Σε μια πρόσφατη μελέτη ερευνητές εξέτασαν 3.000 ανθρώπους που ζουν σε φτωχές, μικρής κλίμακας κοινωνίες σχετικά με την ικανοποίησή τους από τη ζωή. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ικανοποίηση αυτών των ανθρώπων είναι εφάμιλλη, ή και μεγαλύτερη, με αυτή των ανθρώπων που ζουν στις πιο πλούσιες χώρες. Ένας πιθανός λόγος για τον οποίο οι απλές χαρές, όπως η κοινωνική αλληλεπίδραση και η εμπειρία της φύσης, διαδραματίζουν τεράστιο ρόλο στην ικανοποίηση από τη ζωή σε κοινότητες μικρής κλίμακας, είναι ότι οι περισσότερες από αυτές τις κοινωνίες δεν είναι προσανατολισμένες στο οικονομικό κέρδος.
Οι Μελανήσιοι που ζουν στις περιοχές Ροβιάνα και Γκίζο των Νήσων Σολομώντα είναι από τους φτωχότερους ανθρώπους στον κόσμο. Ζουν καλύπτοντας τις ανάγκες τους με το ψάρεμα και τη γεωργία. Περιστασιακά, πωλούν τα προϊόντα τους στην τοπική αγορά, για να αγοράσουν επεξεργασμένα τρόφιμα ή να πληρώσουν τα δίδακτρα των παιδιών τους στο σχολείο. Οι περισσότεροι δεν έχουν smartphone, διαδίκτυο, τηλεόραση, στρώματα με αφρό μνήμης. Όμως, παρά αυτή την υλικώς απλή ύπαρξη, οι Μελανήσιοι εκφράζουν μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή από τους κατοίκους της Φινλανδίας και της Δανίας, που κάνουν τακτικά πρωτοσέλιδα ως οι πιο ευτυχισμένοι στον κόσμο.
Ένα από τα πιο ισχυρά ευρήματα στην έρευνα για την ευτυχία είναι η σχέση μεταξύ του εισοδήματος, του πλούτου και της ικανοποίησης από τη ζωή. Όσο περισσότερα χρήματα έχει κάποιος, τόσο πιο ικανοποιημένος τείνει να είναι. Όσο πιο πλούσια είναι μια χώρα, τόσο πιο ευτυχισμένοι οι πολίτες της. Αλλά, όπως μαθαίνουν τώρα οι επιστήμονες, κάποιοι αρνούνται αυτή την ευρεία τάση. Οι άνθρωποι —συχνά αυτόχθονες— που ζουν σε μικρές, απομονωμένες κοινότητες τείνουν να είναι τόσο ικανοποιημένοι με τη ζωή τους, όσο και οι άνθρωποι που ζουν στις πιο πλούσιες χώρες. Το να μάθουμε γιατί θα μπορούσε να μας ωφελήσει όλους.
Πλούτος και ικανοποίηση από τη ζωή
Αυτός ήταν ο στόχος που ενέπνευσε νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο "Proceedings of the National Academy of Sciences". Επιστήμονες από το Universitat Autònoma de Barcelona στην Ισπανία και το Πανεπιστήμιο McGill στον Καναδά ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο για να ερευνήσουν σχεδόν 3.000 μέλη 19 φτωχών, μικρής κλίμακας κοινωνιών που βρίσκονται σε 18 διαφορετικές χώρες. Επισκέφτηκαν το Κουμπούνγκου στη Γκάνα, το Λαρπάκ στο Νεπάλ, το Βαβατενίνα στη Μαδαγασκάρη και το Λονκιμάι στη Χιλή, μεταξύ πολλών άλλων απομακρυσμένων τοποθεσιών. Το επιστημονικό ταξίδι ήταν κυρίως για ένα μεγαλύτερο έργο σχετικά με την κλιματική αλλαγή, αλλά οι ερευνητές αξιολόγησαν επίσης την ικανοποίηση από τη ζωή των υποκειμένων.
«Η μέση αναφερόμενη ικανοποίηση από τη ζωή μεταξύ των 19 κοινωνιών μικρής κλίμακας που συμμετείχαν στην έρευνα είναι 6,8 στα 10, παρόλο που στις περισσότερες το ετήσιο χρηματικό εισόδημα είναι μικρότερο από 1.000 δολάρια ανά άτομο», ανέφεραν οι ερευνητές. Τέτοιες υψηλές τιμές ικανοποίησης από τη ζωή παρατηρούνται συνήθως μόνο σε χώρες όπου το κατά κεφαλήν ΑΕΠ υπερβαίνει τα 40.000 δολάρια ετησίως.
Τι εξηγεί λοιπόν αυτό το άλμα σε ένα υψηλότερο επίπεδο ευτυχίας; Οι δυτικοί ανθρωπολόγοι που έχουν επισκεφτεί κοινότητες μικρής κλίμακας έχουν γενικά διαπιστώσει ότι αυτοί οι άνθρωποι αντλούν μεγάλη ικανοποίηση από απλές δραστηριότητες όπως η ακρόαση μουσικής, η βόλτα ή η χαλάρωση. Οι σχέσεις με τους φίλους και την οικογένεια, καθώς και η κοινωνικοποίηση, φέρνουν επίσης πολλή χαρά. Τα μέλη της κοινότητας τείνουν επίσης να εκτιμούν πολύ το χρόνο που περνούν στη φύση. Πληθώρα μελετών δείχνουν ότι το να είσαι έξω σε παρθένα, φυσικά ενδιαιτήματα ενισχύει τη διάθεση, την υγεία και τη γενική ευεξία.
Ένας προφανής πιθανός λόγος για τον οποίο οι απλές χαρές, όπως η κοινωνική αλληλεπίδραση και η εμπειρία της φύσης, διαδραματίζουν τεράστιο ρόλο στην αύξηση της ικανοποίησης από τη ζωή σε κοινότητες μικρής κλίμακας, είναι ότι πολλές από αυτές τις κοινωνίες δεν βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στα χρήματα.
Σε προηγούμενη έρευνα, μέλη της ίδιας ομάδας της Βαρκελώνης και του McGill επισκέφτηκαν άλλες μικρές κοινωνίες και συνέκριναν τη συλλογική τους ευημερία. Διαπίστωσαν ότι σε κοινότητες όπου το χρήμα έπαιζε μεγαλύτερο ρόλο, οι αναφερόμενοι παράγοντες ευτυχίας μετατοπίστηκαν: αντί για την απόλαυση βιωματικών δραστηριοτήτων σε επαφή με τη φύση, οι άνθρωποι έδιναν προτεραιότητα σε κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες. Τα χρήματα έφερναν την "ευτυχία" και όχι οι απλές απολαύσεις της ζωής.
Το κεντρικό στοιχείο, σύμφωνα με τους ερευνητές της παρούσας μελέτης, είναι ότι "η ικανοποίηση από τη ζωή δεν απαιτεί τα αυξημένα ποσοστά κατανάλωσης υλικών που συνδέονται γενικά με το υψηλό νομισματικό εισόδημα". Μόλις ικανοποιηθούν οι βασικές ανάγκες των ανθρώπων -όπως η στέγαση, η τροφή και η ασφάλεια-, βλέπουμε χαρά στους ανθρώπους και στα μέρη γύρω μας.