Η δομή των οικογενειών προβλέπεται να αλλάξει ριζικά μέχρι το έτος 2100, με σημαντικές επιπτώσεις για τις κοινωνίες σε όλο τον κόσμο. Στο τέλος αυτού του αιώνα, η αύξηση του πληθυσμού της ανθρωπότητας στη Γη προβλέπεται να ολοκληρωθεί, δίνοντας τέλος σε εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πολλαπλασιασμού, κατά τη διάρκεια των οποίων το είδος μας εξελίχθηκε από το να ζει σε διάσπαρτες ζώνες, στο να καταλαμβάνει σχεδόν κάθε περιοχή του πλανήτη.
Αυτή η μεγάλη ισοπέδωση, σε έναν εκτιμώμενο πληθυσμό 10,4 δισεκατομμυρίων, θα αναδιαμορφώσει τον πολιτισμό όπως τον ξέρουμε.
Το μέλλον της οικογενειακής ζωής
Ένας τρόπος με τον οποίο όλοι οι άνθρωποι θα βιώσουν προσωπικά τη δραστική αλλαγή είναι η οικογενειακή τους ζωή. Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο "Proceedings of the National Academy of Sciences", μια ομάδα δημογράφων διερεύνησε πώς θα αλλάξει το μέγεθος και η δομή των οικογενειών μέχρι το τέλος του αιώνα.
Για να πραγματοποιήσουν την ανάλυσή τους, οι ερευνητές έτρεξαν ένα μοντέλο μέσω του συνόλου δεδομένων πίσω από τις προοπτικές του παγκόσμιου πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών, τις επίσημες προβλέψεις πληθυσμού του οργανισμού για 237 χώρες. Το μοντέλο επέστρεψε εκτιμήσεις για τον αριθμό και τον τύπο των συγγενών που θα μπορούσε να αναμένει ένα άτομο να έχει ως βρέφος, 35 ετών και 65 ετών το έτος 1950, σήμερα και το 2100.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ερευνητές υπολόγισαν ότι μια 65χρονη γυναίκα που ζούσε το 1950 είχε 41 εν ζωή συγγενείς στην ευρύτερη οικογένειά της. Στην καταμέτρηση περιλαμβάνονται τα δισέγγονα, τα εγγόνια, τα παιδιά, τα ανίψια, τα πρώτα ξαδέρφια, τα αδέρφια, οι γονείς, οι θείες, οι θείοι, οι παππούδες και οι προπάππους. Μέχρι το 2100, μια τέτοια γυναίκα θα έχει μόλις 25 συγγενείς, βρήκαν.
Αυτή η οικογενειακή παρακμή θα συμβεί σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά το μέγεθός της ποικίλλει ανάλογα με τη χώρα.
Πάρτε, για παράδειγμα, μια 35χρονη γυναίκα που ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο πληθυσμός προβλέπεται να φτάσει τα 370 εκατομμύρια το 2080, πριν πέσει ελαφρώς στα 366 εκατομμύρια το 2100. Το 1950, θα μπορούσε να περιμένει ότι θα είχε 33 συγγενείς στην ευρύτερη οικογένειά της. Σήμερα, η μέση γυναίκα 35 ετών έχει μόλις 24 συγγενείς. Το 2100 θα έχει 18.
Η εμπειρία μιας 65χρονης γυναίκας που ζει στην Κίνα θα αλλάξει ακόμη πιο δραστικά. Το 1950 θα είχε 61 εν ζωή συγγενείς, μεταξύ των οποίων 21 ξαδέρφια και 15 εγγόνια! Σήμερα, μια πανομοιότυπη γυναίκα έχει 49 συγγενείς. Και μέχρι το 2100, μια 65χρονη γυναίκα θα έχει μόλις 14 μέλη στην οικογένειά της!
Η Κίνα είναι σίγουρα μια ακραία θέση στα δεδομένα. Λόγω της επί δεκαετίες λανθασμένης πολιτικής του ενός παιδιού, της αναιμικής οικονομικής ανάπτυξης, του υψηλού κόστους ανατροφής παιδιών και της σχεδόν ανύπαρκτης διεθνούς μετανάστευσης, ο πληθυσμός της Κίνας προβλέπεται να μειωθεί από 1,4 δισεκατομμύρια σήμερα σε κάτω από 800 εκατομμύρια το 2100.
Μια τέτοια κατάρρευση θα αναγκάσει την επανεξέταση του τρέχοντος κοινωνικού συμφώνου της Κίνας μέσα στις οικογένειες. Ενώ επί του παρόντος είναι σύνηθες για τα ενήλικα εγγόνια, τα ενήλικα παιδιά, τα αδέρφια και τα ξαδέρφια να φροντίζουν τους ηλικιωμένους σε παρακμή, τέτοιοι οικογενειακοί πόροι απλά δεν θα υπάρχουν σε μερικές δεκαετίες.
Κάθετες και οριζόντιες οικογένειες
Οι κοινωνικές επιπτώσεις που πρόκειται να πλήξουν την Κίνα θα συμβούν επίσης σχεδόν σε κάθε άλλη χώρα, αν και σε μικρότερο βαθμό. Όπως περιγράφουν οι ερευνητές, οι οικογένειες πρόκειται να γίνουν πιο «κάθετες» παρά «οριζόντιες». Με άλλα λόγια, θα απλωθούν σε όλο το ηλικιακό φάσμα, με πολύ λιγότερα ξαδέρφια και αδέρφια και ελαφρώς περισσότερα δισέγγονα και δισέγγονους και δισέγγονους και προπαππούδες.
Στην Ιταλία, για παράδειγμα, η μέση ηλικία μιας γιαγιάς μιας 35χρονης γυναίκας αναμένεται να αυξηθεί από 77,9 έτη το 1950 σε 87,7 έτη το 2095, έγραψαν οι συγγραφείς.
Πίσω στις ΗΠΑ, τα δείπνα και οι συγκεντρώσεις με μεγάλη οικογένεια, που κάποτε ήταν βασικό στοιχείο της αμερικανικής ζωής, προβλέπεται να γίνονται όλο και πιο σπάνια, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι τα μέλη της οικογένειας ζουν πλέον αρκετά πιο μακριά μεταξύ τους απ' ότι παλαιότερα.
Σημαίνει επίσης πιθανότατα ότι στις περισσότερες χώρες οι μεσήλικες θα υφίστανται αυξανόμενη πίεση. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα άτομα καθυστερούν να κάνουν παιδιά μέχρι αργότερα στη ζωή τους, οι ηλικιακές διαφορές μεταξύ των γενεών αυξάνονται. Αυτό σημαίνει ότι οι παππούδες και οι γιαγιάδες είναι πολύ μεγαλύτεροι από ό,τι ήταν παλιά και επομένως λιγότερο ικανοί να εκπληρώσουν τον ρόλο της φροντίδας των παιδιών που είχαν κάποτε. Τώρα, και στο μέλλον, μπορεί να χρειάζονται φροντίδα από τα ενήλικα παιδιά τους την ίδια στιγμή που τα ενήλικα παιδιά τους μεγαλώνουν μόνα τους μικρά παιδιά.
Αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να γίνει ολοένα και πιο αβάσταχτη για τους ενήλικες στην ακμή τους, από τους οποίους θα αναμένεται να στηρίζουν την οικονομία της χώρας τους, δουλεύοντας, φροντίζοντας ταυτόχρονα και τα παιδιά τους και τους ηλικιωμένους της οικογένειάς τους.
Σε έρευνα το καλοκαίρι του 2023 για τις απόψεις τους σχετικά με τη μεταβαλλόμενη δυναμική της οικογένειας, οι Αμερικανοί είπαν στο Pew Research Center, ότι πιστεύουν ότι η μείωση της γονιμότητας θα επηρεάσει θετικά τη σταδιοδρομία και το περιβάλλον των γυναικών, αλλά θα επηρεάσει αρνητικά την Κοινωνική Ασφάλιση και την οικονομία συνολικά.
Οι συγγραφείς της μελέτης εκτιμούν ότι οι κυβερνήσεις μπορεί να χρειαστεί να βοηθήσουν στην εκπλήρωση των ρόλων που θα αναλάβουν τα μέλη της ευρύτερης οικογένειας:
«Τα ευρήματά μας υποστηρίζουν τις εκκλήσεις για περισσότερες επενδύσεις στη φροντίδα των παιδιών και των ηλικιωμένων, για να ανακουφιστεί το βάρος των ατόμων που γηράσκουν, έχοντας λιγότερους συγγενείς στους οποίους μπορούν να βασιστούν».
Στην προσπάθεια αυτή μπορεί να χρειαστεί να κληθούν άτεκνα άτομα, ίσως ακόμη και... ρομπότ.
