Ποιοι είναι οι άνθρωποι της GenZ; Πολλοί λένε ότι είναι εκείνοι που είναι «γεννημένοι στην εποχή της αστακομακαρονάδας και μεγαλωμένοι στην εποχή της κρίσης», άλλοι ότι είναι η γενιά της «διάσπασης προσοχής», της διαμεσολαβημένης κοινωνικοποίησης μέσω των social media ή της απολιτίκ τοποθέτησης και δράσης απέναντι στα πράγματα.
Είναι αυτή όμως η πραγματική εικόνα των Zoomers, των ανθρώπων, δηλαδή, που γεννήθηκαν στα μέσα προς τέλη των 90s, σε εποχές ειρήνης, αλλά και διαδοχικών κρίσεων;
«Ο διάλογος περί γενεών δεν γινόταν μέχρι πριν από τέσσερα χρόνια. Στο παρελθόν μιλάγαμε μόνο για τη γενιά του Πολυτεχνείου» λέει εύστοχα ο Γιάννης Μπαλαμπανίδης, ερευνητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο ( PhD στην Πολιτική Επιστήμη) μιλώντας στο πλαίσιο του Gen Z Summit μιας πρωτοβουλίας του «Young leaders Circle» του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών σε συνεργασία με τη ΜΚΟ WeFor.
Πώς ορίζεται όμως μία γενιά; Ο κ. Μπαλαμπανίδης πιστεύει ότι πέραν του εργαλείου της ηλικιακής σύμβασης, το ενδιαφέρον είναι να εντοπιστούν τα γενικά χαρακτηριστικά και οι ιστορικές συνθήκες μέσα στις οποίες μεγαλώνει η κάθε γενιά. Όπως εξηγεί, οι Millennials «απέκτησαν συνείδηση στις καλές εποχές και ήρθε η κρίση στην πιο παραγωγική ηλικία δημιουργώντας έτσι μια γενιά ματαίωσης». Αντίθετα, οι Zoomers δεν έζησαν την «εποχή των προσδοκιών» καθώς γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και διαμόρφωσαν την ταυτότητά τους μέσα σε ένα περιβάλλον διαδοχικών κρίσεων.
Ανησυχίες και «αλά καρτ» συμμετοχή
Μιλάμε, οπότε, για μία γενιά παρατημένη; Τουναντίον! Όπως σημειώνει ο κ. Μπαλαμπανίδης, μετά τους Boomers, που έπρεπε να αντιμετωπίσουν υλικές ανησυχίες και ανάγκες, οι επόμενες γενιές βρέθηκαν με «χώρο» για άλλου τύπου ανησυχίες. Έτσι, όπως λέει, η GenZ έχει μετα-υλιστικές ευαισθησίες για κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα, με διαφορετικούς, ωστόσο, τρόπους έκφρασής τους και συμμετοχής τα κοινά από το παρελθόν.
«Κάθε γενιά διαμορφώνει την πολιτική της συμπεριφορά από τα βιώματά της. Οι Παππούδες μας να πήγαν στον Β' παγκόσμιο, έζησαν τον εμφύλιο αργότερα και μετά “πράσινα” και “μπλε” καφενεία. Για εκείνους η Δημοκρατία ήταν το ζητούμενο, όχι δεδομένο. Για αυτό οργανώθηκαν στα πολιτικά κόμματα.» αναφέρει ο Κωνσταντίνος Κεφαλογιάννης, Βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και ο νεότερος που βρίσκεται στα ελληνικά βουλευτικά έδρανα σήμερα. «Η δική μας γενιά μεγάλωσε σε μία δεκαετή κρίση – πλήρωσε λογαριασμό των γονιών μας που έζησαν μία επίπλαστη ευημερία – και έζησε με ανασφάλεια και απογοήτευση. Η GenZ έχει χάσει την εμπιστοσύνη, θεωρεί τα κόμματα κατάλοιπο του παρελθόντος που έφερε την κρίση. Το ανησυχητικό, όμως, είναι η απομάκρυνση από τη Δημοκρατία. Και αυτό είναι το στοίχημα που η γενιά μας θα πρέπει να αντιμετωπίσει» καταλήγει.
Παρά την απομάκρυνση από την παραδοσιακή πολιτική δράση η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πολιτικής Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Bournemouth (HB), Δρ. Αναστασία Βενετή υποστηρίζει ότι οι Zoomers «είναι πολιτικοποιημένοι, όχι κομματικοποιημενοι, καθώς δεν νιώθουν πως υπάρχει ένα σύστημα που να τους εκφράζει». «Μία κινητοποίηση στα social media για μαζικές αλλαγές εικόνας προφίλ στο παρελθόν θα την ορίζαμε ως ακτιβισμό. Ωστόσο, δε θεωρώ πως πρέπει να υποτιμούμε μία τέτοια κινητοποίηση. Πρόκειται για μία πολιτική πράξη, αλλά διαφορετική από αυτές που γνωρίζαμε» αναφέρει.
Σύμφωνα με την κ. Λαμπρινή Ρόρη, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, η αλλαγή αυτή στάσης εντοπίζεται σε δύο επίπεδα. Πρώτον, πρόκειται για μία πληθυντική πολιτική συμμετοχή. «Η γενιά αυτή συμμετέχει σε κοινωνικά κινήματα αλά καρτ. Και με τον ίδιο τρόπο συμμετέχει και στις εκλογές αλλά και σε δράσεις στα social media». Και δεύτερον από τους λόγους κινητοποίησης: «Είναι πολιτικοποιημένοι με διαφορετικό τρόπο, δεν τους κινεί η ιδεολογία ή κάποιο κομματικό άρμα. Αυτοί οι νέοι έχουν λιγότερη εμπιστοσύνη στους πολίτικους, έχουν μικρότερες προσδοκίες γιατί οι προηγούμενοι είδαν και έζησαν όλη την κρίση. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι έχουν λιγότερες απαιτήσεις» εξηγεί σημειώνοντας πως η αφετηρία κινητοποίησης είναι η θεματική ατζέντα. Στις ανησυχίες, λοιπόν, των Zoomers εντοπίζει θέματα που αφορούν την κλιματική αλλαγή, τα δικαιώματα, LGBTQ κοινότητα, θέματα ισότητας ή με αφορμές όπως το δυστύχημα των Τεμπών.
Ως βασικό λόγο απομάκρυνσης από την πολιτική των Zoomers ο Τζέρρυ Ζαγορίτης Ιδρυτής και Chief Strategist του Campaign Lab είναι η έλλειψη εκπροσώπησης, τονίζοντας πως η γενιά αυτή δεν ψηφίζει γιατί νιώθει ότι υπο-εκπροσωπείται στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο νέο Ευρωκοινοβούλιο οι Ευρωβουλευτές κάτω των 40 ετών είναι μόλις 20,42% του συνόλου.
Τι σκέφτονται όμως οι ίδιοι οι Zoomers για τη γενιά τους;
«Είμαστε η γενιά της διάσπασης προσοχής, μας απασχολεί κάτι έως το επόμενο scroll, προτιμάμε ένα story, ένα post, πάρα να ψηφίσουμε ή να κάνουμε κινήσεις πολίτικες με αποτύπωμα» λέει ο Στέφανος Τσοράκης, προπτυχιακός φοιτητής στη Σχολή Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Για εκείνον, ο πολιτικός λόγος είναι ξερός και έχει πάψει να συγκινεί τους ανθρώπους της ηλικίας του. «Είναι ένα πολιτικό σύστημα που δεν απευθύνεται σε εμάς. Εμείς είμαστε στην κορυφή της δημογραφικής πυραμίδας, οι πολιτικοί απευθύνονται στις μεγαλύτερες σε πληθυσμό ηλικιακές ομάδες, εμείς δεν αποτελούμε καν target group».
H Διάνα Βουτυράκου, ιδρύτρια και γενική manager του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Unique Minds και υπεύθυνη για τα think tanks του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ διαφωνεί με τον όρο απολιτίκ. Όπως εξηγεί, «πρέπει να δεχτούμε ότι μεγαλώσαμε μέσα σε κρίσεις. Οι προηγούμενοι πίστευαν ότι αλλάζουν τα πράγματα. Μεγαλώνοντας είδαμε τις υποσχέσεις της πολιτικής να μην τηρούνται. Μεγαλώσαμε στο αφήγημα «όλοι οι ίδιοι είναι». Αυτό απωθεί τους νέους από τις κάλπες, αλλά δε σημαίνει ότι ο κόσμος δεν είναι πολιτικοποιημένος. Εκφράζεται όμως με άλλους τρόπους, με καμπάνιες, κινήματα κλπ. Αυτή η αποχή από τις κάλπες πρέπει να προβληματίσει κάθε πολιτικό αλλά και κάθε πολιτικό ον».