Βίωνα μία μικρή καταστροφή: Το αυτοκίνητό μου εμφάνισε ξαφνικά κάποια βλάβη, ενώ είχα προγραμματίσει την επομένη το πρωί να πάω με αυτό στο αεροδρόμιο. Τηλεφώνησα στον μηχανικό μου, ο οποίος είπε ότι μπορεί να το φτιάξει την άλλη μέρα το πρωί. Τον ρώτησα εάν θα μπορούσε να το κάνει την ίδια ημέρα και μου είπε ότι υπήρχε η πιθανότητα μιας ακύρωσης. «Βάλε με στη λίστα τότε για την πιθανή ακύρωση. Αλλά αν δε μπορέσεις τελικά να το φτιάξεις σήμερα, θα πρέπει να το πάω αλλού» του απάντησα μέσα στο άγχος και τη βιασύνη μου, χωρίς να εξηγήσω. «Εντάξει. Πήγαινέ το αλλού!» μου απάντησε κάπως απότομα.
Αφού πήρα μια βαθιά αναπνοή, του λέω: «Λυπάμαι αν ακούστηκε σαν απειλή, Δεν το εννοούσα έτσι, απλώς είναι ανάγκη. Πρέπει να είμαι αύριο πολύ πρωί στο αεροδρόμιο, επομένως δεν θα είμαι εδώ για να φτιαχτεί αύριο». Μουρμούρισε κάτι του στυλ, δεν είναι σίγουρο ότι θα μπορέσει σήμερα και να του πω μέχρι το απόγευμα εάν θέλω να το πάω αύριο και έκλεισε...
Όμως μία ώρα αργότερα μου τηλεφώνησε και μου είπε ότι θα ερχόταν αργότερα το μεσημέρι να το φτιάξει, καθώς κάποιος είχε ακυρώσει.
Τώρα πιθανώς αναρωτιέστε γιατί σας τα λέω όλα αυτά... Λοιπόν:
Η αμυντική συμπεριφορά είναι μία συνηθισμένη ανθρώπινη αντίδραση. Η πρωταρχική λειτουργία του εγκεφάλου μας είναι να μας προστατεύει. Επομένως, όταν μιλάμε σε κάποιον, εάν αισθάνεται ψυχολογικά ασφαλής μαζί μας, είναι πολύ πιθανότερο να μπορέσουμε να έχουμε μία ουσιαστική και εποικοδομητική επικοινωνία.
Εάν το μυαλό ανιχνεύσει – η ερμηνεύσει κάτι ως- πιθανή απειλή, θα ενεργοποιήσει μία αμυντική ανταπόκριση. Το άτομο τότε είτε θα «κλείσει», είτε θα «αντεπιτεθεί».
Στις περισσότερες συζητήσεις, η αμυντική συμπεριφορά ενός ανθρώπου δεν έχει στην πραγματικότητα να κάνει με τις δικές μας προθέσεις, αλλά με το πως ερμηνεύει τη στάση μας ο εγκέφαλός του.
Εάν συχνά άτομα με το οποία μιλάς αντιδρούν αμυντικά στα καλώς εννούμενα λόγια σου –πιθανώς ενεργοποιώντας και σ’ εσένα μία τάση για αμυντική στάση, μπορείς να εξετάσεις τα παρακάτω, για να τα συμπεριλάβεις στη δική σου ανταπόκριση:
Κατ’ αρχήν, μην πεις κάτι όπως «μην το παίρνεις προσωπικά» ή «μην είσαι τόσο αμυντικός». Έτσι θα ενισχύσεις την αντιδραστικότητα του άλλου. Μπορείς να πεις στο άτομο ότι λυπάσαι για την παρεξήγηση και ότι η πρόθεσή σου ήταν να βοηθήσεις / να δώσεις πληροφορίες κλπ (θετική) – εφόσον βέβαια αυτό όντως ισχύει.
Προσπάθησε να κατανοήσεις γιατί το μυαλό του άλλου ερμήνευσε τα λόγια σου ως απειλή. Μήπως τα εξέλαβε ως κριτική; Μήπως τα θεώρησε προάγγελο κάποιας δράσης που θα τον/την πλήγωνε ή έβλαπτε; Δείξε στο άτομο ότι καταλαβαίνεις πόσο σημαντικό είναι το θέμα γι’ αυτό και εξήγησε τι εννοούσες πραγματικά.
Ζήτα συγγνώμη, ή τουλάχιστον παραδέξου ότι δεν εκφράζεσαι πάντα όπως θα ήθελες και ότι θα ήθελες να ξαναπροσπαθήσεις. Αυτό δε σημαίνει ότι έχεις άδικο ή ότι έσφαλες. Έτσι είναι η επικοινωνία... Η δική σου ταπεινότητα μπορεί να αμβλύνει την αμυντικότητα του άλλου.
Παρατήρησε τη δική σου συναισθηματική αντίδραση. Μπορεί να δεις ότι η αμυντικότητα του άλλου, υποκινεί τον δικό σου θυμό ή φόβο, καθώς και ο δικός σου εγκέφαλος ενεργοποιεί προστατευτική στάση. Εάν η αναπνοή σου έχει επιταχυνθεί ή «κοπεί», πάρε μνία βαθιά κοιλιακή αναπνοή. Έπειτα εκπνοή μετρώντας ως το τέσσερα. Καθώς το μυαλό σου ηρεμεί, μπορείς να ρωτήσεις το άτομο τι ήταν αυτό που το έκανε να αντιδράσει τόσο αμυντικά ή επιθετικά.
Δώσε στον άλλο χώρο να αναπνεύσει. Το να πάρεις μια ανάσα δε βοηθάει μόνο εσένα να κεντραριστείς, αλλά δίνει και στον άλλο άνθρωπο την ευκαιρία να ηρεμήσει επίσης. Μπορεί ο άλλος να συνεχίσει να μιλάει, αλλά μπορεί και αυτός να αδράξει την ευκαιρία να «πάρει μία ανάσα». Δώσε στο άτομο την ευκαιρία να επεξεργαστεί τα δικά του συναισθήματα και να σκεφτεί πως θα απαντήσει πιο εποικοδομητικά.
Ανεξαρτήτως του ποιός «φταίει» για την ενεργοποίηση φόβου ή θυμού σε μία συζήτηση, συνήθως έχουμε τη δυνατότητα να αμβλύνουμε την ένταση και να επανεστιάσουμε στο να επιτύχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα μαζί. Το θέμα είναι να συνειδητοποιήσει έστω ο ένας από τους δύο τι συμβαίνει, ώστε αντί να διαιωνίζεται ένας φαύλος κύκλος αμυντικότητας / επιθετικότητας, να μπορέσει να δώσει την ευκαιρία για μία ουσιώδη και εποικοδομητική επικοινωνία.