Νέο κύμα καθυστερούμενων λογαριασμών ρεύματος αναμένει η αγορά, ιδιαίτερα όταν τιμολογηθούν και οι καταναλώσεις του Νοεμβρίου, ενώ η κυβέρνηση παρακολουθεί «μουδιασμένη» το φαινόμενο να εξελίσσεται, καθώς έχει αποφασίσει να μην ενεργοποιήσει το ευρωπαϊκό μέτρο της εξόφλησης λογαριασμών σε δόσεις, ενώ στα χαρτιά μένει, προς το παρόν, και η πρωτοβουλία για επιδότηση σε ευάλωτους καταναλωτές που θα υφίστανται αποκοπή ρεύματος.
Αρκετά χρόνια μετά το «τσουνάμι» απλήρωτων λογαριασμών ρεύματος που ξέσπασε στη διάρκεια της μεγάλης οικονομικής κρίσης και έχει αφήσει μέχρι σήμερα τη ΔΕΗ να διαχειρίζεται ληξιπρόθεσμες οφειλές δισεκατομμυρίων, η λιανική αγορά ρεύματος βρίσκεται μπροστά σε μια νέα απειλή διόγκωσης των καθυστερήσεων, που είναι δύσκολο να εκτιμηθεί πόσο μεγάλη «τρύπα» θα αφήσει στα οικονομικά των προμηθευτών, αλλά και πόσο σοβαρά κοινωνικά προβλήματα θα δημιουργήσει.
Βέβαιο είναι, όπως αναφέρουν στελέχη της αγοράς, ότι θα είναι χιλιάδες τα νοικοκυριά που θα βρεθούν μπροστά σε μια πρωτόγνωρη αύξηση των λογαριασμών τους, κάτι που συμβαίνει ήδη σε πολλούς καταναλωτές που έλαβαν «φουσκωμένους» λογαριασμούς με βάση την τιμολόγηση του Οκτωβρίου, αλλά η κατάσταση θα γίνει ακόμη χειρότερη όταν αρχίσει να τιμολογείται και η κατανάλωση με βάση τις εξαιρετικά υψηλές τιμές χονδρικής του Νοεμβρίου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η χονδρική τιμή στην Ελλάδα τον Νοέμβριο ήταν η υψηλότερη στην Ευρώπη, καθώς διαμορφώθηκε στα 229 ευρώ ανά μεγαβατώρα, και ήταν αυξημένη κατά 15% σε σχέση με τον Οκτώβριο και κατά 334% σε σχέση με τον Νοέμβριο του 2020, όταν οι τιμές είχαν συμπιεσθεί αισθητά λόγω της πανδημίας. Μάλιστα, για αρκετές ημέρες η τιμή χονδρικής «στάθηκε» στο επίπεδο των 250 ευρώ, ενώ έπιασε την υψηλότερη τιμή της στις 18 Νοεμβρίου, στα 276 ευρώ.
Οι τεράστιες αυξήσεις των τιμών στη χονδρική, που κατ’ επανάληψη έχει επισημανθεί από ειδικούς ότι υποκρύπτουν σοβαρές στρεβλώσεις στη λειτουργία της αγοράς, θα δημιουργήσουν δύο ταχύτητες στην επιβάρυνση των καταναλωτών, υπό την επίδραση και των κυβερνητικών μέτρων για επιδότηση των λογαριασμών:
- Στην πρώτη κατηγορία θα βρεθούν όσα νοικοκυριά συγκρατούν την κατανάλωσή τους κάτω από τις 300 κιλοβατώρες. Σε αυτή την περίπτωση, οι καταναλωτές επωφελούνται πλήρως από την αυξημένη επιδότηση των 0,13 ευρώ ανά κιλοβατώρα και θα δουν χαμηλότερους λογαριασμούς τον Νοέμβριο από τον Οκτώβριο, παρά την αύξηση της τιμής χονδρικής, καθώς θα την υπερκαλύψει η κρατική επιδότηση.
- Στη δεύτερη κατηγορία, όμως, βρίσκονται τα νοικοκυριά που ξεφεύγουν από τη ζώνη κατανάλωσης των 300 κιλοβατώρων, με αποτέλεσμα, για τις καταναλώσεις που υπερβαίνουν αυτό το όριο, να επιβαρύνονται πλήρως, μέσω της ρήτρας αναπροσαρμογής, από τη μεγάλη αύξηση της τιμής χονδρικής. Για αυτά τα νοικοκυριά και όσο περισσότερο έχουν υπερβεί το όριο, οι λογαριασμοί θα είναι εξαιρετικά «φουσκωμένοι», καθώς η επιδότηση δεν θα είναι αρκετή για να απορροφηθούν οι ανατιμήσεις.
Στη ΔΕΗ και τις άλλες εταιρείες προμήθειας έχει σημάνει συναγερμός και ήδη προσπαθούν να χαρτογραφήσουν το κομμάτι της πελατειακής τους βάσης που ήδη υφίσταται ή θα υποστεί στο άμεσο μέλλον την αυξημένη επιβάρυνση των λογαριασμών, με συνέπεια να εμφανίζει υψηλότερο κίνδυνο καθυστέρησης πληρωμών. Μάλιστα, ορισμένοι προμηθευτές ήδη καλούν καταναλωτές με ασυνήθιστα αυξημένους λογαριασμούς για να ενημερώσουν για τη δυνατότητα ρύθμισης σε μηνιαίες δόσεις, ή πληρωμής με πιστωτική κάρτα με άτοκες δόσεις.
Από τη σκοπιά των καταναλωτών, όμως, οι πρωτοβουλίες των προμηθευτών είναι αδιαφανείς και ελαφρώς χαοτικές, αφού κάθε εταιρεία επιλέγει κατά το δοκούν σε ποιες περιπτώσεις και με ποιο τρόπο θα ρυθμίσει οφειλές, χωρίς μάλιστα να είναι σαφές αν υπάρχουν κριτήρια επιλογής των «τυχερών» καταναλωτών που θα πληρώνουν με δόσεις, δηλαδή αν θα «φιλτράρονται» με βάση την εισοδηματική και περιουσιακή τους κατάσταση.
Σε ρόλο θεατή η κυβέρνηση...
Επιλογή της κυβέρνησης είναι, έως τώρα τουλάχιστον, να αφήσει το… αόρατο χέρι της αγοράς να διαχειρισθεί αυτή την κρίση. Η γ.γ. του υπουργείου Ενέργειας, Αλεξάνδρα Σδούκου απλώς κάλεσε, σε πρόσφατη ομιλία της, τους προμηθευτές να προχωρήσουν σε εξατομικευμένους διακανονισμούς των οφειλών για να μην υπάρξει ένα νέο κύμα ληξιπρόθεσμων λογαριασμών ρεύματος.
Στα τέλη Οκτωβρίου, όμως, όταν είχε παρουσιάσει η Κομισιόν την εργαλειοθήκη της με μέτρα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, η κυβέρνηση έχασε την ευκαιρία να προχωρήσει σε μια παρέμβαση που θα οδηγούσε σε συντεταγμένη, με κανόνες αναβολή πληρωμής λογαριασμών με εισοδηματικά και άλλα κριτήρια, παρότι αυτό το μέτρο όχι μόνο περιλήφθηκε στην εργαλειοθήκη, αλλά και εγκωμιάσθηκε δημόσια από τον πρωθυπουργό.
Όπως αναφερόταν στο ανακοινωθέν της Κομισιόν, «τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να θεσπίσουν και/ή να παρατείνουν διασφαλίσεις για την αποφυγή αποσυνδέσεων από το ενεργειακό δίκτυο ή να αναστείλουν προσωρινά τις πληρωμές». Ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε εμφανισθεί, μετά τη συνάντησή που είχε στην Αθήνα με τον αντιπρόεδρο της Κομισιόν, Μαργαρίτη Σχοινά, ως ενθουσιώδης υποστηρικτής του μέτρου της προσωρινής αναστολής πληρωμών.
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Γιάννης Οικονόμου είχε προαναγγείλει μάλιστα, την άμεση θεσμοθέτηση του μέτρου, λέγοντας: «Επειδή οι ανατιμήσεις ενδεχομένως δυσκολέψουν κάποιους, για να μη μείνει ο κόσμος χωρίς ρεύμα, δίνουμε τη δυνατότητα μιας δοσοποίησης, μέτρο το οποίο θα εξειδικευτεί το επόμενο διάστημα, για να μπορεί ο κόσμος να μετατοπίζει κάποιες από τις υποχρεώσεις του. Έχουμε πει ότι αυτό θα ισχύσει μέχρι το τέλος του χρόνου, δηλαδή μέχρι τους λογαριασμούς του πρώτου διμήνου της επόμενης χρονιάς και μετά όσο είναι δυναμικό το φαινόμενο των ανατιμήσεων στην ενέργεια, θα παρεμβαίνουμε».
Άφαντος και ο τετραψήφιος αριθμός
Παρ’ όλα αυτά, οι πιέσεις των προμηθευτών στην αντίθετη κατεύθυνση οδήγησαν την κυβέρνηση στην απόφαση να μην αναλάβει πρωτοβουλία θεσμικού χαρακτήρα και να αφήσει στις εταιρείες το χειρισμό του προβλήματος. Ακόμη χειρότερα, προς το παρόν δεν έχουν ληφθεί μέτρα ούτε και για τους πλέον ευάλωτους καταναλωτές, που θα έλθουν αντιμέτωποι με κομμένο ρεύμα, λόγω αδυναμίας πληρωμής των «φουσκωμένων» λογαριασμών.
Ο υπουργός Ενέργειας είχε προαναγγείλει μια παρέμβαση με δημιουργία ειδικού τετραψήφιου λογαριασμού, όπου θα μπορούν να απευθύνονται καταναλωτές μετά τη διακοπή σύνδεσης, για να ζητούν άμεση εκτίμηση της κατάστασής τους από ειδικούς και επανασύνδεση με το κόστος να καλύπτεται από κρατική επιδόση, όπως και το κόστος των λογαριασμών για μια περίοδο κάποιων μηνών μετά την επανασύνδεση.
Το σχέδιο αυτό φαίνεται πως είναι αρκετά σύνθετο, ενώ περιλαμβάνει και νέα επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού άγνωστου ύψους. Προς το παρόν, μετά τις αρχικές εξαγγελίες Σκρέκα επήλθε… σιγή και παραμένει αδιευκρίνιστο πότε θα λειτουργήσει ο τετραψήφιος τηλεφωνικός αριθμός.