Βάσιμες ενδείξεις για την προέλευση μιας έως τώρα ανεξήγητης ακραίας κρύας περιόδου στην αρχαία Ρώμη και τις γειτονικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας ανακάλυψε μια μεγάλη διεθνής ομάδα επιστημόνων και ιστορικών από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Η αιτία θεωρείται πως ήταν η τεράστια έκρηξη του ηφαιστείου Οκμόκ στις Αλεούτιες Νήσους της Αλάσκα στην άλλη άκρη της Γης, η οποία είχε ως συνέπεια να σκοτεινιάσει, λόγω τέφρας, ο ουρανός του πλανήτη και να πέσει απότομα η θερμοκρασία.
Αρχαίες γραπτές πηγές αναφέρουν ότι την εποχή περίπου της δολοφονίας του Ιουλίου Καίσαρα, το 44 π.Χ., ο Ήλιος είχε εξαφανιστεί από τον ουρανό και υπήρξε στη Ρώμη μια περίοδος ασυνήθιστου κρύου κλίματος, που συνοδεύθηκε από την καταστροφή γεωργικών καλλιεργειών, πείνα (υπάρχουν αναφορές και για την Ελλάδα), αρρώστιες, καθώς επίσης κοινωνική και πολιτική αναταραχή στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.
Ένας συνδυασμός παραγόντων, που εξασθένησε τη δημοκρατία στη Ρώμη ανοίγοντας το δρόμο στην αυτοκρατορία, ενώ ανάλογη αρνητική επίδραση πιστεύεται ότι υπήρξε στο Πτολεμαϊκό Βασίλειο της Αιγύπτου.
Υπήρχαν εδώ και καιρό υποψίες ότι κάποια ηφαιστειακή έκρηξη μπορεί να είχε «βάλει το χεράκι» της, αλλά έως τώρα δεν είχε βρεθεί κάποιο συγκεκριμένο ηφαίστειο που να ενοχοποιείται.
Τώρα, οι ερευνητές, με επικεφαλής τον δρ Τζόε ΜακΚόνελ του Ερευνητικού Ινστιτούτου της Ερήμου στη Νεβάδα, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), ανέλυσαν ηφαιστειακή τέφρα που βρέθηκε σε αρκτικούς πυρήνες πάγου στη Γροιλανδία και στη Ρωσία.
Από τη γεωχημική ανάλυση, αποκαλύπτεται μια αρχική ηφαιστειακή έκρηξη το 45 π.Χ. και μια δεύτερη ισχυρότερη το 43 π.Χ., η οποία άφησε ίχνη τέφρας για περίπου δύο χρόνια μετά. Χάρη στην πολύ βόρεια τοποθεσία του ηφαιστείου, τα σωματίδια της τέφρας μπορούσαν εύκολα να φθάσουν στη στρατόσφαιρα και να εξαπλωθούν σε όλο το βόρειο ημισφαίριο.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι πλέον είναι σε θέση να συσχετίσουν το κρύο κλίμα της ανατολικής Μεσογείου πριν 2.000 χρόνια με την έκρηξη του Οκμόκ το 43 π.Χ.. Ήταν μία από τις πιο ισχυρές εκρήξεις στον κόσμο κατά τα τελευταία 2.500 χρόνια, η οποία οδήγησε στη δημιουργία μιας μεγάλης καλδέρας διαμέτρου δέκα χιλιομέτρων στα νησιά της Αλάσκα.
«Το να βρούμε στοιχεία ότι ένα ηφαίστειο στην άλλη πλευρά της Γης εξερράγη και ουσιαστικά συνέβαλε στην πτώση των Ρωμαίων και των Αιγυπτίων, είναι συναρπαστικό. Δείχνει σίγουρα πόσο διασυνδεμένος ήταν ο κόσμος ακόμη και πριν από 2.000 χρόνια», δήλωσε ο ΜκΚόνελ. «Το τέλος της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας συνέβη στη διάρκεια αυτών των δύο ετών ακραίου κλίματος. Θα μπορούσε να είναι σύμπτωση, αλλά δεν φαίνεται πιθανό», πρόσθεσε.
Τα δύο χρόνια που ακολούθησαν την έκρηξη το 43 π.Χ., ήταν από τα πιο κρύα στο βόρειο ημισφαίριο κατά τα τελευταία 2.500 χρόνια, ενώ η επόμενη δεκαετία εκτιμάται ότι ήταν η τέταρτη πιο κρύα.
Τα κλιματικά μοντέλα εκτιμούν ότι τα καλοκαίρια και τα φθινόπωρα μετά την έκρηξη, οι μέσες θερμοκρασίες στη νότια Ευρώπη και στη βόρεια Αφρική ήταν έως επτά βαθμούς Κελσίου χαμηλότερες από τις κανονικές για την εποχή. Παράλληλα, οι βροχές στη νοτιοανατολική Ευρώπη το καλοκαίρι ήταν 50% έως 120% μεγαλύτερες από τις συνηθισμένες, ενώ το φθινόπωρο αυξημένες έως κατά 400%.
«Στη Μεσόγειο αυτές οι υγρές και ακραία κρύες συνθήκες πιθανώς μείωσαν τις γεωργικές αποδόσεις και επιδείνωσαν τα προβλήματα τροφοδοσίας στη διάρκεια των συνεχιζόμενων πολιτικών αναταραχών της περιόδου», δήλωσε ο αρχαιολόγος Άντριου Ουίλσον του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
«Ιδιαίτερα σοβαρή ήταν η καταστροφή λόγω πλημμύρας του Νείλου την εποχή της έκρηξης του Οκμόκ, μια περίοδος λιμού και αρρώστιας που αναφέρεται στις αιγυπτιακές πηγές. Οι κλιματικές επιπτώσεις αποτέλεσαν ένα σοβαρό σοκ σε μια ήδη στρεσαρισμένη κοινωνία σε μια κομβική στιγμή της ιστορίας της», ανέφερε ο ιστορικός Τζόε Μάνινγκ του Πανεπιστημίου Yale.
Άλλοι πάντως επιστήμονες, σύμφωνα με το Science, εμφανίζουν μεγαλύτερο σκεπτικισμό, θεωρώντας ότι η δημοκρατία στη Ρώμη βρισκόταν ήδη σε φάση αποδρομής αρκετό καιρό πριν την ηφαιστειακή έκρηξη. Ο θάνατος του Κικέρωνα το 42 π.Χ. θεωρείται το συμβολικό τέλος της ρωμαϊκής δημοκρατίας.
Μπορείτε να δείτε την επιστημονική δημοσίευση στην ακόλουθη διεύθυνση:
https://www.pnas.org/content/early/2020/06/17/2002722117