ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΙΑΤΖΟΓΛΟΥ
Ακινητοποιημένη στο σημείο μηδέν της ανάπτυξης, με τον τραπεζικό τομέα να φλερτάρει με μια κρίση απρόβλεπτων διαστάσεων, με τους εθνικούς ανταγωνισμούς να αναζωπυρώνονται και τον ευρωσκεπτικισμό να διαβρώνει συστηματικά τα απομεινάρια της λαϊκής πίστης στην αναγεννητική δυναμική της ενοποίησής της, η Ευρώπη μοιάζει συμβιβασμένη με την ιδέα μιας γενικευμένης παρακμής. Η επιστροφή στον δρόμο των εθνικών αναδιπλώσεων δεν είναι σήμερα ένα δυστοπικό σενάριο πολιτικής φαντασίας.
Οι επικλήσεις της κληρονομιάς του διαφωτισμού και της «κοινής δημοκρατικής ευρωπαϊκής συνείδησης», είναι πληκτικές φιλολογικές υπενθυμίσεις του τι θα έπρεπε να είναι η κοινή ταυτότητα που θα συγκροτούσε τον «ευρωπαϊκό λαό». Είναι ανίσχυρες μπροστά στη βάναυση υλικότητα ενός εμμονικού νεοφιλελεύθερου φονταμενταλισμού, υπό την επικυριαρχία του οποίου εξελίσσονται σήμερα οι πραγματικές διαδικασίες της ενοποίησης.
Αυτό που διακηρύχθηκε ως επιδίωξη ενός εναλλακτικού παραδείγματος δημοκρατικής αντιστροφής των τάσεων μιας ανεξέλεγκτης παγκοσμιοποίησης, που χορεύει στους ρυθμούς των «αγορών», συρρικνώθηκε στον ελάχιστο στόχο της «ανταγωνιστικότητας» του ευρωπαϊκού προϊόντος, με κινητήρια δύναμη την όσο γίνεται πιο ανεμπόδιστη μεγέθυνση του κεφαλαίου σε βάρος της εργασίας.
Οποιος μπορεί να διακρίνει μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή στρατηγική, με μεσοπρόθεσμο έστω ορίζοντα, στη βάση ενός ανανεωμένου ελάχιστου κοινωνικού συμβολαίου, είναι αξιοθαύμαστος.
Aυτό το κενό στρατηγικής είναι κραυγαλέο στην περίπτωση της κρίσης ανθρωπισμού απέναντι στους πρόσφυγες. Η αντιμετώπιση είναι του τύπου «ας κρατήσουμε τα σύνορα ανοιχτά μέχρι τον Μάρτιο και μετά βλέπουμε». Αλλά τι πρόκειται να δούμε, διαφορετικό από την αντίληψη που συνοψίζει το κορυφαίο αυτό ζήτημα στο δόγμα «να ελέγξουμε και τελικά να αποτρέψουμε τις προσφυγικές ροές» ; Τι άλλο από τη φενάκη ότι μπορούν να αποτραπούν οι «ροές» της ανθρώπινης απελπισίας, με φράχτες, με σύνορα που ανοιγοκλείνουν κατά περίπτωση, με στρατιωτικές επιχειρήσεις, και με τον πόλεμο στη Συρία να αφανίζει ανθρώπους και πόλεις ;
Η ενιαία πολιτική βούληση και η δημοκρατική ψυχή της Ευρώπης ενοικούν σήμερα στη σφαίρα των διακηρύξεων. Καμιά παρέμβαση στους διεθνείς οργανισμούς για τον τερματισμό του πολέμου, καμιά πρωτοβουλία. Καμιά μέριμνα και σχεδιασμός για μια γενναία χρηματοδότηση των πολιτικών πρόνοιας που θα συμπεριλάβει και τους πρόσφυγες. Καμιά συλλογική κίνηση για τον τερματισμό της λιτότητας, που αποδομεί συνεχώς τη λαϊκή συναίνεση στην προοπτική μιας οργανικής ενοποίησης. Μόνο η αργόσυρτη περιπλάνηση στην έρημο του δόγματος της δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Αν δεν υπάρξει μια τομή σ’ αυτή τη ρουτίνα της γραφειοκρατικής αδράνειας, ένας δραστικός αναπροσανατολισμός των στόχων και μια ανανέωση των ηγετικών δυνάμεων, το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης θα καταρρεύσει. Και το διακύβευμα αφορά την Αριστερά όσο ποτέ άλλοτε. Η αποτροπή της κατάρρευσης είναι το ιστορικό της καθήκον. Η «εξυγιαντική διάλυση» ως αφετηρία μιας «άλλης» ενοποίησης αποτελεί μια επικίνδυνη φαντασίωση, που στο τέλος της θα αναδυθεί η Ευρώπη των εθνικιστικών συγκρούσεων και της ανίσχυρης αριστεράς του περιθωρίου.
Αυτό απαιτεί μια ρεαλιστική ανάγνωση των δυνατοτήτων και των προτεραιοτήτων από όλες τις αριστερές δυνάμεις : Τα ριζοσπαστικά εγχειρήματα στην Ελλάδα, στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, πρέπει να σταθεροποιηθούν και να σημειώσουν μικρές και μεγάλες νίκες. Η σοσιαλδημοκρατία πρέπει να αφυπνιστεί και να χειραφετηθεί από τη μακροχρόνια υποταγή της στη νεοφιλελεύθερη ατζέντα. Τα κοινωνικά υποκείμενα πρέπει να διεκδικήσουν το ρόλο τους μέσα στους συνασπισμούς εξουσίας που θα οικοδομηθούν με νέες, ανέκδοτες ιστορικές μορφές. Ένα πανευρωπαϊκο Πολιτικό Πρόγραμμα δημοκρατικής αναγέννησης των θεσμών της ενοποίησης, με πρακτικό περιεχόμενο, πρέπει να αντικαταστήσει τις πλατωνικές ομολογίες πίστης.
Η Ευρώπη έχει ανάγκη όχι από τον ψοφοδεή «ευρωπαϊσμό» της προσαρμογής και της διαρκούς επίκλησης των δυσμενών συσχετισμών, αλλά από έναν ενεργητικό ευρωπαϊσμό που προκαλεί γεγονότα και ενδυναμώνει τη λαϊκή, δημοκρατική συνείδηση. Και από την ανανέωση του συνομολογημένου κοινού συμβολαίου μεταξύ των λαών της.
Όλα αυτά ακούγονται δύσκολα και εν πολλοίς αφηρημένα. Και είναι. Υποδεικνύουν απλώς ένα πεδίο παρεμβάσεων και συγκρούσεων, την ανάγκη πανευρωπαϊκών αγώνων, τη διεκδίκηση της ηγεμονίας από την Αριστερά, την εναντίωση στις υπαρκτές τάσεις του ξενοφοβικού, αμυντικού εκφυλισμού μιας εξ ορισμού ανοιχτής και δημοκρατικής ενοποιητικής διαδικασίας. Που κινδυνεύει να καταχωριστεί στα μελλοντικά ιστορικά κείμενα ως «η επαγγελία ενός αδύνατου εγχειρήματος».