Προάγγελος της απότομης υποχώρησης της ανάπτυξης στην Ελλάδα το 2023 είναι τα νεότερα στοιχεία για την καταναλωτική εμπιστοσύνη, που δείχνουν ότι έχει υποχωρήσει απότομα, στα χαμηλότερα επίπεδα από το 2017 και οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πολύ σύντομα θα πέσει ο ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης, η οποία ήταν ως τώρα ο στυλοβάτης της ανάπτυξης στην Ελλάδα, παίζοντας σημαντικότερο ρόλο ακόμη και από τις εξαγωγές υπηρεσιών (τουρισμός) και αγαθών.
Η ενεργειακή κρίση και τα ρεκόρ του πληθωρισμού φαίνεται ότι «λυγίζουν» τον Έλληνα καταναλωτή, που είναι σταθερά ο πλέον απαισιόδοξος στην Ευρώπη για την οικονομική του κατάσταση αλλά και για τη γενικότερη πορεία της οικονομίας. Μέχρι και το τέλος του πρώτου εξαμήνου 2022, οι καταναλωτές έδειχναν ανθεκτικότητα στις πιέσεις της συγκυρίας και αποτελούσαν τον βασικό πυλώνα της ανάπτυξης: είναι χαρακτηριστικό ότι το δεύτερο τρίμηνο του έτους, όταν η ανάπτυξη «έτρεξε» με ρυθμό 7,7%, τον πέμπτο καλύτερο στην ευρωζώνη, η ιδιωτική κατανάλωση ήταν αυξημένη κατά 11% και έδωσε την ισχυρότερη ώθηση στο ΑΕΠ, μεγαλύτερη και από τον τουρισμό και τις εξαγωγές αγαθών, που σημείωσαν άνοδο 47,4% και 20,8%, αντίστοιχα.
Όμως, τα νεότερα στοιχεία του ΙΟΒΕ για τον δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης δείχνουν ότι η κατάσταση επιδεινώνεται ραγδαία, με τον δείκτη να υποχωρεί στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2017 (-57,9 μονάδες), με πολύ μεγάλη πτώση σε σχέση με τον ίδιο μήνα του 2021 (-39,8 μονάδες). Αυτή η υποχώρηση συνάδει με τις προβλέψεις για σοβαρή οικονομική επιβράδυνση το 2023, με τον ρυθμό ανάπτυξης να υποχωρεί από 6% φέτος σε 1% - 2%, χωρίς να αποκλείεται και μεγαλύτερη κάμψη, εάν η ευρωζώνη περάσει σε βαθύτερη ύφεση από το αναμενόμενο.
Όπως σημειώνει το ΙΟΒΕ, η επιδείνωση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης συνδέεται με τη λήξη της τουριστικής περιόδου. Η ολοκλήρωση της τουριστικής περιόδου με την οποία συνδέονται άμεσα ή έμμεσα πλήθος ελληνικών νοικοκυριών και ο αντίστοιχος τερματισμός των εποχικών θέσεων εργασίας επηρεάζει αρνητικά τις προσδοκίες για τη συνέχεια, καθώς αναζητούνται πήγες απασχόλησης, όπως αναφέρει το ΙΟΒΕ και προσθέτει: Ταυτόχρονα ο επίμονος πληθωρισμός και το ενεργειακό ζήτημα -παρά τις παρεμβάσεις οικονομικής ενίσχυσης που ωστόσο τροφοδοτούν και τον πληθωρισμό– αναμένεται να συνεχίσουν να επηρεάζουν τις προσδοκίες των πολιτών. Σαφώς η τάση αυτή είναι πανευρωπαϊκή, όμως οι Έλληνες καταναλωτές παραμένουν οι περισσότερο απαισιόδοξοι καταναλωτές στην ΕΕ, με σημαντική διαφορά από τους υπόλοιπους. Ακολουθούν οι καταναλωτές σε Ουγγαρία και Πορτογαλία, με επίπεδο δείκτη –49,3 και -38,2 μονάδες αντίστοιχα. Στις χαμηλότερες θέσεις αυτής της κατάταξης βρίσκονται η Λιθουανία (-14,1) και η Φιλανδία (-16,6).
Όλοι οι επιμέρους δείκτες της καταναλωτικής εμπιστοσύνης έχουν υποχωρήσει σημαντικά. Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ:
● Εντονότερη είναι η απαισιοδοξία στις εκτιμήσεις των καταναλωτών για την οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών τους τελευταίους 12 μήνες: Οι αρνητικές εκτιμήσεις των καταναλωτών για την οικονομική κατάσταση του νοικοκυριού τους τους προηγούμενους 12 μήνες κλιμακώνονται τον Οκτώβριο στις -55,5 μονάδες (έναντι -48,6). Το 71% (από 68%) των νοικοκυριών εκτίμησε ελαφρά ή αισθητή επιδείνωση της οικονομικής του κατάστασης, ενώ μόλις το 2% θεωρεί πως επήλθε μικρή βελτίωση. Οι αντίστοιχοι δείκτες σε ΕΕ και Ευρωζώνη διαμορφώθηκαν στις -22,5 και -22,3 μονάδες αντίστοιχα.
● Περισσότερο απαισιόδοξες και οι προβλέψεις για την οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών: Οι προβλέψεις των καταναλωτών για την οικονομική κατάσταση του νοικοκυριού τους τους προσεχείς 12 μήνες επιδεινώθηκαν τον Οκτώβριο, με το σχετικό δείκτη να διαμορφώνεται στις -59,8 (από -52,0) μονάδες τον Σεπτέμβριο. Το 74% (από 66%) των νοικοκυριών αναμένει ελαφρά ή αισθητή επιδείνωση της οικονομικής του κατάστασης, ενώ το 3% προβλέπει μικρή βελτίωση. Οι δείκτες σε ΕΕ και Ευρωζώνη διαμορφώθηκαν στις -21,3 και -19,8 μονάδες αντίστοιχα.
● Δυσοίωνες και οι προβλέψεις για την οικονομική κατάσταση της χώρας: Ο αρνητικός δείκτης των προβλέψεων των νοικοκυριών για την οικονομική κατάσταση της χώρας τους το προσεχές 12-μηνο παρουσίασε σημαντική ενίσχυση τον Οκτώβριο και διαμορφώθηκε στις -64,5 (από –59,9) μονάδες. Το 79% (από 74%) των καταναλωτών προέβλεψε ελαφρά ή αισθητή επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας, έναντι του 12% (από 13%) το οποίο αναμένει σταθερότητα. Οι δείκτες σε ΕΕ και Ευρωζώνη διαμορφώθηκαν στις -49,8 και -45,3 μονάδες αντίστοιχα.
● Αισθητή επιδείνωση της πρόθεσης για μείζονες αγορές: Η πρόθεση των καταναλωτών για σημαντικές αγορές τους προσεχείς 12 μήνες (επίπλων, ηλεκτρικών συσκευών κ.λπ.) εξασθένησε αισθητά, με το σχετικό δείκτη να διαμορφώνεται στις -51,9 (από -44,3) μονάδες. Το 63% των καταναλωτών (από 54%) προέβλεψε ότι θα προβεί σε λιγότερες ή πολύ λιγότερες δαπάνες, ενώ το 7% (από 5%) αναμένει το αντίθετο. Οι ευρωπαϊκοί δείκτες διαμορφώθηκαν στις -22,1 μονάδες στην ΕΕ και στις -23,0 μονάδες στην Ευρωζώνη.
● Οριακή υποχώρηση της πρόθεσης για αποταμίευση: Ο δείκτης της πρόθεσης για αποταμίευση τους προσεχείς 12 μήνες εξασθένισε οριακά τον
Οκτώβριο και διαμορφώθηκε στις –70,5 μονάδες (από -70,0). Το 86% (από 87%) των νοικοκυριών δεν θεωρεί πιθανή την αποταμίευση στο επόμενο 12μηνο, ενώ το 14% τη θεωρεί πιθανή ή πολύ πιθανή. Οι σχετικοί δείκτες διαμορφώθηκαν στις -4,2 μονάδες στην ΕΕ και στις -4,1 μονάδες στην Ευρωζώνη.
● Επιδείνωση στις προβλέψεις για την ανεργία: Ο δείκτης πρόβλεψης για την εξέλιξη της ανεργίας τους προσεχείς 12 μήνες ενισχύθηκε τον Σεπτέμβριο, στις +43,4 μονάδες, από +42,2 τον Σεπτέμβριο. Το ποσοστό των νοικοκυριών που προέβλεψε μικρή ή αισθητή άνοδο της ανεργίας ενισχύθηκε στο 62% (από 60%), με το 12% (από 9%) των ερωτηθέντων να αναμένει ελαφρά μείωσή της. Οι αντίστοιχοι δείκτες σε ΕΕ και Ευρωζώνη διαμορφώθηκαν στις +32,5 και +29,8 μονάδες.
● Ενίσχυση των προβλέψεων για άνοδο των τιμών: Ο θετικός δείκτης για τις προβλέψεις μεταβολών στις τιμές τους προσεχείς 12 μήνες ενισχύθηκε τον Οκτώβριο και διαμορφώθηκε στις +51,1 μονάδες, έναντι +47,7 μονάδων τον Σεπτέμβριο. Το 75% (από 69%) των νοικοκυριών προέβλεψε άνοδο τιμών με τον ίδιο ή ταχύτερο ρυθμό και το 10% αναμένει σταθερότητα. Οι δείκτες τόσο σε ΕΕ όσο και Ευρωζώνη διαμορφώθηκαν στις +37,4 μονάδες αντίστοιχα.
● Υποχώρηση του ποσοστού που «μόλις τα βγάζει πέρα»: Σχετικά με τις εκτιμήσεις για την τρέχουσα οικονομική κατάσταση του νοικοκυριού, το ποσοστό των καταναλωτών που δηλώνει ότι «μόλις τα βγάζει πέρα» υποχώρησε στο 60% (από 63%), ενώ στο 14% (από 11%) ενισχύθηκε το ποσοστό όσων αναφέρουν ότι αντλούν από τις αποταμιεύσεις τους. Οι καταναλωτές που δήλωσαν ότι αποταμιεύουν λίγο ή πολύ αποτελούν το 18% του συνόλου, ενώ το ποσοστό όσων δήλωσαν ότι «έχουν χρεωθεί» διατηρήθηκε στο 8%.
● Διατήρηση του ποσοστού των νοικοκυριών που είναι αβέβαια για τη μελλοντική οικονομική κατάστασή τους: Στο ερώτημα το οποίο αξιολογεί το βαθμό αβεβαιότητας των νοικοκυριών ως προς τις μελλοντικές οικονομικές εξελίξεις, το 61% έκρινε τον Οκτώβριο ότι η οικονομική κατάστασή του μπορεί να προβλεφθεί δύσκολα ή σχετικά δύσκολα, ποσοστό αμετάβλητο σε σχέση με τον Σεπτέμβριο.