Στις 15 Μαρτίου 2011, μόλις τέσσερις ημέρες μετά το πυρηνικό δυστύχημα στη Φουκουσίμα, η Καγκελάριος 'Αγγελα Μέρκελ ανακοίνωσε σοκαρισμένη ότι θα τεθούν προσωρινά εκτός λειτουργίας οι οκτώ από τους δεκαεπτά πυρηνικούς αντιδραστήρες της χώρας.
Στις 30 Μαΐου ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος Νόρμπερτ Ρέτγκεν (CDU) δήλωσε: «Είναι οριστικό. Οι τελευταίοι αντιδραστήρες κλείνουν στο τέλος του 2022 και δεν υπάρχει ρήτρα παράτασης της λειτουργίας τους». Είχε προηγηθεί η μεγαλύτερη αντιπυρηνική διαδήλωση στη Γερμανία, με 250.000 άτομα να φωνάζουν: «Δώστε βάση στη Φουκουσίμα - κλείστε όλα τα πυρηνικά εργοστάσια!». Εκείνη την εποχή παραγόταν από τα πυρηνικά εργοστάσια περίπου το 25% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση που ακολούθησε, άνοιξαν μια συζήτηση που στη Γερμανία θεωρείτο προ πολλού κλειστή και τακτοποιημένη. Το 2011 άλλωστε η κυβέρνηση της 'Αγγελα Μέρκελ δεν εξήγγειλε μόνο την απομάκρυνση από την πυρηνική ενέργεια, αλλά και τη στροφή στις ανανεώσιμες πηγές, από τις οποίες θα έπρεπε έως το 2022 να καλύπτεται το 35% των αναγκών της Γερμανίας.
Η απειλή της ενεργειακής ανεπάρκειας στον πρώτο χειμώνα του πολέμου, οδήγησε τον Ιούλιο του 2022 μια κυβέρνηση Σοσιαλδημοκρατών (SPD), Πρασίνων και Φιλελευθέρων (FDP) στην πικρή απόφαση της αναβολής του κλεισίματος των τελευταίων τριών αντιδραστήρων για τις 15 Απριλίου 2023. Κατά τη σημερινή ημέρα - ορόσημο και παρότι τα πυρηνικά δίνουν μόλις 5-7% της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα -, η συζήτηση έχει κάθε άλλο παρά κλείσει.
Οι Πράσινοι, ενάμιση χρόνο στην εξουσία, βλέπουν την ατζέντα τους να χάνει καθημερινά έδαφος: και την παράδοση όπλων στην Ουκρανία υποστήριξαν - και μάλιστα ένθερμα - και τον υπερεξοπλισμό των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων χειροκρότησαν και υπέρ της ενίσχυσης του ΝΑΤΟ τοποθετήθηκαν.
Τελευταία, έπεσε (πολύ) νερό στο κρασί του υπουργού Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ, ο οποίος είδε τα σχέδιά του για άμεση κατάργηση του φυσικού αερίου και του πετρελαίου από τους καυστήρες θέρμανσης των κτιρίων να ναυαγούν, κάτω από το μαχαίρι του φιλελεύθερου «ταμία» της κυβέρνησης, Κρίστιαν Λίντνερ. Η πυρηνική ενέργεια όμως έχει πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα στη συλλογική ταυτότητα των Πρασίνων.
Η αποπυρηνικοποίηση αποτελεί για το μεγαλύτερο οικολογικό κόμμα της Ευρώπης ό,τι η κεντρική ιδεολογική επιλογή της Δύσης για τους Χριστιανοδημοκράτες του Κόνραντ Αντενάουερ.
Μαζί με τη δημιουργία του υπερταμείου των 100 δισεκατομμυρίων για τον εκσυγχρονισμό της Bundeswehr και την εκ νέου λειτουργία των εργοστασίων λιγνίτη, η παράταση της λειτουργίας των πυρηνικών αντιδραστήρων συμπληρώνει τρεις ριζικές διορθώσεις στη θεμελιώδη πολιτική της.
«Καμία κυβέρνηση στη Γερμανία δεν είχε πιο γρήγορα εγκαταλείψει βασικές της πολιτικές θέσεις», σχολίαζε το περασμένο καλοκαίρι η εφημερίδα Die Welt, μάλλον κάπως άδικα, αν σκεφτεί κανείς το μέγεθος της κρίσης που αντιμετώπισε αυτή τη χρονιά το Βερολίνο.
«Κάθε κιλοβατώρα μετράει», δήλωσε τότε ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς και κάτω από αυτή την ατάκα επιχείρησε να σκεπάσει το προφανώς επώδυνο πισωγύρισμα της κυβέρνησής του. Χθες έλαβε επιστολή από 20 αναγνωρισμένους επιστήμονες του κλάδου - ανάμεσά τους και οι βραβευμένοι με Νόμπελ στη Φυσική Κλάους φον Κλίτσινγκ και Στέφεν Χου - , οι οποίοι ζητούν την παραμονή σε λειτουργία των τριών τελευταίων αντιδραστήρων, Isar 2, Neckarwestheim 2 και Emsland, επικαλούμενοι ότι η κάλυψη του κενού με τη χρήση άνθρακα θα επιβαρύνει τη χώρα κατά 30 εκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως.
«Το ενεργειακό μας σύστημα θα οικοδομηθεί διαφορετικά: έως το 2030 θα βασίζεται κατά 80% σε ανανεώσιμες πηγές», αμύνθηκε ο υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ, διαβεβαιώνοντας τους πολίτες ότι η ενεργειακή επάρκεια είναι και από αύριο εξασφαλισμένη.
«Σήμερα λειτουργούν παγκοσμίως 400 πυρηνικά εργοστάσια, ενώ υπό κατασκευή βρίσκονται επιπλέον 60. Η Γερμανία θέτει εκτός λειτουργίας τα πυρηνικά εργοστάσια που εξασφαλίζουν ενέργεια σε 10 εκατομμύρια νοικοκυριά της. Ποιος πηγαίνει λοιπόν …ανάποδα; Και πότε είναι χρήσιμα και ασφαλή τα πυρηνικά, μόνο όταν τα χρησιμοποιεί η Ουκρανία, όπως διαβεβαιώνει ο υπουργός Οικονομίας;», δήλωσε από την άλλη πλευρά δηκτικά ο αρχηγός του CDU Φρίντριχ Μερτς.
Ο αντιπρόεδρός του, Γενς Σπαν, έκανε λόγο για «μαύρη μέρα για την πολιτική προστασίας του κλίματος», καθώς, όπως είπε, καταργείται μια ασφαλής και κλιματικά ουδέτερη πηγή ενέργειας υπέρ του άνθρακα.
Στην ίδια γραμμή, ο αντιπρόεδρος του FDP, του μικρότερου κυβερνητικού εταίρου, Βόλφγκανγκ Κουμπίκι, χαρακτήρισε την απόφαση του ίδιου του κυβερνητικού συνασπισμού στον οποίο συμμετέχει ως «ολέθριο σφάλμα, το οποίο κοστίζει ακριβά, τόσο οικολογικά όσο και οικονομικά» και πρόσθεσε ότι στο εξωτερικό η γερμανική απόφαση θεωρείται ως «η πιο ανόητη ενεργειακή πολιτική στον κόσμο».
Τελείωσε η συζήτηση για τα πυρηνικά;
Η συζήτηση για την αποπυρηνικοποίηση δε φαίνεται λοιπόν να έχει κλείσει για τους Γερμανούς, οι οποίοι, σε πρόσφατη δημοσκόπηση για το πρώτο κανάλι της δημόσιας τηλεόρασης ARD χαρακτηρίζουν σε ποσοστό 60% «λανθασμένη απόφαση την εγκατάλειψη της πυρηνικής ενέργειας. Μόνο το 30% εκφράζει αντίθετη άποψη.
Το βέβαιο είναι ότι το κενό - έστω του 4-5% της τροφοδοσίας - θα καλύπτεται από αύριο από άνθρακα, αν και δεν θα πρέπει να αποκλείεται η εισαγωγή ατομικής ενέργειας από τη Γαλλία. Εξίσου πιθανή είναι η αύξηση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος, αφού το φυσικό αέριο και οι ανανεώσιμες πηγές είναι σημαντικά ακριβότερες από την πυρηνική ενέργεια.
Επιπλέον, όπως προειδοποιεί ο καθηγητής στο Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών της Έσσης Μανουέλ Φροντέλ, τον επόμενο χειμώνα δεν θα πρέπει να αποκλείονται σημαντικές ελλείψεις στο δίκτυο, οι οποίες θα μπορούσαν να καταστήσουν αναγκαίες ελεγχόμενες διακοπές παροχής ρεύματος.
Η αντιπαράθεση σχετικά με τη χρήση της ατομικής ενέργειας εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί, παρότι σήμερα ο διακόπτης θα κατεβεί, ακριβώς σύμφωνα με το πρόγραμμα και οι Πράσινοι θα πανηγυρίσουν - ίσως την πρώτη τους - νίκη. Πεποίθηση πάντως του CDU παραμένει ότι η κλιματική αλλαγή μπορεί να επιτευχθεί αξιόπιστα μόνο με ένα μίγμα τεχνολογιών - στο οποίο θα περιλαμβάνεται και η πυρηνική. Μένει να αποδειχθεί τα επόμενα χρόνια πόσο ισχυρή θα παραμείνει αυτή η πεποίθηση και τι ρόλο μπορεί να διαδραματίσει στον δημόσιο πολιτικό διάλογο, ενόψει κρατιδιακών και ομοσπονδιακών εκλογών.
Κρίσιμη παράμετρος θα είναι ασφαλώς ο βαθμός επιτυχίας - ή αποτυχίας - της ενεργειακής στροφής στις ανανεώσιμες πηγές που τόσο ένθερμα υποστηρίζουν SPD και Πράσινοι. Αν, με άλλα λόγια, οι εχθροί των πυρηνικών θα έχουν ικανά επιχειρήματα προκειμένου να θάψουν οριστικά την πυρηνική ενέργεια.