Πολιτική

H αιχμή του δόρατος και η αποτυχία του πραξικοπήματος στην Τουρκία


Η τουρκική κυβέρνηση έχει ανακτήσει πλέον τον έλεγχο και η τάξη αποκαθίσταται στη χώρα, αλλά η κατάσταση παραμένει ρευστή. Στην Αγκυρα και σε δυτικές πρωτεύουσες εκφράζονται φόβοι ότι το κύμα εκκαθαρίσεων που ξεκίνησε λίγες ώρες μετά την καταστολή του πραξικοπήματος θα προκαλέσει εσωτερικές αντιδράσεις στους κόλπους των ενόπλων δυνάμεων και του "βαθέος κεμαλικού κράτους", που φαίνεται ότι πνέει τα λοίσθια. Το καθεστώς Ερντογάν αξιοποιεί την ευκαιρία για να επιτύχει αυτό που επεδίωκε επί χρόνια: Να εξουδερώσει τους τελευταίους θύλακες κεμαλισμού στο κράτος και παράλληλα να πλήξει το κίνημα των ακραίων ισλαμιστών που εκφράζεται από τον ιμάμη Γκιουλέν.

Οι μαζικές διαδηλώσεις από υποστηρικτές του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνεχίζονται, πολιτικές, εθνοτικές και θρησκευτικές διαιρέσεις αναζωπυρώνονται, οι ισλαμιστές ενισχύονται. Τα πλήθη των διαδηλωτών που κραυγάζουν "Αλλάχ ακμπάρ" - "ο Θεός είναι μεγάλος", τη γνωστή φράση των απανταχού ισλαμιστών - δείχνει ποιοί είναι οι βασικοί υποστηρικτές του Ερντογάν και προς τα πού οδεύει η Τουρκία

Ιστορία με πραξικοπήματα

Η Τουρκία έχει έρθει αντιμέτωπη με πολλές απόπειρες πραξικοπηματικής κατάληψης της εξουσίας στο παρελθόν. Το 1980, μετά από μια σειρά βίαιων συγκρούσεων μεταξύ αριστερών και δεξιών ακτιβιστών, ο στρατός ανέλαβε τον έλεγχο της κατάστασης. Όλα τα προηγούμενα πραξικοπήματα στην Τουρκία είχαν την υποστήριξη σύσσωμου του τουρκικού στρατού. Το χθεσινό πραξικόπημα όμως υποκινήθηκε από μια φράξια. Μέχρι στιγμής ο Ερντογάν σαρώνει με συλλήψεις και εκκαθαρίσεις, ενώ κατά τη διάρκεια της νύχτας σημειώθηκαν εκτεταμένες συγκρούσεις μεταξύ πολιτών και στρατιωτών.

 Ωστόσο η προχθεσινή διαφέρει από όλες τις προηγούμενες για πολλούς λόγους, εκτιμά η διευθύντρια της τουρκικής σύνταξης της DW Σεντά Σέρνταρ.

Αλλά ποιος κρύβεται τελικά πίσω από όλα αυτά; Τα αναπάντητα ερωτήματα είναι πολλά.

Ο Τούρκος πρόεδρος απαίτησε από τις ΗΠΑ την έκδοση του αυτοεξόριστου ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, ορκισμένο εχθρό του τον οποίο κατηγορεί ότι βρίσκεται πίσω από το πραξικόπημα, με τον ιεροκήρυκα να  υποστηρίζει ότι είναι "πιθανό" το πραξικόπημα να ενορχηστρώθηκε από τον ίδιο τον Ερντογάν.

Παρότι δεν μπορώ να κατηγορήσω κανέναν χωρίς αποδείξεις, σημείωσε ο Γκιουλέν, ορισμένοι ηγέτες στήνουν επιθέσεις βομβιστών-καμικάζι για να ενισχύσουν την εξουσία τους...

Σύμφωνα με τη Stratfor σε ανάλυσή της οι κινήσεις των πραξικοπηματιών στην Τουρκία σίγουρα ενείχαν το στοιχείο του αιφνιδιασμού. H ταχύτητα με την οποία οι στρατιωτικοί κατέλαβαν κομβικά σημεία και ανέπτυξαν τις δυνάμεις τους σε μεγάλες πόλεις καταδεικνύει υψηλό επίπεδο οργάνωσης και αποτελεσματικότητας.

Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι αιχμή του δόρατος του πραξικοπήματος αποτελέσαν υποστηρικτές του Φετουλάχ Γκιουλέν. Οι οπαδοί του Γκιουλέν ανήκουν σε μια ισλαμική κίνηση που έχει οικοδομήσει σημαντική επιρροή στην Τουρκία, από τις αρχές του 1970.

Ξεκίνησαν την επιρροή τους από την Χωροφυλακή, στην οποία υπήρχαν χαλαρότεροι έλεγχοι και σταδιακά αύξησαν την επιρροή τους στη αλυσίδα της στρατιωτικής διοίκησης.

Όταν ο Ρ. Τ. Ερντογάν ένιωσε ότι ο Γκιουλέν ισχυροποιείται αρκετά οι σχέσεις μεταξύ των πλευρών άρχισαν να «ξεφτίζουν».

Από το 2014 μαζικές εκκαθαρίσεις έλαβαν χώρα στην Τουρκία ώστε να μειωθεί η επιρροή των οπαδών του Γκιουλέν στην κυβέρνηση και τα media. Ωστόσο η επιρροή των υποστηρικτών του στον στρατό δεν εξαλείφθηκε. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις τακτικές εκβιασμού που χρησιμοποίησαν μέλη του «κινήματος» ώστε να διατηρήσουν τις θέσεις τους στο στράτευμα.

Στην ουσία μια ισλαμιστική φράξια μέσα στο στράτευμα, αποξενωμένη από το υπόλοιπο στράτευμα πρωτοστάτησε στο πραξικόπημα.

Με άλλα λόγια το επιχειρούμενο πραξικόπημα δεν είχε τη στήριξη της Κεμαλικής «κοσμικής» πολιτικής, στρατιωτικής και κοινωνικής αντιπολίτευσης.

Αυτό διεφάνη από την αντίθεση που εξέφρασαν στο πραξικόπημα μονάδες του τουρκικού στρατού, της αστυνομίας αλλά και ο κεμαλιστής αρχηγός της αντιπολίτευσης

Όπως φάνηκε και από τις εκλογές του 2015, στις οποίες το κόμμα δικαιοσύνης και ανάπτυξης του Ερντογάν έλαβε το 49,5% των ψήφων, η Τουρκία είναι πολωμένη μεταξύ ισλαμιστών, «κοσμικών», εθνικιστών και Κούρδων.

Τα ρήγματα στην πολιτική ζωή της Άγκυρας φέρνουν σε αντιπαράθεση την αντιπολίτευση σε σχέση με την ισλαμιστική ατζέντα του Ερντογάν και το νέο-οθωμανισμό που προωθεί στην τουρκική εξωτερική πολιτική. Ωστόσο υπάρχει ένας ισχυρός αριθμός Τούρκων που στηρίζουν νόμιμα τον Ρ.Τ. Ερντογάν.

Παράλληλα υπάρχει ένας αριθμός πολιτών που εναντιώνονται στον Ερντογάν αλλά και στα πραξικοπήματα καθώς θυμούνται τη βαθιά πολιτική και οικονομική αποσταθεροποίηση που βίωσε η χώρα στο παρελθόν, όταν στο τιμόνι βρίσκονταν πραξικοπηματίες στρατιωτικοί.

Αυτή η προσπάθεια πραξικοπήματος ήταν η διχαστική κίνηση μιας μερίδας ισλαμιστών στο στράτευμα. Και οι διχαστικές τάσεις στους κόλπους των πραξικοπηματιών ποτέ δεν προμηνύουν ένα καλό αποτέλεσμα.