Σε στρατηγική τοποθεσία μεταξύ Ισραήλ, Συρίας, Τουρκίας και Αιγύπτου, η Κύπρος αποτελεί εξαιρετικά δημοφιλή τουριστικό προορισμό, ιδιαίτερα για πλούσιους Ισραηλινούς, Λιβανέζους, αλλά και Ρώσους. Παλαιότερα είχε γίνει γνωστή και ως φορολογικός παράδεισος. Τα πιθανολογούμενα κοιτάσματα φυσικού αερίου στις ακτές του νησιού (για 14 μεγάλα κοιτάσματα κάνουν λόγο οι ειδικοί) φαίνεται να αλλάζουν τα δεδομένα τα τελευταία χρόνια. Πολλοί Κύπριοι ευελπιστούν ότι η χώρα τους θα αποκτήσει αναβαθμισμένο ρόλο στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
O Κόσμε Ογιέδα, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Σαν Πάμπλο της Μαδρίτης και ειδικός στην Ανατολική Μεσόγειο, εκφράζει την ελπίδα ότι η αξιοποίηση των κοιτασμάτων μπορεί να δώσει ένα πρόσθετο έναυσμα για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή, αλλά και την προσέγγιση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. «Τα κοιτάσματα αυτά μπορούν να προσφέρουν μία σημαντική 'ένεση ευημερίας' σε όλους τους εμπλεκόμενους», αναφέρει ο Ογιέδα. «Κανείς δεν μπορεί να υλοποιήσει μόνος του τόσο σημαντικά έργα υποδομών. Ακόμη και πρώην εχθροί ενίοτε αναγκάζονται να συνεργαστούν για την υλοποίησή τους».
Συμφωνία Ισραήλ-Χαμάς;
Προς το παρόν, οι γεωπολιτικές συντεταγμένες είναι διαφορετικές, όπως δείχνει και ο πόλεμος στη Γάζα, με την Κύπρο να τάσσεται ξεκάθαρα υπέρ των ισραηλινών συμφερόντων και την Τουρκία να επικρίνει το Ισραήλ σε υψηλούς τόνους. Επιπλέον, υποστηρίζει ο Ελάι Ρέτιγκ, επίκουρος καθηγητής Πολιτικών επιστημών στο Sadat Center for Strategic Studies (BESA), οι πρόσφατες εντάσεις μεταξύ Γερμανίας και Ρωσίας για τους αγωγούς Nord Stream μάλλον έχουν αποθαρρύνει επίδοξους επενδυτές. Πάντως, «τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που έχουν εντοπιστεί στη Μέση Ανατολή θα μπορούσαν να μειώσουν τη σημασία άλλων παρόχων, όπως το Κατάρ, αλλά και την εξάρτηση από αυτούς», σημειώνει ο Ισραηλινός αναλυτής. Γι' αυτό θεωρεί ότι το Κατάρ, αλλά και χώρες όπως η Τουρκία, η Ρωσία και το Ιράν έχουν κάθε συμφέρον να συντηρείται η σύγκρουση με τη Χαμάς.
Και όλα αυτά, σημειώνει ο Ρέτιγκ, τη στιγμή που η ενεργειακή συνεργασία φάνηκε να οδηγεί ακόμη και σε προσέγγιση του Ισραήλ με τη Χαμάς. «Υπήρχε ένα προσχέδιο συμφωνίας μεταξύ του Ισραήλ και της κυβέρνησης στη Γάζα, το οποίο δεν έχει δημοσιευθεί και προέβλεπε την κοινή εκμετάλλευση του κοιτάσματος Gaza Marine Coworking» αναφέρει ο Ισραηλινός ειδικός. «Μία τέτοια συμφωνία θα βελτίωνε αισθητά τις σχέσεις του Ισραήλ με τους Παλαιστίνιους, με θετικές επιπτώσεις για την ευρύτερη περιοχή». Ωστόσο, τα σχέδια έχουν «παγώσει» μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ.
Αγωγοί ή αποθήκες LNG;
Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν βέβαια και άλλες συμφωνίες ή πρωτόκολλα συνεργασίας μεταξύ των ενδιαφερομένων χωρών, για παράδειγμα του Ισραήλ με τον Λίβανο ή της Κύπρου με την Ελλάδα. «Όμως μέχρι στιγμής δεν έχει υπογραφεί καμία δεσμευτική συνθήκη», τονίζει ο Ρέτιγκ. Ενδιαφέρον για την εισαγωγή φυσικού αερίου από την Κύπρο, χώρα-μέλος της ΕΕ, έχει δείξει και ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς, ο οποίος, τον περασμένο Μάιο, είχε υποδεχθεί στο Βερολίνο τον πρόεδρο της Κύπρου Νίκο Χριστοδουλίδη. Ενεργειακοί κολοσσοί όπως η Chevron, η Total Energies και η Eni ήδη δραστηριοποιούνται κοντά στις κυπριακές ακτές.
Καθώς η μεταφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) αποτελεί βραχυπρόθεσμα απλούστερη λύση από την δαπανηρή κατασκευή ενός αγωγού, η κυβέρνηση της Λευκωσίας θέλει τώρα να επενδύσει, το ταχύτερο δυνατόν, σε ένα τέρμιναλ LNG στην επικράτειά της. Το ζήτημα είναι ότι η Τουρκία εγείρει και εκείνη αξιώσεις σε υποθαλάσσια κοιτάσματα της Κύπρου. Ενδιαφέρον (που όμως δεν είχε συνέχεια...) είχε εκδηλώσει παλαιότερα και η Ρωσία, η οποία το 2013, όταν ξέσπασε η τραπεζική και οικονομική κρίση στην Κύπρο, είχε παρέμβει για να στηρίξει την κυπριακή οικονομία, παρέχοντας δάνειο.
Μειώνοντας την εξάρτηση από τη Ρωσία
Για την Κύπρο η αξιοποίηση του φυσικού αερίου προσφέρει μία ευκαιρία απεξάρτησης από τον ρωσικό παράγοντα. Μιλώντας στην DW πριν από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα, ο Κύπριος ειδικός στην ψηφιακή τεχνολογία Κυριάκος Κόκκινος, ανέφερε ότι σε αυτή την κατεύθυνση θα συνέβαλε και η αναβάθμιση των οικονομικών σχέσεων με το Ισραήλ. Ο ίδιος έχει διατελέσει στην Κύπρο Chief Scientist (Επικεφαλής Επιστήμων για την Έρευνα και την Τεχνολογία). Όπως εξηγεί, «τη θέση αυτή είχαν θεσπίσει οι Ισραηλινοί και υιοθετήσαμε την ίδια ιδέα, γιατί θέλουμε κι εμείς να εξελιχθούμε σε διεθνές κέντρο έρευνας και τεχνολογίας». Η αξιοποίηση του φυσικού αερίου, εκτιμά ο Κύπριος ειδικός, θα αποτελούσε γέφυρα οικονομικής συνεργασίας προς την ευρύτερη περιοχή.
Υπό κατασκευή σταθμός LNG στην ΚύπροΥπό κατασκευή σταθμός LNG στην Κύπρο
Όλα αυτά δεν έχουν αλλάξει μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς, επισημαίνει ο Ισραηλινός ειδικός Ελάι Ρέτιγκ. Το αρχικό σχέδιο μάλιστα, που είχε καταρτίσει η εταιρεία Noble, προέβλεπε την έναρξη των εξορύξεων φυσικού αερίου το 2018. Επιπλέον το 2022 οι κυβερνήσεις του Λιβάνου και του Ισραήλ υπέγραψαν μία ιστορική συμφωνία για κοινή εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Ο πόλεμος στη Γάζα φαίνεται να αναβάλλει την υλοποίηση των σχεδίων. «Βλέπουμε μία συνεχή αναθεώρηση και αναδιάταξη στους συσχετισμούς δυνάμεων, χρειάζεται πολλή υπομονή», σχολιάζει ο αναλυτής Κόσμε Ογιέδα.
Ελπιδοφόρο φαίνεται το σχέδιο της ΔΕΗ Quantum Energy να συνδέσει την Κύπρο με την υπόλοιπη Ευρώπη Ευρώπη και με την Ασία με υποθαλάσσιο ηλεκτρικό καλώδιο, το οποίο θα είναι μάλιστα το μεγαλύτερο στον κόσμο. Ο Ελάι Ρέτιγκ πιστεύει ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, το σχέδιο αυτό έχει μεγαλύτερες πιθανότητες υλοποίησης από την κατασκευή αγωγών. Στα σχέδια αυτά δεν συμπεριλαμβάνεται η Τουρκία. Αλλά ο Ρέτιγκ θεωρεί ότι με το συγκεκριμένο project «η τουρκική κυβέρνηση θα είχε λιγότερα προβλήματα απ' ότι με έναν αγωγό φυσικού αερίου που θα συνδέει την Ελλάδα με την Κύπρο».