Προς γενική έκπληξη, δύο σοσιαλδημοκράτες, η Σάντρα Τόρες και ο Μπερνάρντο Αρέβαλο, θα μονομαχήσουν στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, έπειτα από ένα πρώτο γύρο που σηματοδοτήθηκε από ισχυρή αποχή και ένα μεγάλο αριθμό άκυρων ψηφοδελτίων που αντανακλούν το εύρος της απαξίωσης της πολιτικής και της καχυποψίας των ψηφοφόρων.
Σύμφωνα με τα «σχεδόν οριστικά» αποτελέσματα που ανακοινώθηκαν από το Ανώτατο Εκλογικό Δικαστήριο, η πρώην πρώτη κυρία Σάντρα Τόρες, φαβορί στις δημοσκοπήσεις, ήρθε πρώτη μεταξύ των 22 υποψηφίων, με 15,2% των ψήφων, μακράν ωστόσο του 21,3% που συγκέντρωνε στη δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Prodatos.
Ο βουλευτής Μπερνάρντο Αρεβάλο, γιος του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου της χώρας, ανέτρεψε όλα τα προγνωστικά συγκεντρώνοντας 12,20% των ψήφων: στη δημοσκόπηση είχε την 8η θέση, με 2,9% της πρόθεσης ψήφου.
Οι δύο υποψήφιοι για μια τετραετή και μη ανανεώσιμη θητεία επικεφαλής του κράτους θα μονομαχήσουν στις 20 Αυγούστου στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών.
«Όποιος κι αν είναι ο αντίπαλός μου, θα νικήσουμε», δήλωσε η Τόρες. Πρόκειται για την τέταρτη υποψηφιότητά της για την προεδρία και στις δύο τελευταίες αναμετρήσεις είχε αποτύχει στο δεύτερο γύρο.
Με τους δύο σοσιαλδημοκράτες φιναλίστ, οι φετινές προεδρικές εκλογές διαφέρουν από τις τρεις προηγούμενες, στις οποίες είχαν επικρατήσει υποψήφιοι της δεξιάς: ο Ότο Πέρες (2012-2015), ο Τζίμι Μοράλες (2016-2020) και ο απερχόμενος πρόεδρος Αλεχάντρο Γιαματέι.
Η αποχή υπερέβη το 40% των 9,4 εκατομμυρίων εγγεγραμμένων ψηφοφόρων (ήταν 37,84% πριν από τέσσερα χρόνια). Κυρίως το 17,4% των ψηφοφόρων έριξαν άκυρο ψηφοδέλτιο στην κάλπη, έναντι 4,1% στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές, ενώ σχεδόν 7% ψήφισε λευκό.
Η ψηφοφορία της Κυριακής διεξήχθη εν γένει με ηρεμία, αν και επεισόδια σημειώθηκαν σε δύο προάστια της πρωτεύουσας με φόντο καταγγελίες για νοθεία.
Η Τόρες κατήγγειλε «εξαγορές ψήφων» από το συντηρητικό κόμμα Vamos (Εμπρός) του απερχόμενου προέδρου, ο υποψήφιος του οποίου Μέμε Κόντε κατέλαβε την τρίτη θέση με σχεδόν 8% των ψήφων.
Τρία φαβορί, ανάμεσά τους ηγετική μορφή των αυτοχθόνων Μάγια, αποκλείστηκαν από την ψηφοφορία και οι Γουατεμαλτέκοι δεν έτρεφαν καμιά ψευδαίσθηση για τις πιθανότητες αληθινής αλλαγής στη χώρα της κεντρικής Αμερικής που μαστίζουν η διαφθορά, η φτώχεια και η βία των συμμοριών.
Τον απερχόμενο πρόεδρο Αλεχάντρο Γιαματέι (δεξιά) αποκηρύσσει το 76% των ψηφοφόρων, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, έπειτα από την τετραετή του θητεία, η οποία σημαδεύτηκε από τους δικαστικούς διωγμούς πρώην εισαγγελέων που αγωνίστηκαν κατά της διαφθοράς και δημοσιογράφων.
Συνολικά οι υποψήφιοι ήταν 22, όμως οι πολίτες εξοργίστηκαν για τους αποκλεισμούς από τη δικαιοσύνη και το εκλογοδικείο (TSE) δημοφιλών μορφών όπως η Θέλμα Καμπρέρα, ηγετική μορφή των αυτοχθόνων Μάγια, που αποτελούν περί το 45% του εκλογικού σώματος.
Οι αποκλεισμοί έσπειραν καχυποψία για την αξιοπιστία της διαδικασίας και την αμεροληψία των θεσμών, που κατηγορήθηκαν πως επιδόθηκαν σε ελιγμούς για να διαιωνίσουν το αυταρχικό και διεφθαρμένο καθεστώς, θεμελιωμένο στη συνενοχή με τις κυρίαρχες ελίτ.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του προέδρου Γιαματέι, πάνω από δέκα πρώην εισαγγελικοί λειτουργοί που αγωνίστηκαν κατά της διαφθοράς συνελήφθησαν, κάποιοι και κάποιες καταδικάστηκαν, άλλοι εξορίστηκαν. Οι δικαστικοί αυτοί είχαν όλοι συνεργαστεί με αποστολή του ΟΗΕ κατά της ατιμωρησίας, που αποκάλυψε πολύκροτα σκάνδαλα από το 2007 ως το 2019, ανάμεσά τους αυτό που οδήγησε στην παραίτηση και φυλάκιση του πρώην προέδρου Ότο Πέρες Μολίνα.
«Όλοι οι κρατικοί θεσμοί, μη εξαιρουμένης της εκλογικής διαδικασίας, χειραγωγούνται από ομάδες εξουσίας που συνδέονται με τη διαφθορά και την παραδοσιακή εξουσία της ολιγαρχίας» στη Γουατεμάλα, τόνιζε προ ημερών στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Έντι Κουξ, ο διευθυντής της Δράσης Πολιτών (Acción Ciudana), του παραρτήματος της ΜΚΟ Διεθνής Διαφάνεια στη χώρα της κεντρικής Αμερικής.
Η Γουατεμάλα συγκαταλέγεται στις πιο άνισες χώρες της Λατινικής Αμερικής, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα: 10,3 εκατομμύρια από τα 17,6 εκατ. των κατοίκων της ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας· το ένα παιδί στα δύο υφίσταται χρόνιο υποσιτισμό, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
Επιπλέον συμμορίες κακοποιών σπέρνουν τον τρόμο στη χώρα, όπου ο δείκτης των ανθρωποκτονιών έχει φθάσει στις 17,3 ανά 100.000 κατοίκους, επίπεδο τριπλάσιο από τον παγκόσμιο μέσο όρο.