Οι διαδοχικές κρίσεις - υγειονομική, ενεργειακή και τώρα η έξαρση της ακρίβειας και του πληθωρισμού έχουν αναγκάσει όλες τις χώρες να ξοδεύουν όλο και πιό πολλά για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων τους στην οικονομία και στην κοινωνία. Τα μέτρα στήριξης που θα θεωρούνταν σε άλλες εποχές ως ¨παροχές” και θα επικρίνονταν ως “λαϊκιστικά”, βρίσκονται παντού στην ημερήσια διάταξη.
Ακόμη και η ΕΕ, η Ευρωζώνη και η ΕΚΤ υποχρεώθηκαν να βάλουν νερό στο κρασί τους, χαλαρώνοντας τους δημοσιονομικούς κανόνες και τη νομισματική πολιτική. Το αποτέλεσμα είναι εμφανές: Μεγάλη αύξηση των κρατικών δαπανών, διευρυνόμενα ελλείμματα και σε πολλές περιπτώσεις διόγκωση του δημοσίου χρέους.
Οι "λογαριασμοί" έρχονται
Ομως οι αγορές έχουν ήδη αρχίσει να στέλνουν τους πρώτους “λογαριασμούς”: Το κόστος χρήματος ανεβαίνει, ο κρατικός δανεισμός γίνεται ακριβότερος, δημοσιονομικά “προβληματικές” χώρες δυσκολεύονται να βγουν στις αγορές, μεγάλες επιχειρήσεις – συμπεριλαμβανομένων των ελληνικών τραπεζών – πληρώνουν δυσθεώρητα επιτόκια για να αντλήσουν κεφάλαια και ρευστότητα από τη διεθνή χρηματαγορά.
Σ΄ αυτό συνέβαλαν βέβαια και οι διαδοχικές αυξήσεις επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες, που θέτουν ως πρωταρχικό στόχο την αναχαίτιση του πληθωρισμού, ακόμη και σε βάρος της ανάπτυξης.
Η εποχή του φθηνού χρήματος έχει τελειώσει, κι όσοι συνεχίζουν να ξοδεύουν πάνω από τις δυνάμεις τους, θα το πληρώσουν ακριβά. Κυβερνήσεις και χώρες θα βρεθούν σύντομα αντιμέτωπες με τις αγορές, που επιφυλάσσουν αυστηρές “τιμωρίες”
Η Ελλάδα έχει επ' αυτού πρόσφατη εμπειρία: Μετά το 2010, όταν βρέθηκε στα πρόθυρα πτώχευσης ενώ τα επιτόκια σημείωναν ιστορικά υψηλά, “τιμωρήθηκε” παντοιοτρόπως για το δημοσιονομικό “ξεχείλωμα” της αμέσως προηγούμενης δεκαετίας. Κι άλλες χώρες – όπως η Αργεντινή - βρέθηκαν τότε σε ανάλογη θέση και υπέστησαν τα ίδια και χειρότερα.
Το μήνυμα από τα ομόλογα
Τώρα που ο πληθωρισμός επέστρεψε, τα επιτόκια ανεβαίνουν και το δημόσιο χρέος διογκώνεται παγκοσμίως, οι επενδυτές βάζουν στο στόχαστρο μια επεκτεινόμενη λίστα χωρών. Εχουν ήδη αναγκάσει σε αλλαγή πολιτικής πολλές κυβερνήσεις και χώρες - από τη Μ. Βρετανία και την Ουγγαρία του λαϊκιστή Ορμπαν μέχρι τη Βραζιλία, τη Χιλή και την Αίγυπτο.
Κοινά χαρακτηριστικά αυτών των χωρών είναι το σχετικά υψηλό χρέος και τα διευρυνόμενα δίδυμα ελλείμματα, σε συνδυασμό με ανορθόδοξες πολιτικές που ήταν πιθανό να επιδεινώσουν ακόμα περισσότερο τα προβλήματα.
Η λίστα των χωρών-στόχων θα συνεχίσει να μακραίνει, καθώς το δανειακό χρήμα θα παραμείνει πανάκριβο – και μπορεί να ακριβύνει ακόμη περισσότερο.
Για την Ελλάδα, προοίμιο αυτού του προβλήματος και των δυσκολιών που έρχονται είναι η μεγάλη άνοδος των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων.
Εάν τους επόμενους μήνες παραμείνουν στα τωρινά επίπεδα ή ανεβούν υψηλότερα, ο δανεισμός θα γίνει πολύ ακριβότερος – και δυσχερέστερος. Υπάρχει μάλιστα κίνδυνος να μπει σε κίνηση μια διαδικασία ανοδικού σπιράλ: Οσο το κόστος δανεισμού ανεβαίνει, τόσο περισσότερο να ανησυχούν οι αγορές και να ζητούν ακόμη υψηλότερα επιτόκια.
Οπως και να'χει, η επόμενη κυβέρνηση θα βρεθεί στα δύσκολα...
Χ. Ν.