Η επεξεργασία των φωτογραφιών από τους χρήστες των social media αποτελεί αντικείμενο συζήτησης εδώ και χρόνια, με διάφορες παραμέτρους. Το θέμα έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και -όπως θα ήταν αναμενόμενο- έγινε πλέον και αντικείμενο επιστημονικής έρευνας.
Μια πρόσφατη μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο BMC Psychology, εξέτασε πώς η επεξεργασία φωτογραφιών στις πλατφόρμες κοινωνικών μέσων επηρεάζει την αυτοεικόνα, την αυτοεκτίμηση και τις συγκρίσεις των ανθρώπων με τους άλλους.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι η επεξεργασία φωτογραφιών μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα αντιλαμβάνονται την ελκυστικότητά τους και τη συνολική αυτοεκτίμησή τους.
Αυτή η σύνδεση φαίνεται να επηρεάζεται από τη σύγκριση της φυσικής εμφάνισης και τη μεταχείριση του εαυτού ως αντικείμενο.
Τα αποτελέσματα της έρευνας στέλνουν μία ισχυρή προειδοποίηση στους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, να γνωρίζουν τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις της χρήσης εργαλείων ή φίλτρων επεξεργασίας φωτογραφιών.
Σήμερα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται ευρέως από εκατομμύρια ανθρώπους, για να συνδεθούν και να μοιραστούν τη ζωή τους. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι η υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα ψυχικής υγείας όπως η κατάθλιψη και το άγχος.
Μια συμπεριφορά στην οποία έχουν επικεντρωθεί πρόσφατα οι ερευνητές είναι η επεξεργασία φωτογραφιών, η οποία περιλαμβάνει την αλλαγή της εμφάνισής του χρήστη σε φωτογραφίες, πριν τις δημοσιεύσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ενώ ορισμένες μελέτες έχουν προτείνει ότι η επεξεργασία φωτογραφιών συνδέεται με αρνητικά αποτελέσματα, όπως το να βλέπει κανείς τον εαυτό του ως αντικείμενο και να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, η σχέση μεταξύ αυτών των παραγόντων δεν είναι καλά κατανοητή.
Ο Φίλιπ Όζιμεκ και οι συνεργάτες του διεξήγαγαν μια μελέτη με 403 νεαρούς ενήλικες που προσλήφθηκαν μέσω πλατφορμών μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να διερευνήσουν τους πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με την επεξεργασία φωτογραφιών. Οι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν μια διαδικτυακή έρευνα που περιλάμβανε ερωτήσεις σχετικά με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τη συμπεριφορά επεξεργασίας φωτογραφιών, την αυτοαντίληψη ως αντικείμενο, τη σύγκριση της φυσικής εμφάνισης, την αυτοεκτίμηση και άλλους σχετικούς παράγοντες.
Για τη μέτρηση της συμπεριφοράς επεξεργασίας φωτογραφιών, οι συμμετέχοντες ανέφεραν πόσο συχνά επεξεργάζονταν τις selfies τους πριν τις δημοσιεύσουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για να αξιολογήσουν την αυτοαντίληψη ως αντικείμενο και τις συγκρίσεις της φυσικής εμφάνισης, οι συμμετέχοντες απάντησαν σε ερωτήσεις σχετικά με το πόσο παρακολουθούσαν το σώμα τους και συνέκριναν τον εαυτό τους με την εμφάνιση των άλλων. Τέλος, η αυτοεκτίμηση των συμμετεχόντων μετρήθηκε, χρησιμοποιώντας ένα ερωτηματολόγιο που αξιολογούσε τη συνολική αίσθηση της αυτοεκτίμησής τους.
Τα δεδομένα έδειξαν ότι τα υψηλότερα επίπεδα επεξεργασίας φωτογραφιών συσχετίστηκαν με αυξημένη αυτοαντίληψη ως αντικείμενο και περισσότερες συγκρίσεις της φυσικής εμφάνισης μεταξύ των νεαρών ενηλίκων. Αυτοί οι παράγοντες, με τη σειρά τους, σχετίζονταν με χαμηλότερη αυτοεκτίμηση.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η συμπεριφορά επεξεργασίας φωτογραφιών μπορεί να συμβάλλει στην αυτοαντίληψη ως αντικείμενο και στο να βασίζει κάποιος την αίσθηση αξίας του στην εμφάνισή του, ειδικά μεταξύ ευάλωτων ομάδων όπως οι έφηβοι. Τόνισαν την ανάγκη για περαιτέρω έρευνα για να διερευνηθεί ο αντίκτυπος της επεξεργασίας φωτογραφιών στα αποτελέσματα της ψυχικής υγείας και να κατανοήσουν γιατί οι άνθρωποι εμπλέκονται σε αυτή τη συμπεριφορά.
Η μελέτη είχε ορισμένους περιορισμούς, όπως παραδέχτηκε ο Οζίμεκ και οι συνεργάτες του. Πρώτον, τα δεδομένα συλλέχθηκαν μέσω μέτρων αυτοαναφοράς, τα οποία μπορεί να είναι μεροληπτικά. Δεύτερον, ο σχεδιασμός της μελέτης ήταν συγχρονικός, πράγμα που σημαίνει ότι η αιτιότητα δεν μπορεί να προσδιοριστεί. Τέλος, το μέγεθος του δείγματος ήταν σχετικά μικρό και δεν αντιπροσωπεύει ολόκληρο τον πληθυσμό των εφήβων που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αυτή η μελέτη υπογραμμίζει τη σημασία της εξέτασης της συνολικής χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και συγκεκριμένων συμπεριφορών όπως η επεξεργασία φωτογραφιών κατά τη μελέτη της σχέσης μεταξύ των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των αποτελεσμάτων στην ψυχική υγεία. Οι παρεμβάσεις που στοχεύουν στη μείωση της υπερβολικής χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή στην προώθηση της υγιέστερης ενασχόλησης με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσαν να έχουν θετικά αποτελέσματα στην ψυχική ευημερία των νέων.
Όσο αφορά στις φωτογραφίες στα social media, «η πραγματικότητα είναι απατηλή σε σχέση με ό,τι φαίνεται στην επιφάνεια», έγραψαν οι ερευνητές. «Η απεικόνιση της πραγματικότητας είναι μια προσπάθεια που επηρεάζεται από κρυμμένα ανεπίλυτα ζητήματα των χρηστών. Η απεικόνιση της πραγματικότητας συνήθως δεν είναι σαν ντοκιμαντέρ, αλλά μέρος μιας αφήγησης που ο άνθρωπος που επεξεργάζεται τις φωτογραφίες του σκοπεύει να προβάλει δημόσια».
«Κατανοώντας την υποκείμενη αφήγηση, η αντίθεση μεταξύ της φυσικής εμφάνισης και της επεξεργασμένης φωτογραφίας γίνεται διαφανής. Επειδή η επεξεργασία φωτογραφιών είναι πιθανό να επικρατήσει στο μέλλον, το επίκεντρο της ψυχοεκπαίδευσης ως μέρος μιας τεχνικής ψυχολογικής παρέμβασης θα πρέπει να είναι μια ευαισθητοποίηση για την ευρεία χρήση αντίστοιχων τεχνικών».
Η μελέτη, με τίτλο «Πώς η επεξεργασία φωτογραφιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαμορφώνει την ελκυστικότητα και την αυτοεκτίμηση μέσω της αυτο-αντικειμενοποίησης και των συγκρίσεων της φυσικής εμφάνισης», διεξήχθη από τους Φίλιπ Οζίμεκ, Σεμίνα Λαϊνάς, Χανς Βέρνερ Μπίερχοφ και Έλκε Ρόχμαν.
