Σε ουσιαστική αχρηστία βρίσκεται το μοναδικό πρόγραμμα προστασίας της πρώτης κατοικίας ευάλωτων οφειλετών που βρίσκεται σε ισχύ και δίνει τη δυνατότητα σε νοικοκυριά να επιδοτηθούν με 70 - 210 ευρώ τον μήνα από το κράτος για να αποφύγουν τον πλειστηριασμό. Νομικοί που ασχολούνται με το θέμα κάνουν λόγο για φιασκό, ενώ εξαρχής, όταν είχε έλθει στη Βουλή η σχετική ρύθμιση, γινόταν από πολλούς λόγος για εμπαιγμό των οφειλετών.
Η υποβολή αιτήσεων για συμμετοχή στο προσωρινό πρόγραμμα προστασίας πρώτης κατοικίας, το οποίο θα παραμείνει σε ισχύ μέχρι να δημιουργηθεί ο ειδικός Φορέας Απόκτησης Ακινήτων, που θα παίρνει τα σπίτια οφειλετών και θα τους τα εκμισθώνει, είναι μια άκαρπη διαδικασία ως τώρα, χωρίς την προοπτική να αλλάξει κάτι προς το καλύτερο τους επόμενους μήνες και μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου 2023, που είναι, σε κάθε περίπτωση, η καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή αιτήσεων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο νόμος προβλέπει πως οι αιτήσεις έπρεπε να υποβληθούν ως τις 14 Νοεμβρίου από τους δανειολήπτες, στους οποίους είχε επιβληθεί κατάσχεση ή είχαν κηρύξει πτώχευση από την 1η Απριλίου 2021 ως τις 15 Σεπτεμβρίου 2022. Παρότι αυτή η προθεσμία έχει παρέλθει προ πολλού, οι οφειλέτες που εντάχθηκαν στο πρόγραμμα δεν ξεπερνούν τους 100 - 200, σύμφωνα με εκτιμήσεις δικηγόρων (σχετικά στατιστικά στοιχεία δεν παρέχονται από την Ειδική Γραμματεία Δημοσίου Χρέους).
Όταν η επιβολή της κατάσχεσης ή η κήρυξη της πτώχευσης λάβει χώρα μετά τις 15.09.2022, σύμφωνα με τον νόμο, υπάρχει προθεσμία 60 ημερολογιακών ημερών από την επόμενη ημέρα της επιβολής κατάσχεσης ή πτώχευσης. Όμως, οι μήνες περνούν με τις αιτήσεις για ένταξη στον νόμο να είναι ελάχιστες.
Νομικοί τονίζουν ότι, στην πραγματικότητα, αυτή η προσωρινή ρύθμιση προστασίας πρώτης κατοικίας φαινόταν εξαρχής ότι ήταν εντελώς προσχηματική και εμβαλωματική. Η βασική ιδέα που θέλησε να εφαρμόσει η κυβέρνηση, αλλά έχει μείνει ως τώρα στα χαρτιά, ήταν να δοθεί ενός είδους προστασία από εξώσεις (προσοχή: όχι από πλειστηριασμούς), μέσω ενός ιδιωτικού φορέα, ο οποίος θα αγόραζε, εφόσον το ζητούσε ένας ευάλωτος οφειλέτης, το σπίτι του από τον πλειστηριασμό, θα του το εκμίσθωνε στη συνέχεια και, ύστερα από 12 χρόνια θα του έδινε το δικαίωμα να το επαναγοράσει στην αγοραία τιμή εκείνης της περιόδου.
Επειδή η κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει ως τώρα να ιδρύσει αυτόν τον φορέα και να λειτουργήσει αυτό το σύστημα, επινοήθηκε ο προσωρινός μηχανισμός προστασίας ευάλωτων νοικοκυριών, ώστε να παγώσουν προσωρινά οι πλειστηριασμοί κατοικιών αυτής της κατηγορίας οφειλετών με μια παροχή επιδότησης από το κράτος, η οποία θα πηγαίνει στους χρηματοδοτικούς φορείς που σκόπευαν να βγάλουν το σπίτι σε πλειστηριασμό. Σε κάθε περίπτωση, στο τέλος της διαδικασίας, δηλαδή με την περίοδο επιδότησης (μέχρι 15 μήνες), οι οφειλέτες θα χάνουν τις κατοικίες τους, που θα περνούν στον νέο Φορέα, όπως προαναφέρθηκε.
Αυτός ο προσωρινός μηχανισμός «παγώματος» των πλειστηριασμών δεν έχει αποτελέσματα, καθώς, όπως λένε έμπειροι νομικοί, τα κριτήρια υπαγωγής στη ρύθμιση είναι τέτοια, ώστε ελάχιστοι τα εκπληρούν, ενώ υπάρχουν και πολύ αυστηρές προϋποθέσεις, όπως η υποχρεωτική υπαγωγή σε καθεστώς ευάλωτου οφειλέτη, που συνεπάγεται την αποδοχή ότι όλα τα περιουσιακά στοιχεία ενός οφειλέτη είναι στη διάθεση των πιστωτών του για ρευστοποίηση.
Τα εισοδηματικά κριτήρια που έχουν τεθεί και ταυτίζονται με αυτά του ν. 4472/17 για τη χορήγηση επιδόματος στέγασης είναι τόσο χαμηλά, που ελάχιστοι δανειολήπτες μπορεί να τα εκπληρώνουν. Ειδικότερα, το συνολικό εισόδημα δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 7.000 ευρώ για μονοπρόσωπο νοικοκυριό, προσαυξανόμενο κατά 3.500 ευρώ για κάθε μέλος του νοικοκυριού και έως του ποσού των 21.000 ευρώ ετησίως, ανεξαρτήτως της σύνθεσης του νοικοκυριού. Η συνολική φορολογητέα αξία της ακίνητης περιουσίας δεν πρέπει να υπερβαίνει το ποσό των 120.000 για μονοπρόσωπο νοικοκυριό, προσαυξανόμενη κατά 15.000 ευρώ για κάθε πρόσθετο μέλος και έως του ποσού των 180.000 ευρώ. Επιπλέον, εφαρμόζεται περιουσιακό όριο αναφορικά με την κινητή περιουσία (καταθέσεις, ομόλογα, μετοχές).
Η Ένωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας της ΓΣΕΕ πρότεινε πρόσφατα να τροποποιηθούν αυτά τα κριτήρια, «με αύξηση των εισοδηματικών ν κριτηρίων από 7.000 σε 10.000 του ατομικού εισοδήματος, από 3.500 για κάθε μέλος σε 5.000€ και αύξηση του αριθμού των προστατευόμενων μελών. Η αύξηση 100% της αντικειμενικής αξίας των ακινήτων από το 2017 έως σήμερα, οφείλει να αναμορφώσει και το ποσό των περιουσιακών στοιχείων των ευάλωτων, δηλαδή, αύξηση του ποσού των περιουσιακών κριτηρίων από 120.000€ σε 240.000€ και από 180.000€ σε 400.000€».
Ένας λόγος, πάντως, της αποτυχίας του προσωρινού καθεστώτος προστασίας της πρώτης κατοικίας, όπως επισημαίνουν νομικοί είναι η... επιτυχία του νόμου Κατσέλη, που ακόμη και μετά την κατάργησή του παράγει αποτελέσματα υπέρ των δανειοληπτών. Πέραν όσων ήδη έχουν ρυθμίσει τα χρέη τους με δικαστική απόφαση βάσει του νόμου Κατσέλη, προστατεύοντας και την κύρια κατοικία τους, υπάρχουν ακόμη περισσότερες από 35.000 υποθέσεις δανειοληπτών που έχουν προσωρινή προστασία και περιμένουν, ως το τέλος Οκτωβρίου 2023, όπως έχει δεσμευθεί η κυβέρνηση έναντι των Θεσμών, να εκδοθεί η δικαστική απόφαση για τις υποθέσεις τους.
Έτσι, ένα πολύ μεγάλο μέρος των δανειοληπτών που χρειάζονταν προστασία για την κύρια κατοικία τους την έχουν εξασφαλίσει με τον νόμο Κατσέλη και μένει ελάχιστη... πελατεία για τη δυσλειτουργική ρύθμιση περί προσωρινής προστασίας.
