Δύο μεγάλες προκλήσεις στην οικονομία περιμένουν τη νέα κυβέρνηση, που πρέπει να περάσει από τα προγράμματα στήριξης στην εποχή των μεγάλων πρωτογενών πλεονασμάτων και να υλοποιήσει χωρίς καθυστερήσεις το μίνι μνημόνιο του Ταμείου Ανάκαμψης, ώστε να μην απειληθεί η χώρα με απώλειες κονδυλίων το 2026.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης και το νέο κυβερνητικό οικονομικό επιτελείο θα επιδιώξουν να φέρουν χρονικά μπροστά τα "καλά νέα" για τους φορολογούμενους.. Μέσα στις πρώτες εβδομάδες της διακυβέρνησης θα κατατεθεί στη Βουλή νομοσχέδιο με όλες τις ελαφρύνσεις για τις οποίες ο πρώην και νυν πρωθυπουργός έχει δεσμευθεί, όπως
- η αύξηση του αφορολόγητου ορίου κατά 1.000 ευρώ για οικογένειες με παιδιά
- η χαλάρωση των τεκμηρίων από το 2025
- η σταδιακή κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος ως το τέλος της τετραετίας.
Πρόκειται για μέτρα με ελεγχόμενο και σταδιακά αυξανόμενο δημοσιονομικό αποτύπωμα, που δεν θα προκαλέσουν αντιδράσεις από τους ευρωπαϊκούς Θεσμούς.
Επενδυτική βαθμίδα
Ευχάριστες εξελίξεις αναμένονται και τον Σεπτέμβριο, καθώς στις 9 του μήνα είναι προγραμματισμένη η αξιολόγηση της οικονομίας από τον οίκο DBRS. Θεωρείται πολύ πιθανό ότι θα ανακτήσει η χώρα την επενδυτική βαθμίδα, γενονός που διευκολύνει και θα καταστήσει φθηνότερο τον δανεισμό του κράτους, ενώ παράλληλα θα συμβάλει στην προσέλκυση κεφαλαίων.
Παρ’ όλα αυτά, στον ορίζοντα της οικονομικής διαχείρισης προβάλλουν οι δύο μεγάλες προκλήσεις που αφορούν την επιστροφή σε υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα και το Ταμείο Ανάκαμψης.
Οι ευρωπαϊκοί κανόνες
Για τα δημοσιονομικά, η διαδικασία έγκρισης του ελληνικού προϋπολογισμού για το 2024 από τους ευρωπαϊκούς Θεσμούς, που θα αρχίσει το φθινόπωρο, κρύβει αρκετές δυσκολίες και παγίδες:
- Τον επόμενο χρόνο, όπως κι αν εξελιχθεί η ευρωπαϊκή διαπραγμάτευση για το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας, οι ευρωπαϊκοί δημοσιονομικοί κανόνες θα ενεργοποιηθούν εκ νέου.
- Η Ελλάδα θα κληθεί να επιστρέψει σε μια διαχείριση με πρωτογενή πλεονάσματα άνω του 2% του ΑΕΠ, η οποία θα έχει μόνιμο χαρακτήρα και δεν θα εξαρτάται από συγκυριακή αύξηση των εσόδων και του ΑΕΠ από τον πληθωρισμό.
Όπως έχει εξηγήσει ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, η χώρα δεν έχει ξεφύγει από την απειλή που δημιουργεί το υψηλό χρέος. Η βιωσιμότητά του είναι εξασφαλισμένη ως τις αρχές της επόμενης δεκαετίας, αλλά τα ευνοϊκά μέτρα που έχουν συμφωνηθεί με την Ευρώπη λήγουν το 2032. Εως τότε είναι αναγκαίο να επιτυγχάνονται σταθερά πλεονάσματα άνω του 2% του ΑΕΠ, ώστε να πληρώνονται οι τόκοι του χρέους και αυτό να παραμένει σε τροχιά μείωσης.
Βέβαιο είναι ότι στις διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό η Κομισιόν θα απαιτήσει να σταματήσουν όλα τα μέτρα στήριξης που έχουν απομείνει. Θα ζητηθεί από την κυβέρνηση μια «μετρημένη» διαχείριση στα έσοδα και τις δαπάνες, μέσα από την οποία θα εμπεδωθούν τα υψηλά πλεονάσματα όχι μόνο το 2024, αλλά και τα επόμενα χρόνια.
Τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης
Σε ό,τι αφορά το Ταμείο Ανάκαμψης, ο χρόνος θα είναι ο μεγάλος αντίπαλος της κυβέρνησης, καθώς οι προθεσμίες για τα προαπαιτούμενα που έχουν συμφωνηθεί με την Κομισιόν είναι αυστηρές και το πρόγραμμα μπαίνει στην πιο δύσκολη φάση της διαχείρισής του, μετά τη γρήγορη εκκίνησή του.
Η Κομισιόν προειδοποίησε πρόσφατα τις ελληνικές αρχές ότι οι δυσκολίες μόλις τώρα αρχίζουν και υπάρχουν κίνδυνοι καθυστερήσεων. Σημειώνεται ότι το πρόγραμμα Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θυμίζει πολύ τα μνημόνια, καθώς περιλαμβάνει πλήθος έργων και μεταρρυθμίσεων που θα πρέπει να ολοκληρωθούν μέσα στον ορίζοντα λειτουργίας του Ταμείου Ανάκαμψης. Για τα έργα που δεν θα έχουν ολοκληρωθεί, σε αντίθεση με τη γνωστή πρακτική των ΕΣΠΑ, όπου μεταφέρονται από τη μία προγραμματική περίοδο στην επόμενη, τα κονδύλια θα χάνονται.
Σε έκθεσή της η Κομισιόν σημειώνει ότι το πρόγραμμα Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αποτελείται από 68 μεταρρυθμίσεις και 106 επενδύσεις που υποστηρίζονται από 17,4 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 12,7 δισ. σε δάνεια (σε σταθερές τιμές 2018), ποσό που αντιπροσωπεύει το 14,5 % του ΑΕΠ το 2022.
Ανεπάρκειες στη δημόσια διοίκηση
Η εφαρμογή του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ελλάδας βρίσκεται μέχρι στιγμής σε καλό δρόμο. Ωστόσο υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι στο μέλλον, οι οποίοι απαιτούν συνεχείς προσπάθειες. Το σχέδιο περιλαμβάνει σημαντικό αριθμό μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, οι οποίες, λόγω του μεγέθους τους, αντιπροσωπεύουν μεγάλο διοικητικό φόρτο.
Η εφαρμογή του σχεδίου φθάνει σε μια φάση που θα βασίζεται στις περιφερειακές και τοπικές διοικήσεις, των οποίων η διοικητική ικανότητα και η ικανότητα εφαρμογής είναι γενικά ανεπαρκείς, τονίζει η Κομισιόν. Η ολοκλήρωση ορισμένων μέτρων του σχεδίου απαιτεί μια σειρά προπαρασκευαστικών σταδίων, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων. Η εξασφάλιση έγκαιρης προόδου σε αυτά θα απαιτήσει συνεχή στενό συντονισμό και συνδρομή προς τους τοπικούς και περιφερειακούς φορείς υλοποίησης.