Ενα γεωπολιτικό “πόκερ παιζόμενο” - που οι όροι του αλλάζουν συνεχώς – βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς συνεχίζεται ο μαραθώνιος των ελληνοτουρκικών επαφών, ενώ παράλληλα κλιμακώνονται οι παρασκηνιακές διεργασίες με συμμετοχή, “φίλων”, συμμάχων και πληθώρας άμεσα ενδιαφερομένων για τα τεκταινόμενα στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου.
Σε ρόλο “μπαλαντέρ” η Λιβύη, που η στάση της μπορεί να γείρει την πλάστιγγα των εξελίξεων προς την πλευρά της Αγκυρας ή της Αθήνας, αλλάζοντας ενδεχομένως και τους συσχετισμούς δυνάμεων και τις γενικότερες ισορροπίες στη γεωπολιτική σκακιέρα της περιοχής.
Η πρώην χώρα του Καντάφι, που μόνον ως ενιαίο και οργανωμένο κράτος δεν μπορεί θεωρηθεί, γίνεται τώρα το κλειδί για την έκβαση αυτού του γύρου ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης, με αντικείμενο τον καθορισμό θαλάσσιων ζωνών κυριαρχίας και οικονομικής εκμετάλλευσης, αλλά και ως πρόκριμα διευθετήσεων στο νοτιοανατολικό Αιγαίο.
Αθήνα και Αγκυρα προσπαθούν να αξιοποιήσουν το γεγονός ότι στη χώρα επικρατεί “δυαρχία”, με δύο ξεχωριστά και πλήρως αυτόνομα κέντρα κρατικής εξουσίας: Το ένα είναι η κεντρική -μόνον κατ' όνομα – προσωρινή κυβέρνηση στην Τρίπολη, το δεύτερο συγκροτούν η άτυπη προεδρία της Δημοκρατίας και η Βουλή, που εδρεύουν σε Βεγγάζη-Τομπρούκ και ελέγχουν την ανατολική Λιβύη, όπου βρίσκονται και τα κοιτάσματα πετρελαίου.
Το επίμαχο ζήτημα
Ολο το παιχνίδι παίζεται τώρα με επίκεντρο το τουρκολιβυκό μνημόνιο οριοθέτησης θαλάσσιων δικαιοδοσιών -αν οι Λίβυοι κυβερνώντες θα το αποδεχθούν ως έγκυρο και ισχύον ή θα το θεωρήσουν άκυρο, ως μη γενόμενο.
Αθήνα και Αγκυρα ποντάρουν στα δύο διαφορετικά κέντρα εξουσίας:
- Η Τουρκία εναγκαλίζεται την κεντρική μεταβατική κυβέρνηση της Τρίπολης και τον φιλότουρκο πρωθυπουργό Αμπντέλ Ντμπέιμπα, από τον οποίο έχει αποσπάσει δημόσιες δηλώσεις για σεβασμό και τήρηση του τουρκολιβυκού μνημονίου
- Η Ελλάδα έχει έχει εξαπολύσει “επίθεση φιλίας” και φλερτάρει με το κέντρο πολιτικής ισχύος και κρατικής εξουσίας που έχει δημιουργηθεί στη Βεγγάζη. “Κέρδος” της μέχρι στιγμής η απόφαση της Λιβυκής Βουλής που χαρακτηρίζει άκυρο του τουρκολιβυκό μνημόνιο και ανάλογες δηλώσεις εκπροσώπων
Οι εκκρεμότητα και οι αντιφάσεις
Η εκκρεμότητα παραμένει, όσο κι αν η ελληνική κυβέρνηση και πολλά ΜΜΕ σπεύδουν κάθε τόσο να πανηγυρίσουν για δηλώσεις εκπροσώπων του κέντρου εξουσίας στη Βεγγάζη, ενώ η Τουρκία προβάλλει μετ' επιτάσεως τις αντίθετες θέσεις του μεταβατικού πρωθυπουργού της Τρίπολης, οι οποίες την εξυπηρετούν.
Μέχρι στιγμής καμία από τι δύο πλευρές δεν έχει “το πάνω χέρι”, ούτε μπορεί να εφησυχάζει ότι οι εξελίξεις τρέχουν υπέρ των συμφερόντων της. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι μέσα σε ένα 24ωρο:
- Ο (φιλότουρκος) πρωθυπουργός της Λιβύης Αμπντέλ Ντμπέιμπα επισκέφθηκε την Άγκυρα, όπου συνυπέγραψε με τον Ερντογάν πέντε συμφωνίες συνεργασίας και διατράνωσαν από κοινού τη δέσμευσή τους στο τουρκολιβυκό μνημόνιο οριοθέτησης θαλάσσιων δικαιοδοσιών
- Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Χουσεΐν Αλ Κατράνι και ο πρόεδρος της Βουλής Αγκίλα Σάλεχ υποδέχθηκαν στην Βεγγάζη τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών για συνομιλίες, μόλις μία εβδομάδα μετά την επίσκεψη Μητσοτάκη-Δένδια στην Τρίπολη. Και οι δύο είπαν αυτό ακριβώς που ήθελε να ακούσει η Αθήνα: Χαρακτήρισαν το τουρκολιβυκό μνημόνιο "ανυπόστατο" και "άκυρο", διαβεβαιώνοντας ότι η Βουλή δεν πρόκειται να το επικυρώσει.
Η αντίφαση είναι προφανής. Εξηγείται όμως από την ύπαρξη δύο πολιτικών κέντρων στη Λιβύη και από το γεγονός ότι η κυβέρνηση είναι μεταβατική, με ορίζοντα τη διενέργεια εκλογών. Αυτό το σχήμα διακυβέρνησης στηρίζεται σε μια λεπτή ισορροπία όχι μόνο μεταξύ των αντιμαχόμενων παρατάξεων, αλλά και των τρίτων χωρών που λειτουργούν ως “προστάτες” της καθε πλευράς.
Πρώτα η άμυνα
Σε αυτό το πλαίσιο, η επίλυση των κρίσιμων εκκρεμοτήτων μετατίθεται για την "επόμενη ημέρα", μετά τη διενέργεια εκλογών στη Λιβύη και τη διαμόρφωση νέων πολιτικών ισορροπιών, με αναδιανομή της εξουσίας.
Προς το παρόν, οι προσπάθειες Αθήνας και Αγκυρας είναι αμυντικού χαρακτήρα και εστιάζονται στην αποτροπή “δυσάρεστων” εξελίξεων:
- Η Ελλάδα έχει εναγκαλισθεί το κέντρο εξουσίας στη Βεγγάζη και ο ΥΠΕΞ Ν. Δένδιας πηγαινοέρχεται εκεί προκειμένου να αποτρέψει οποιοδήποτε ενδεχόμενο επικύρωσης του τουρκολιβυκού μνημονίου από τη λιβυκή Βουλή
- Η Τουρκία σφυρηλατεί καθημερινά τους δεσμούς της με την κεντρική κυβέρνηση στην Τρίπολη, φοβούμενη ότι ο “προσφιλής" της πρωθυπουργός Αμπντέλ Ντμπέιμπα μπορεί να ενδώσει σε πιέσεις και να αναγκασθεί να αποδεχθεί ακύρωση του μνημονίου.
Πάντως κατά την άποψη ξένων διπλωματών η Τουρκία βρίσκεται συγκριτικά σε καλύτερη θέση έναντι της Ελλάδας: Εχοντας ισχυρή οικονομική και στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη, καθώς και ισχυρές προσβάσεις στους μηχανισμούς της χώρας, θα μπορέσει να επωφεληθεί στις συνθήκες που θα διαμορφωθούν μετά τις εκλογές και την επιστροφή στην κανονικότητα.
Χ. ΝΙΑΚΑΣ