός από τις υπηρεσίες υγείας ως πράξη δικαιοσύνης, έναντι εκείνων που πλήρωναν και προνοούσαν. Το ίδιο επιχείρημα για την αδυναμία πρόσβασης εκατομμυρίων σε πανάκριβες θεραπείες κοινών ασθενειών. Η άρνηση χορήγησης συντάξεων ως φυσικό αποτέλεσμα των επιλογών που έκαναν οι σημερινοί συνταξιούχοι την περίοδο που ήταν εργασιακά ενεργοί. Η έλλειψη στέγης ή ακόμα και η αφαίρεσή της, ως κολασμός είτε για τη μη εξυπηρέτηση των δανείων είτε για την αδυναμία για αποταμίευση. Ο περιορισμός στην πρόσβαση στις υπηρεσίες παιδείας, ως συνέπεια του κράτους να εκσυγχρονίσει με ένα ρεαλιστικό κόστος τις δαπάνες για παιδεία.
Το χειρότερο από όλα όμως είναι ότι τα επιχειρήματα αυτά, όχι μόνο έγιναν αποδεκτά από μία μεγάλη μερίδα πληθυσμού, αλλά μετατράπηκαν σε πολιτικά θέσφατα από τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων της ταλαιπωρημένης γηραιάς ηπείρου. Αν μάλιστα συγκρίνουμε αυτήν τη συμπεριφορά με το ΄70 και το ΄80, τότε τα συμπεράσματα για τον τρόπο που ερμηνεύει ο σημερινός ευρωπαίος τον αποκλεισμό, είναι απογοητευτικά. ΄Ενα ακόμα στοιχείο είναι ότι ο σύγχρονος αποκλεισμός έχει απολέσει και τα ταξικά, αλλά και τα εθνικά χαρακτηριστικά των προηγούμενων αιώνων. Η ευρωπαϊκή κρίση έκανε εξίσου ευάλωτους στον αποκλεισμό, ένα βιομηχανικό εργάτη με έναν άνθρωπο που πριν την κρίση θεωρούσε τον εαυτό του μέλος της μεσαίας τάξης.
Το χειρότερο από όλα όμως είναι ότι πολλοί ευρωπαίοι έχουν όχι μόνο συμφιλιωθεί με αυτήν την πραγματικότητα, αλλά έχουν αποδεχτεί τη διαιώνισή της με το να επικροτούν την πολιτική των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών. Και το μείζον ερώτημα πλέον είναι, αν τελικά - για πρώτη φορά από τη γαλλική επανάσταση- η Ευρώπη οδηγείται οικειοθελώς στην πολιτική της αφαίρεσης.