Δύσκολα αλλάζουν οι εμπορικές «πιάτσες» καθώς εκεί διατηρεί το εμπόριο τη μεγαλύτερη κινητικότητα του, ενώ ταυτόχρονα παρατηρείται και μία έντονη τάση «ανακύκλωσης» της επαγγελματικής στέγης, καθώς ένας νέος επιχειρηματίας του ίδιου κλάδου επιχειρεί στη θέση κάποιου άλλου, ο οποίος εγκατέλειψε.
Σύμφωνα με έρευνα των εμπόρων οι εμπορικές «πιάτσες», δηλαδή οι περιοχές με τα χαμηλότερα ποσοστά κλειστής επαγγελματικής στέγης, είναι εκείνες στις οποίες συγκεντρώνεται η μεγαλύτερη κινητικότητα (είτε αρνητική είτε θετική). Αντίστοιχα οι περιοχές με μεσαίες τιμές ως προς τα ποσοστά των ανενεργών επαγγελματικών στεγών και μεσαία κατάταξη παραμένουν στην ίδια θέση και σε ότι αφορά την κινητικότητα (εξαίρεση αποτελεί η Αθήνα, όπου η κινητικότητα που παρατηρείται είναι χαμηλή, αλλά και η Πάτρα όπου παρατηρείται έντονη κινητικότητα). Στις περιοχές με τα υψηλότερα ποσοστά ανενεργών επαγγελματικών στεγών φαίνεται ότι η κινητικότητα είναι είτε έντονη (Πειραιάς) είτε χαμηλή (Καλλιθέα).
Αυτό προκύπτει από τα στοιχεία της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας, όπως αυτά δημοσιεύονται σε ειδικό θέμα, στην ετήσια έκθεσή της για το 2017.
Στο μεταξύ, διατηρούνται οι τάσεις σταθεροποίησης και διαμορφώθηκαν το 2017 στο 28% περίπου του συνόλου των επιχειρηματικών στεγών. Υπενθυμίζεται ότι η εξέλιξη των ανενεργών επαγγελματικών στεγών παρουσίασε ιστορικό υψηλό τον Σεπτέμβριο του 2013 αγγίζοντας το 31,35% το αμέσως επόμενο έτος έδειξε τάση αποκλιμάκωσης και από τον Σεπτέμβριο του 2014 μέχρι και την πρόσφατη καταγραφή (του Σεπτεμβρίου 2017) διαπιστώνονται τάσεις σταθεροποίησης.
Η ΕΣΕΕ με την έρευνά της προσπαθεί να απαντήσει σε ερωτήματα όπως αν η σταθερότητα που εμφανίζεται αφορά στις ίδιες επιχειρήσεις που συνεχίζουν να λειτουργούν, αν υπάρχει στασιμότητα ως προς την κλαδική διάρθρωσή τους ή αν καταγράφονται αλλαγές με νέες επιχειρήσεις που εγκαθίστανται σε ήδη παγιωμένες πιάτσες εμπορικών ή/και άλλων δραστηριοτήτων και τελικά αν οι νέες επιχειρήσεις αναζωογονούν μια περιοχή αντικαθιστώντας τα κλειστά μαγαζιά ή αν αντικαθιστούν άλλες εν λειτουργία επιχειρήσεις εκτοπίζοντάς τις.
Με βάση λοιπόν τις παραπάνω αναζητήσεις η ΕΣΕΕ απογράφει συστηματικά την κατάσταση ανά εξάμηνο από το 2010 σε Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη Πάτρα, αλλά και σε σημαντικούς εμπορικούς πόλους της Αττικής όπως η Γλυφάδα, η Καλλιθέα, η Κηφισιά, το Μαρούσι,τη Νέα Ιωνία, το Περιστέρι και το Χαλάνδρι.
Σε γενικές γραμμές φαίνεται ότι το σύνολο των κλειστών επαγγελματικών στεγών αυξάνεται οριακά κατά 0,24% σε σχέση με την προηγούμενη καταγραφή και επανέρχεται περίπου στα επίπεδα του προηγούμενου Σεπτεμβρίου.
Όμως η αύξηση αυτή δεν είναι καθολική και το ποσοστό αυτό διαμορφώνεται κυρίως από μία σημαντικότατη μείωση των ενεργών επαγγελματικών στεγών στο Χαλάνδρι (-2,5%) αλλά και τις σημαντικές μειώσεις που παρατηρούνται στην Πάτρα και στο Μαρούσι (-0,56% και -1,08%).
Λόγω των διαφορετικών μεγεθών κάθε αγοράς οι μεγάλες αυξήσεις των κλειστών επαγγελματικών στεγών σε σχετικά μικρές αγορές «αντισταθμίζονται» από τις μικρές μειώσεις που παρατηρούνται σε μεγαλύτερες αγορές, όπως αυτή της Αθήνας.
Επιχειρηματική κινητικότητα
Σε επίπεδο συνόλου καταγραφών η επιβεβαιωμένη επιχειρηματική κινητικότητα που παρατηρείται τον Σεπτέμβριο του 2017 ανέρχεται σε 1.192 περιπτώσεις, οι οποίες αναλύονται στις εξής συνιστώσες:
• Θετική κινητικότητα. Επιχειρήσεις που άνοιξαν το πρώτο εξάμηνο του 2017: 388 Πρόκειται για περιπτώσεις αναζωογόνησης της αγοράς, καθώς νέες επιχειρήσεις ανοίγουν στη θέση κενών (για περισσότερο από ένα εξάμηνο) επαγγελματικών στεγών. Η περίπτωση αυτή συμβάλλει θετικά στο ισοζύγιο ενεργών-ανενεργών επαγγελματικών στεγών.
• Αρνητική κινητικότητα. Επιχειρήσεις που έκλεισαν το πρώτο εξάμηνο του 2017: 581
Η περίπτωση αυτή αφορά επιχειρήσεις που είχαν καταγραφεί ως ανοιχτές/ενεργές τον Μάρτιο του 2017 και τον Σεπτέμβριο του 2017 καταγράφηκαν ως κλειστές/ανενεργές επαγγελματικές στέγες. Η περίπτωση αυτή συμβάλλει αρνητικά στο ισοζύγιο ενεργών-ανενεργών επαγγελματικών στεγών.
• Κινητικότητα αντικατάστασης τύπου Ι. Επιχειρήσεις που αντικατέστησαν άλλες ανοιχτές επιχειρήσεις στο πρώτο εξάμηνο του 2017: 212
Η περίπτωση αυτή αφορά τη λεγόμενη ανακύκλωση επιχειρηματικών στεγών, καθώς η μεταβολή από μία ενεργή επιχείρηση σε κάποια άλλη ενεργή επιχείρηση συντελείται σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Σε γεωγραφικό επίπεδο αυτό αναδεικνύει τις περιοχές «φιλέτα», όπου η επαγγελματική στέγη δεν μένει κενή για περισσότερο από έξι μήνες. Η περίπτωση αυτή δεν επηρεάζει το ισοζύγιο ενεργών-ανενεργών επαγγελματικών στεγών παρά μόνο την ενδοκλαδική διάρθρωση της αγοράς. Η περαιτέρω ανάλυση αυτής της κατηγορίας μπορεί να αναδείξει και τάσεις δυναμικότητας ή/και κορεσμού κάποιων κλάδων -εάν για παράδειγμα οι ενεργές επιχειρήσεις εστίασης αντικαθίστανται από εμπορικές επιχειρήσεις, αυτό υποδεικνύει μια τάση κορεσμού για την εστίαση και δυναμικότητα του εμπορίου. Εάν η αντικατάσταση αφορά ομοειδείς επιχειρήσεις, τότε πρόκειται για «ανακύκλωση» επαγγελματικών στεγών, καθώς ένας νέος επιχειρηματίας του ίδιου κλάδου επιχειρεί στη θέση κάποιου άλλου, ο οποίος εγκατέλειψε.
• Κινητικότητα αντικατάστασης Τύπου ΙΙ. Επιχειρήσεις που άνοιξαν σε θέση κλειστών κι έκλεισαν μέσα στο εξάμηνο: 7
Η περίπτωση αυτή είναι ιδιαίτερα αρνητική, καθώς ανενεργές επιχειρηματικές στέγες αντικαταστάθηκαν από νέες επιχειρήσεις, οι οποίες όμως έκλεισαν εντός εξαμήνου. Τέτοιες περιπτώσεις δεν επηρεάζουν αρνητικά το ισοζύγιο ενεργών-ανενεργών επαγγελματικών στεγών. Σε γεωγραφικό επίπεδο η συγκέντρωση παρατηρήσεων «κινητικότητα αντικατάστασης Τύπου ΙΙ» μπορεί να αναδεικνύει και περιοχές σε «βαθειά κρίση».
• Κινητικότητα αντικατάστασης Τύπου ΙΙΙ. Επιχειρήσεις που άνοιξαν σε θέση ανοιχτών κι έκλεισαν αυτό το εξάμηνο: 4
Η περίπτωση αυτή είναι η δυσμενέστερη δυνατή: ενεργές επιχειρήσεις αντικαταστάθηκαν από νέες, οι οποίες όμως έκλεισαν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (εντός εξαμήνου). Η περίπτωση αυτή επηρεάζει αρνητικά το ισοζύγιο ενεργών- ανενεργών επαγγελματικών στεγών και διαφοροποιεί την κλαδική σύνθεση της αγοράς.
Οι εμπορικές επιχειρήσεις οι πιο κινητικές
Το σύνολο των περιπτώσεων κινητικότητας αντιστοιχεί στο 4,65% του συνόλου των καταγεγραμμένων επαγγελματικών στεγών. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, ο μεγαλύτερος όγκος κινητικότητας παρατηρείται στο λιανικό εμπόριο, όπου συγκεντρώνεται το 57,63% του συνόλου των περιπτώσεων κινητικότητας. Αυτή η κινητικότητα του εμπορίου αντιστοιχεί στο 2,68% της καταγεγραμμένης επιχειρηματικότητας. Με άλλα λόγια περίπου τρεις στις 100 επιχειρήσεις που καταγράφηκαν τον Σεπτέμβριο του 2017 είναι εμπορικές και παρουσιάζουν μία οιασδήποτε μορφής κινητικότητα στη διάρκεια του εξαμήνου αναφοράς.
Κινητικότητα ανά κλάδο δραστηριότητας
Η μεγαλύτερη κινητικότητα παρατηρείται στον κλάδο του εμπορίου, όπου συγκεντρώνεται το 57,63% των συνολικών περιπτώσεων κινητικότητας. Αναλυτικότερα στις εμπορικές επιχειρήσεις παρατηρούνται 333 (48,47%) περιπτώσεις αρνητικής κινητικότητας, τρεις (0,44%) περιπτώσεις κινητικότητας αντικατάστασης (Τύπου ΙΙ), 218 (31,88%) περιπτώσεις θετικής κινητικότητας και 132 (19,21%) περιπτώσεις κινητικότητας αντικατάστασης (Τύπου Ι).
Σημειώνεται ότι σε απόλυτο αριθμό κλείνουν περισσότερες εμπορικές επιχειρήσεις από όσες ανοίγουν, καθώς η αρνητική κινητικότητα είναι μεγαλύτερη από τη θετική κινητικότητα. Επιπλέον 109 εμπορικές επιχειρήσεις (από τις 132 της αντικατάστασης τύπου Ι) άνοιξαν το τελευταίο εξάμηνο σε θέση άλλων εμπορικών επιχειρήσεων. Ως τάση, έστω και ισχνού δυναμισμού, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το γεγονός ότι σε 17 περιπτώσεις νέες εμπορικές επιχειρήσεις έρχονται και αντικαθιστούν ενεργές επιχειρήσεις από το φάσμα της εστίασης και των υπηρεσιών.
Αντίστοιχα με το εμπόριο η εστίαση εμφανίζει σχετικά όμοια ποσοστά ως προς την κινητικότητα, αλλά με σαφώς μικρότερο όγκο παρατηρήσεων, καθώς η συνολική κινητικότητα της εστίασης ανέρχεται στις 269 παρατηρήσεις. Αναλυτικότερα ο κλάδος της εστίασης παρουσιάζει 128 (47,58%) περιπτώσεις αρνητικής κινητικότητας, τρεις (1,12%) περιπτώσεις κινητικότητας αντικατάστασης (Τύπου ΙΙ), τέσσερις (1,49%) περιπτώσεις κινητικότητας αντικατάστασης (Τύπου ΙΙΙ).
Θετική κινητικότητα παρατηρείται σε 84 (31,23%) περιπτώσεις, ενώ κινητικότητα αντικατάστασης (Τύπου Ι) παρατηρείται σε 50 (18,59%) περιπτώσεις. Έτσι, όπως και στο εμπόριο, φαίνεται να κλείνουν περισσότερες επιχειρήσεις εστίασης από αυτές που ανοίγουν. Το 90% των περιπτώσεων αντικατάστασης τύπου Ι αφορά ομοειδείς επιχειρήσεις. Το γεγονός αυτό μαρτυρά μία έντονη τάση «ανακύκλωσης» των επαγγελματικών στεγών ίδιου κλάδου, εύρημα το οποίο συμφωνεί με την κατάσταση που επικρατεί και στο εμπόριο.
Ο μικρότερος όγκος κινητικότητας παρουσιάζεται στους λοιπούς κλάδους που αφορούν κυρίως παροχή υπηρεσιών. Εδώ παρατηρούνται 237 περιπτώσεις κινητικότητας με τον μεγαλύτερο όγκο αυτών να είναι περιπτώσεις αρνητικής κινητικότητας, που ανέρχονται σε 120 (50,85%). Η θετική κινητικότητα αριθμεί 86 (36,02%) περιπτώσεις και η κινητικότητα αντικατάστασης (Τύπου Ι) αφορά 30 (12,71%) περιπτώσεις. Ως προς την κινητικότητα αντικατάστασης τύπου Ι, δύο στις τρεις νέες επιχειρήσεις λοιπών κλάδων έρχονται και αντικαθιστούν ενεργές επιχειρήσεις του εμπορίου.
Κινητικότητα ανά περιοχή απογραφής
Σε γεωγραφικό επίπεδο η Θεσσαλονίκη φαίνεται να συγκεντρώνει τον μεγαλύτερο όγκο περιπτώσεων κινητικότητας με 292 καταγραφές. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στο 24,5% του συνόλου των περιπτώσεων κινητικότητας.
Ακολουθεί η Αθήνα με 158 περιπτώσεις κινητικότητας εκ των οποίων οι 59 αφορούν θετική κινητικότητα και οι 78 αρνητική. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η εσωτερική κατανομή της κινητικότητας, όπου φαίνεται ότι οι μισές περιπτώσεις αρνητικής κινητικότητας παρατηρούνται στο Κολωνάκι (39) και το 1/5 αυτών στα Εξάρχεια (17 περιπτώσεις). Αντίστοιχα ο μεγαλύτερος όγκος ανοιγμάτων παρατηρείται πάλι στο Κολωνάκι -το 42,4% του συνόλου της θετικής κινητικότητας που παρατηρείται το εξάμηνο αναφοράς στην Αθήνα. Το εμπορικό τρίγωνο εμφανίζει μηδενικό ισοζύγιο ενεργών-ανενεργών επαγγελματικών στεγών, καθώς έκλεισαν ακριβώς όσες νέες επιχειρήσεις άνοιξαν (16).
Πολύ κοντά στην Αθήνα, ως προς τον συνολικό όγκο των περιπτώσεων κινητικότητας, βρίσκεται και ο Πειραιάς με 156 περιπτώσεις. Εκτός όμως από τον συνολικό αριθμό και η κατανομή μεταξύ θετικών και αρνητικών περιπτώσεων κινητικότητας παρουσιάζεται ανάλογη με αυτή της Αθήνας, καθώς το εξεταζόμενο εξάμηνο έκλεισαν 79 επιχειρήσεις και άνοιξαν 58. Περισσότερες από τις μισές επιχειρήσεις που έκλεισαν εντοπίζονται στο κέντρο του Πειραιά (55,7% ήτοι 44 περιπτώσεις), γεγονός που αντισταθμίζεται από τον μεγάλο όγκο επιχειρήσεων που άνοιξαν στην περιοχή (40 νέες επιχειρήσεις, το 65,97% του συνόλου της θετικής κινητικότητας που παρατηρείται στον Πειραιά).
Η Καλλιθέα είναι η περιοχή που παρουσιάζει το τέταρτο κατά σειρά μεγαλύτερο πλήθος περιπτώσεων κινητικότητας (134), αλλά και τον μεγαλύτερο όγκο αρνητικής κινητικότητας, καθώς 82 επιχειρήσεις (το 65,67% του συνολικού όγκου κινητικότητας) έκλεισαν το εξάμηνο αναφοράς. Την ίδια περίοδο άνοιξαν 37 επιχειρήσεις, δημιουργώντας έτσι ένα σημαντικό αρνητικό ισοζύγιο και επιτείνοντας με αυτόν τον τρόπο την ήδη δυσμενή ως προς τις ανενεργές επαγγελματικές στέγες εικόνα της περιοχής. Ακολουθεί η Πάτρα με 112 περιπτώσεις κινητικότητας και ένα σημαντικό αρνητικό ισοζύγιο, καθώς το προηγούμενο εξάμηνο έκλεισαν 53 επιχειρήσεις και άνοιξαν 37.
Η έκτη κατά σειρά περιοχή με τον σημαντικότερο όγκο περιπτώσεων κινητικότητας είναι το Χαλάνδρι, όπου παρατηρούνται 103 περιπτώσεις. Η ιδιαιτερότητα του Χαλανδρίου είναι το ότι παρουσιάζει το δυσμενέστερο αρνητικό ισοζύγιο, καθώς κατά τη διάρκεια του εξαμήνου αναφοράς έκλεισαν 76 επιχειρήσεις και άνοιξαν 16.
Ακολουθεί σε σειρά όγκου κινητικότητας η περιοχή του Περιστερίου, όπου καταγράφονται 72 παρατηρήσεις κινητικότητας. Στο Περιστέρι έκλεισαν 33 επιχειρήσεις το εξάμηνο αναφοράς, άνοιξαν 26 νέες επιχειρήσεις στη θέση ανενεργών επαγγελματικών στεγών και 12 νέες επιχειρήσεις άνοιξαν σε θέση ενεργών επιχειρήσεων.
Στη Ν. Ιωνία παρατηρούνται 65 περιπτώσεις κινητικότητας εκ των οποίων οι 27 ανήκουν στην αρνητική και οι 23 στη θετική κινητικότητα, ενώ 19 επιχειρήσεις άνοιξαν σε θέση άλλων ανοιχτών στη διάρκεια του εξαμήνου.
Η Γλυφάδα, παρά τον μικρό όγκο περιπτώσεων κινητικότητας που παρουσιάζει (40 περιπτώσεις), είναι η μόνη περιοχή που εμφανίζει θετικό ισοζύγιο, καθώς έκλεισαν 11 επιχειρήσεις και άνοιξαν 16.
Ένταση της θετικής και της αρνητικής συνεισφοράς της κινητικότητας στην εκάστοτε αγορά
Η μεγαλύτερη ένταση νέων επιχειρήσεων παρατηρείται στο Μαρούσι, όπου το 6,44% των ανοιχτών επιχειρήσεων άνοιξε το πρώτο εξάμηνο του 2017. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται η Πάτρα όπου περίπου πέντε στις 100 ανοιχτές επιχειρήσεις ξεκίνησαν τη λειτουργία τους αυτό το εξάμηνο.
Ως προς την ένταση της αρνητικής κινητικότητας διαπιστώνεται ότι η μία στις τέσσερις ανενεργές επαγγελματικές στέγες που καταγράφονται στο Χαλάνδρι προέκυψε από επιχείρηση που έκλεισε το εξάμηνο αναφοράς.
Αντίστοιχα το 18,33% των ανενεργών επαγγελματικών στεγών στο Μαρούσι προήλθε από μεταβολές την κατάσταση της επαγγελματικής στέγης κατά τη διάρκεια του εξάμηνου αναφοράς. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το εύρημα στο Χαλάνδρι, διότι η εμπειρική αίσθηση ενός επισκέπτη στην εν λόγω αγορά δίνει την αίσθηση μίας εμπορικής πιάτσας παγιωμένης την τελευταία διετία με ιδιαίτερα θετικό πρόσημο.
Η πραγματική και επιστημονική παρατήρηση όμως δείχνει ότι το Χαλάνδρι δέχεται σημαντικές αρνητικές αναδιαρθρώσεις τον τελευταίο εξάμηνο και πιο έντονες από οποιαδήποτε άλλη υπό εξέταση εμπορική αγορά, οι οποίες δεν αντισταθμίζονται από ίδιας έντασης θετικές πιέσεις (θετική κινητικότητα), αφού η συνεισφορά του εξαμήνου αναφοράς στις ενεργές επαγγελματικές στέγες είναι μόλις 2,56%.
Στην Αθήνα και στην Κηφισιά η κατάσταση της αγοράς σε επίπεδο επαγγελματικών στεγών είναι αρκετά παγιωμένη και οι όποιες αλλαγές παρατηρήθηκαν το τελευταίο εξάμηνο δεν συνέβαλαν σε αυτή.