Πυκνά σύννεφα καλύπτουν τη διαπραγμάτευση της κυβέρνησης με τους ευρωπαϊκούς Θεσμούς το φθινόπωρο για τον προϋπολογισμό του 2021, τροφοδοτώντας την ανησυχία την επιβολή μέτρων λιτότητας, καθώς η Κομισιόν διατυπώνει «μαύρες» προβλέψεις για το πρωτογενές έλλειμμα του επόμενου έτους, που απέχουν πολύ από τις αισιόδοξες κυβερνητικές προβλέψεις. Σημειώνεται, μάλιστα, ότι οι προβλέψεις του ΔΝΤ είναι ακόμη πιο απαισιόδοξες.
Παρότι στην παρούσα φάση όλοι οι υπολογισμοί για τις επιπτώσεις της πανδημίας στα οικονομικά και δημοσιονομικά μεγέθη έχουν υψηλό βαθμό αβεβαιότητας, σοβαρή πηγή ανησυχίας για την κυβέρνηση αποτελεί το γεγονός ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει αποφασισθεί ακόμη να ενεργοποιηθεί και το 2021 η λεγόμενη «ρήτρα διαφυγής» από τους δημοσιονομικούς κανόνες, κάτι που σημαίνει ότι είναι υπαρκτός ο κίνδυνος το φθινόπωρο, εάν η Ευρώπη επιστρέψει στη δημοσιονομική «κανονικότητα», να κληθεί η ελληνική κυβέρνηση να επιστρέψει το 2021 στον αρχικό στόχο για υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα 2,5% του ΑΕΠ.
Σε πρόσφατη διαδικτυακή εκδήλωση που οργάνωσε ο ΙΟΒΕ, ο γενικός διευθυντής της Διεύθυνσης Οικονομικών Υποθέσεων της Κομισιόν, Μάρτιν Φέρβεϊ (Maarten Verwey), κλήθηκε να απαντήσει σχετικά με την ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής και το 2021, αλλά όσα είπε απλώς επιβεβαίωσαν τον κίνδυνο να ενεργοποιηθούν και πάλι οι αυστηροί δημοσιονομικοί κανόνες τον επόμενο χρόνο. Είναι πολύ νωρίς, είπε, να κριθεί αν θα εξακολουθήσει να ισχύει η γενική χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων και πολλά θα εξαρτηθούν από την εξέλιξη της οικονομικής κρίσης και από το αν θα υπάρξει ένα δεύτερο κύμα της πανδημίας.
Όσον αφορά τις εκτιμήσεις για την επαναφορά της Ελλάδας στον… ορθό δημοσιονομικό δρόμο το 2021, μετά το υψηλό έλλειμμα που θα εμφανίσει φέτος λόγω των έκτακτων μέτρων στήριξης της οικονομίας και της ύφεσης, ο Μ. Φέρβεϊ είπε ότι ένα μεγάλος μέρος του ελλείμματος εκτιμάται ότι θα διορθωθεί αυτόματα, με την απόσυρση των έκτακτων μέτρων, αλλά απέφυγε να προβλέψει ότι δεν θα απαιτηθούν και πρόσθετα διορθωτικά μέτρα (λιτότητας) για να εκπληρωθούν οι στόχοι.
Σε αυτό το πλαίσιο, έχουν αυξημένο ενδιαφέρον οι χαοτικές αποκλίσεις ανάμεσα στις προβλέψεις της Αθήνας, των Βρυξελλών και της Ουάσιγκτον (ΔΝΤ) ειδικά για το έλλειμμα του 2021. Όπως τις παρουσιάζει συνοπτικά η Τράπεζα της Ελλάδος, στην τελευταία έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική, οι προβλέψεις έχουν εξής:
- Ελληνική κυβέρνηση: Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, κατατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Μάιο το Πρόγραμμα Σταθερότητας 2020, το οποίο, λόγω της κρίσης της πανδημίας, καλύπτει τα έτη 2020 και 2021 και δεν εκτείνεται έως το 2023. Οι δημοσιονομικές προβλέψεις βασίζονται σε δύο μακροοικονομικά σενάρια. Το βασικό σενάριο οδηγεί σε πρωτογενές έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης ύψους 1,9% του ΑΕΠ το 2020 και πρωτογενές πλεόνασμα 2,5% το 2021. Στο δυσμενές σενάριο το πρωτογενές αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να επιδεινωθεί κατά 0,9% του ΑΕΠ το 2020 (σ.σ.: δηλαδή το έλλειμμα να φθάσει το 2,8% του ΑΕΠ) και κατά 0,3% του ΑΕΠ το 2021 σε σχέση με το βασικό σενάριο (σ.σ.: δηλαδή να ανεβεί το έλλειμμα στο 2,8% του ΑΕΠ). Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και για το έλλειμμα του 2020 η Τράπεζα της Ελλάδος είναι πολύ πιο απαισιόδοξη από την κυβέρνηση, εκτιμώντας ότι θα φθάσει το 2,9%, μία μονάδα περισσότερο από όσο προβλέπει το βασικό σενάριο του υπ. Οικονομικών.
- Κομισιόν: Σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το Μάιο του 2020, προβλέπεται μεγαλύτερο πρωτογενές έλλειμμα ύψους 3,4% του ΑΕΠ το 2020 και μικρότερο πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 0,6% του ΑΕΠ το 2021.
- Διεθνές Νομισματικό Ταμείο: Σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις του ΔΝΤ, το πρωτογενές αποτέλεσμα του προϋπολογισμού αναμένεται να υποχωρήσει σε έλλειμμα 5,1% το 2020 και να παραμείνει ελλειμματικό στο 4,4% το 2021.
Με αυτά τα δεδομένα, οι εκτιμήσεις της ελληνικής κυβέρνησης για το 2021 εμφανίζονται να έχουν τεράστια απόκλιση από τις αντίστοιχες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΔΝΤ, κάτι που είχε να παρατηρηθεί εδώ και αρκετά χρόνια. Ενώ η κυβέρνηση «βλέπει» ότι το 2021 θα καταφέρει να φθάσει σε ένα πρωτογενές πλεόνασμα ακριβώς στο ύψος του στόχου που υπήρχε πριν την πανδημία, δηλαδή στο 2,5% του ΑΕΠ, η Κομισιόν εκτιμά ότι το πλεόνασμα θα είναι μόλις 0,6%, ενώ το ΔΝΤ εκτιμά ότι θα σημειωθεί πλήρης δημοσιονομική εκτροπή, με την Ελλάδα να εμφανίζει πρωτογενές έλλειμμα 4,4% αντί για πλεόνασμα 2,5%.
Αυτές οι τόσο σοβαρές διαφορές μετατρέπουν το φετινό φθινόπωρο σε ένα πολιτικό ναρκοπέδιο για την κυβέρνηση: εάν δεν παραμείνει εξαιρετικά δύσκολη η κατάσταση με την πανδημία, για να υποχρεωθούν οι κυβερνήσεις να διατηρήσουν σε αναστολή τους δημοσιονομικούς κανόνες, η κυβέρνηση θα βρεθεί μπροστά σε πίεση για σκληρά μέτρα λιτότητας, ώστε να διορθωθεί η πορεία του προϋπολογισμού το 2021. Αυτό το ενδεχόμενο, εκτιμούν πολιτικοί παρατηρητές, διατηρεί… ορθάνοικτο το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών, παρά τις συνεχείς διαβεβαιώσεις από την κυβέρνηση ότι θα εξαντλήσει την τετραετία.