Τι μας κάνει να εμπιστευόμαστε έναν άνθρωπο; Τι μας κάνει να μην τον εμπιστευόμαστε; Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις είναι το κλειδί για ουσιαστικές φιλικές, κοινωνικές, ρομαντικές, αλλά και επαγγελματικές σχέσεις. Πριν βιαστούμε όμως να απαντήσουμε, καλό είναι να λάβουμε υπ’ όψιν μας αυτή την -επιστημονική- επισήμανση: οι ευρέως επικρατούσες ιδέες για το πώς χτίζεται και πως διαλύεται η εμπιστοσύνη, είναι σε μεγάλο βαθμό λανθασμένες.
Η ερευνήτρια, συγγραφέας και καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Χιούστον, Μπρενέ Μπράουν (και εκπληκτική ομιλήτρια στα TED Talks κατά τη γνώμη της γράφουσας), είχε μοιραστεί τα ευρήματα των ερευνών της γύρω από την εμπιστοσύνη στο πλαίσιο των τηλεοπτικών ομιλιών SuperSoul της Όπρα Γουίνφρι. Όπως εξήγησε, οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε ότι η εμπιστοσύνη (ή η έλλειψή της) έχει να κάνει με «μεγάλες» χειρονομίες ή φοβερές προδοσίες. Υποθέτουμε ότι εμπιστευόμαστε κάποιον επειδή έκανε κάτι μεγάλο και ευγενικό για εμάς, ή δεν τον εμπιστευόμαστε λόγω κάποιου μοχθηρού περιστατικού. Σύμφωνα με την επιστήμη ωστόσο, η εμπιστοσύνη δε λειτουργεί με αυτό τον τρόπο:
Η εμπιστοσύνη είναι «ένα βάζο με βόλους»
Η Μπρενέ Μπράουν δανείστηκε αυτή τη μεταφορά από τη δασκάλα που είχε η κόρη της στην τρίτη τάξη, η οποία διατηρούσε ένα βάζο μέσα στην τάξη. Όταν τα παιδιά συμπεριφέρονταν καλά, πρόσθετε βόλους μέσα στο βάζο. Όταν συμπεριφέρονταν λιγότερο καλά, έβγαζε βόλους. Όταν το βάζο γέμιζε, επιβράβευε με κάποιο τρόπο την τάξη.
Ακριβώς όπως το βάζο με τους βόλους, η εμπιστοσύνη λειτουργεί σωρευτικά. Τα στοιχεία της έρευνας αποκαλύπτουν ότι, η αίσθηση και ο βαθμός εμπιστοσύνης είναι στην πραγματικότητα το άθροισμα μικρών χειρονομιών, ευγενικών λόγων, εχεμύθειας που τηρήθηκε και άλλων μικρών καθημερινών πράξεων, που συμβάλλουν στο γέμισμα του νοητού «βάζου με βόλους» που έχουμε για κάθε άνθρωπο στη ζωή μας.
Όσο αφορά τη δυσπιστία, συνήθως δεν προέρχεται από συμπεριφορές τόσο εμφανώς προδοτικές ή κακές ή «μεγάλα» γεγονότα. Προκύπτει και αυτή από τη συγκέντρωση μικρών παραπτωμάτων / ελαττωμάτων / παραλείψεων.
Εν ολίγοις, εάν θέλουμε να χτίζουμε σχέσεις εμπιστοσύνης, χρειάζεται να δίνουμε σημασία στις μικρές, καλές πράξεις στην καθημερινότητα –και να αποφεύγουμε τα μικρά «ολισθήματα», που σταδιακά οδηγούν σε ένα άδειο «βάζο εμπιστοσύνης».
Αλλά, ποιές συγκεκριμένες συμπεριφορές χτίζουν εμπιστοσύνη;
Εάν θέλετε μία πλήρη επεξήγηση του είδους των δράσεων που χτίζουν ή καταστρέφουν την εμπιστοσύνη, μπορείτε να αφιερώσετε 24 λεπτά να δειτε ολόκληρο το video της ομιλίας (στα Αγγλικά) στην εξής ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.supersoul.tv/supersoul-sessions/the-anatomy-of-trust/
Το βασικό συμπέρασμα πάντως είναι αυτό: η εμπιστοσύνη μπορεί να χωριστεί σε επτά συνιστώσες, στις οποίες η Μπρενέ Μπράουν έχει δώσει το ακρωνύμιο BRAVING, από τα αρχικά των λέξεων στα Αγγλικά:
- Όρια (Boundaries): Γνωρίζεις τα όρια του άλλου και τα σέβεσαι
- Αξιοπιστία (Reliability): Κάνεις αυτό που λες ότι θα κάνεις, πάντα. Αυτό απαιτεί να γνωρίζεις τους περιορισμούς σου και να αναλαμβάνεις μόνο δεσμεύσεις τις οποίες όντως μπορείς να τηρήσεις.
- Υπευθυνότητα (Accountability): Αναλαμβάνεις την ευθύνη για τα λάθη σου, ζητάς συγγνώμη γι’ αυτά και επανορθώνεις –και φυσικά επιτρέπεις και στο άλλο άτομο να κάνει το ίδιο.
- «Θόλος» εχεμύθειας (The Vault): Όχι μόνο τηρείς αυτά που σου εκμυστηρεύεται ο άλλος, αλλά κρατάς και τα μυστικά των τρίτων ανθρώπων (και το κουτσομπολιό για τρίτους υπονομεύει την εμπιστοσύνη).
- Ακεραιότητα (Integrity): Στην ομιλία η Μπρενέ Μπράουν δίνει έναν σε βάθος ορισμό της ακεραιότητας. Με μεγάλη συντομία, να ξέρεις και να ζεις σύμφωνα με τις αξίες σου.
- Μη-κρίση (Non-judjement): Δε χτίζεις εμπιστοσύνη μόνο με το να προσφέρεις βοήθεια, αλλά και με το να τη δέχεσαι χωρίς να κρίνεις επίσης. «Εάν δε μπορείς να ζητήσεις βοήθεια… τότε δεν πρόκειται για μία σχέση εμπιστοσύνης» λέει η ερευνήτρια.
- Γενναιοδωρία (Generosity): Προσφέρεις στον άλλο το πλεονέκτημα της αμφιβολίας
Η ουσία αυτής της άσκησης είναι, όπως τονίζει η Μπρενέ Μπράουν, ότι παίρνουμε μία μεγάλη, νεφελώδη έννοια όπως η εμπιστοσύνη και τη σπάμε σε μικρότερα και πιο εύκολα εφαρμόσιμα κομμάτια.
Εάν κάποιος σου πει ότι δε σε εμπιστεύεται, μάλλον δεν θα ξέρεις αμέσως το γιατί και πως μπορείς να το διορθώσεις αυτό. Εάν όμως ρωτήσεις το άτομο περισσότερα χρησιμοποιώντας το «BRAVING», ίσως τότε σου πει, για παράδειγμα, ότι ποτέ δεν αναλαμβάνεις την ευθύνη των πράξεών σου ή ότι δεν του δίνεις ποτέ τη δυνατότητα της αμφιβολίας. Τότε θα ξέρεις προς ποια κατεύθυνση να κινηθείς για να τονώσεις σταδιακά την εμπιστοσύνη στη σχέση αυτή.
Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό: το προαναφερόμενο ακρωνύμιο μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε εξίσου παραγωγικά και για να εκτιμήσουμε και να χτίσουμε την εμπιστοσύνη που έχουμε στον ίδιο μας τον εαυτό. Εάν αισθανόμαστε άσχημα σε σχέση με τη δική μας συμπεριφορά, αναζητώντας τα «ολισθήματά» μας μέσα στο BRAVING, μπορούμε να πάρουμε μία πιο ξεκάθαρη εικόνα του τι χρειάζεται να δουλέψουμε, προκειμένου να ξαναχτίσουμε την εμπιστοσύνη μας προς τον εαυτό μας.
Καλή επιτυχία!
Αννίτα Νιάκα