Μια σημαντική τροποποίηση της δανειακής σύμβασης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) με την Ελλάδα αναμένεται να εγκριθεί στις 27 Μαρτίου από το συμβούλιο διευθυντών του ESM: το Υπερταμείο για τη δημόσια περιουσία παίρνει τη θέση του συμβαλλόμενου στο δάνειο, παρέχοντας, με τον τρόπο αυτό, μια σημαντική διασφάλιση της αποπληρωμής του.
Το συμβούλιο των διευθυντών του ESM, δηλαδή οι ίδιοι αξιωματούχοι των ΥΠΟΙΚ της ευρωζώνης που απαρτίζουν το Euro Working Group, δεν θα εγκρίνει στις 27 Μαρτίου μόνο την εκταμίευση της δόσης των 5,7 δισ. ευρώ, αλλά και μια κρίσιμη τροποποίηση της δανειακής σύμβασης με την Ελλάδα, την οποία προβλέπει το μνημόνιο του καλοκαιριού 2015.
Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο σχετικό έγγραφο του ESM, η τροποποίηση αυτή «προβλέπει ότι η Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας (σ.σ.: γνωστότερη ως Υπερταμείο) θα καταστεί συμβαλλόμενο μέρος αυτής της δανειακής σύμβασης και θα αναλάβει διάφορες υποχρεώσεις στο πλαίσιο αυτής, όπως προβλέπεται από την αρχή του προγράμματος».
Η βασική υποχρέωση που θα έχει το Υπερταμείο, ως συμβαλλόμενος στη δανειακή σύμβαση στο πλευρό του Ελληνικού Δημοσίου, θα είναι να παρέχει εγγύηση αποπληρωμής του δανείου με τα οικονομικά μέσα που διαθέτει. Σε περίπτωση αθέτησης μιας πληρωμής από το Ελληνικό Δημόσιο, ο ESM θα μπορεί να στρέφεται στο Υπερταμείο για την εξόφλησή της.
Εδώ βρίσκεται κρυμμένο ένα σημαντικό νομικό μυστικό, που με διάφορους τρόπους έχει συζητηθεί ήδη από το πρώτο μνημόνιο του 2010: έχοντας ως συμβαλλόμενο στη δανειακή σύμβαση το Υπερταμείο, που είναι μια Ανώνυμη Εταιρεία με μεγάλη περιουσία (μετοχές, ακίνητα, δικαιώματα), ο ESM θα μπορεί να στραφεί εναντίον του με μέτρα αναγκαστικής είσπραξης και να διεκδικήσει την πληρωμή των οφειλόμενων.
Η διαδικασία αυτή, βέβαια, θα πρέπει να ακολουθηθεί ενώπιον της ελληνικής Δικαιοσύνης, αφού δεν πέρασε η πρόταση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος κατά τις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία του 2015 είχε ζητήσει να εγκατασταθεί το Υπερταμείο στο Λουξεμβούργο, κάτι που θα σήμαινε ότι θα περνούσε σε ξένη δικαιοδοσία.
Παρότι αυτή η πρόταση Σόιμπλε τελικά απορρίφθηκε, κατά τα λοιπά η πρόνοια του τρίτου μνημονίου για ίδρυση του Υπερταμείου με ρόλο συμβαλλόμενου στη δανειακή σύμβαση δίνει μια απάντηση στο ερώτημα που είχαν από το 2010 οι Ευρωπαίοι δανειστές: «τι κάνουμε αν η Ελλάδα δεν πληρώσει τα διεθνή δάνεια»;
Ήδη από το πρώτο μνημόνιο, οι πιστωτές είχαν υποχρεώσει το Δημόσιο να παραιτηθεί από την ασυλία της εθνικής κυριαρχίας, ώστε να είναι δυνατή (θεωρητικά...) η κατάσχεση περιουσίας, σε περίπτωση που δεν θα εξυπηρετούνταν τα διεθνή δάνεια. Στην πράξη, όμως, η κατάσχεση περιουσίας ενός κράτους είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση.
Στο δεύτερο μνημόνιο, έγινε ένα πρόσθετο βήμα στην κατεύθυνση της παροχής εξασφαλίσεων στους πιστωτές. Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, που είχε στο χαρτοφυλάκιό του τις μετοχές όλων των συστημικών τραπεζών της χώρας, υπέγραψε τη δανειακή σύμβαση και ανέλαβε την υποχρέωση να πληρώνει όποια δόση δανείου δεν θα μπορούσε να πληρώσει το Ελληνικό Δημόσιο.
Με το τρίτο μνημόνιο και τις διατάξεις του πολυνομοσχεδίου για το νέο ταμείο, η παροχή εγγυήσεων από την Ελλάδα στους δανειστές της φθάνει πλέον να καλύπτει το σύνολο των εμπορεύσιμων περιουσιακών στοιχείων του κράτους.
Κάτω από την «ομπρέλα» της Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας Α.Ε., ενός ιδιότυπου φορέα με μοναδικό μέτοχο το Δημόσιο, αλλά που δεν θα θεωρείται δημόσιος φορέας, μπαίνουν όλα τα άξια λόγου περιουσιακά στοιχεία του ελληνικού κράτους: το ΤΑΙΠΕΔ και το ΤΧΣ μετατρέπονται σε θυγατρικές, όπως και η Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου, ενώ σε ξεχωριστή θυγατρική εντάσσονται οι κρατικές εταιρείες που δεν προορίζονται να ιδιωτικοποιηθούν.
Αυτά τα περιουσιακά στοιχεία, μετά και την τυπική τροποποίηση της δανειακής σύμβασης, που θα εγκριθεί στις 27 Μαρτίου, θα βρίσκονται στη διάθεση των πιστωτών για την ικανοποίηση των απαιτήσεών τους, αν το Δημόσιο αθετήσει τις υποχρεώσεις του.
