Η ώρα του δημοψηφίσματος στην γειτονική Τουρκία έφτασε! Μετά το μπαράζ δηλώσεων, προκλήσεων και επικοινωνιακών χειρισμών σε όλα τα επίπεδα ξημερώνει μια νέα μέρα στην χώρα η οποία ακόμα δεν έχει συνέλθει από το περσινή απόπειρα πραξικοπήματος και τα "απόνερα" αυτού. Διάφορα είναι τα σενάρια, οι εκτιμήσεις και οι τοποθετήσεις διεθνών αναλυτών. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για την συνταγματική μεταρρύθμιση, το οποίο προβλέπει την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του προέδρου της Τουρκίας, Ταγιπ Ερντογάν προκαλεί, ωστόσο, παγκόσμια ανησυχία. ΗΠΑ, Ρωσία, Ε.Ε και άλλοι περιφερειακοί "παίκτες" της περιοχής έχουν στραμμένο το βλέμμα τους στο σημερινό αποτέλεσμα...
Ο Ερντογάν, 63 ετών, ο οποίος κυριαρχεί στην τουρκική πολιτική σκηνή από το 2003, μεταμόρφωσε το δημοψήφισμα σε προτεραιότητα. Η προεκλογική του εκστρατεία για το «Ναι» αποκάλυψε μια δίψα εκδίκησης για τους υπευθύνους του αποτυχημένου πραξικοπήματος, σημειώνουν πολιτικοί αναλυτές
Στα μάτια των οπαδών του κ. Ερντογάν, η επιβολή ενός προεδρικού καθεστώτος, σκληρού και χωρίς άλλους πόλους εξουσίας, θα φέρει την σταθερότητα την οποία η χώρα χρειάζεται μετά από τόσους πολέμους -εναντίον των Κούρδων του ΡΚΚ στα νοτιο-ανατολικά της χώρας και εναντίον της οργάνωσης του ισλαμικού κράτους στη Συρία-, τόσες τρομοκρατικές επιθέσεις καθώς και το αποτυχημένο πραξικόπημα που προκάλεσε τον θάνατο σε 270 άτομα και τραυμάτισε πάνω από 2.000.
Στον αντίποδα, οι οπαδοί του «Οχι» καταγγέλλουν από την πλευρά τους την αυταρχική στροφή του Ερντογάν, και τον θεωρούν στα όρια της τρέλας μεγαλείου και δίψας για απολυταρχισμό. Με το πρόσχημα της καταδίωξης των υπευθύνων του πραξικοπήματος, δηλαδή των οπαδών του ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος ζει εξόριστος στις ΗΠΑ, 125.000 εργαζόμενοι (καθηγητές στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, δικαστές, στρατιωτικοί, αστυνομικοί) απελύθηκαν, πάνω από 40.000 φυλακίστηκαν, εκ των οποίων 13 βουλευτές του Κόμματος για την δημοκρατία των λαών (HDP, φιλοκουρδικό), και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας φιμώθηκαν.
Οι επιπτώσεις στην οικονομία
Δεν είναι λίγα τα στελέχη και οι επιχειρηματίες που έχουν πληγεί στην γειτονική Τουρκία. Τα αρνητικά σημάδια στην οικονομία και σε βασικούς κλάδους της είναι σαφή ενώ ενδεικτική είναι και η πορεία της λίρας όλο αυτό το διάστημα. Αν οι Τούρκοι απορρίψουν το σχέδιο που ετοιμάζει εδώ και καιρό ο Ταγίπ Ερντογάν για την αύξηση των εξουσιών του μέσω της δημιουργίας μιας εκτελεστικής προεδρίας, υπάρχει ο κίνδυνος ενός νέου κύματος αβεβαιότητας και αναταραχής στις αγορές. «Αν το αποτέλεσμα είναι “όχι”, προβλέπω μια μακρά περίοδο πολιτικής αναταραχής στην Τουρκία που θα καταλήξει σε πρόωρες εκλογές, τις οποίες το AKP μπορεί να κερδίσει ή να χάσει» εκτίμησε ο Ατίλα Γεσιλάντα, αναλυτής στη GlobalSourcePartners.
Η οικονομία ανέκαμψε τους τελευταίους τρεις μήνες του έτους, καταγράφοντας ρυθμό ανάπτυξης 3,5%, αλλά αφού η κυβέρνηση άλλαξε τον τρόπο μέτρησης του ΑΕΠ. Η Citi ανέφερε πως η ενίσχυση της ανάπτυξης προήλθε κυρίως από την ιδιωτική κατανάλωση, αλλά πρόσθεσε πως διατηρεί «την επιφυλακτική της στάση για το outlook».
«Πιστεύουμε πως οι φορτωμένοι ισολογισμοί των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, οι πολιτικές εντάσεις και η επανεκτίμηση του ρίσκου της χώρας θα συνεχίσουν να επιβαρύνουν το outlook» τονίζει η Citi σε πρόσφατο σημείωμα.
5 ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
-Περισσότερο ή λιγότερο δημοκρατική Τουρκία;
Αν κερδίσει την Κυριακή, ο Ερντογάν θα έχει σημαντικά ενισχυμένες εξουσίες και θεωρητικά θα μπορεί να παραμείνει στη θέση του προέδρου ως το 2029. Η εκτελεστική εξουσία θα συγκεντρωθεί στα χέρια του και η θέση του πρωθυπουργού θα καταργηθεί. Οι υποστηρικτές του ισχυρίζονται ότι κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο για να σταθεροποιηθεί η εκτελεστική εξουσία και να τεθούν ξεκάθαρα όρια με τη δικαστική και την νομοθετική εξουσία.
Όμως οι αντίπαλοί του φοβούνται ότι πλέον δεν θα υπάρχει κάποιο αντίβαρο, ανοίγοντας τον δρόμο σε ένα αυταρχικό καθεστώς. Το προεδρικό αυτό σύστημα "συγκεντρώνει άνευ προηγουμένου εξουσίες στα χέρια ενός μόνο άνδρα", υπογραμμίζει ο Άλαν Μακόφσκι του Centre for American Progress. Μια νίκη του "όχι" στο δημοψήφισμα θα θεωρηθεί προσβολή για τον Ερντογάν, ο οποίος έχει ρίξει όλο του το βάρος στην εκστρατεία.
-Ποιο θα είναι το μέλλον με την Ευρώπη;
Οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν επιδεινωθεί σημαντικά τον τελευταίο καιρό, με τον Ερντογάν να έχει κατηγορήσει κάποιες ευρωπαϊκές χώρες για "ναζιστικές πρακτικές". Σύμφωνα με τον Τούρκο πρόεδρο, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της χώρας στην ΕΕ, που βρίσκονται σε τέλμα εδώ και καιρό, θα τεθούν και πάλι "στο τραπέζι" μετά το δημοψήφισμα. Επίσης έχει δηλώσει ότι θα ξεκινήσει εκ νέου η συζήτηση για την επαναφορά της θανατικής ποινής, μια κόκκινη γραμμή για τις Βρυξέλλες.
"Η τακτική του να επιτίθεται συνεχώς στην ΕΕ για να εξυπηρετήσει στόχους της εσωτερικής του πολιτικής έχει πλέον φτάσει στα όριά της", υπογραμμίζει ο Μαρκ Πιερινί του Carnegie Europe. Σε περίπτωση νίκης του στο δημοψήφισμα, ο Ερντογάν ενδέχεται να εγκαταλείψει το σχέδιο της ένταξης στην ΕΕ για να βελτιώσει τις εμπορικές σχέσεις του με το μπλοκ υπό τη μορφή μας ενισχυμένης τελωνειακής ένωσης.
-Πόλεμος ή ειρήνη με τους Κούρδους;
Μετά την κατάρρευση της ιστορικής εκεχειρίας με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) το καλοκαίρι του 2015, η νοτιοανατολική Τουρκία έχει βυθιστεί σε μια δίνη αιματηρών συγκρούσεων μεταξύ των τουρκικών δυνάμεων ασφαλείας και των Κούρδων αυτονομιστών.
Οι δυνάμεις ασφαλείας έχουν αυξήσει την πίεση που ασκούν στο φιλοκουρδικό περιβάλλον, είτε το πολιτικό είτε των μέσων ενημέρωσης, που κατηγορείται για "τρομοκρατικές" ενέργειες σε συνεργασία με το PKK.
Όμως αν κερδίσει το "ναι" με μικρή διαφορά, ο Ερντογάν ίσως αναγκαστεί να υιοθετήσει μια πιο "συμβιβαστική" στάση στο κουρδικό ζήτημα, εκτιμά η Ασλί Αϊντιντασμπάς του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων.
-Συμφιλίωση ή πόλωση;
Η τουρκική κοινωνία είναι βαθιά πολωμένη τα τελευταία χρόνια γύρω από το πρόσωπο του Ερντογάν. Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας για το δημοψήφισμα, ο Τούρκος πρόεδρος έχει δαιμονοποιήσει τους αντιπάλους του, κατηγορώντας τους ότι συνεργάζονται με τους "τρομοκράτες" και τους "στασιαστές".
Ο Ερντογάν "κερδίζει τις εκλογές, όμως τελικά η μισή χώρα τον αγαπά και η άλλη μισή τον απεχθάνεται. Αυτή είναι η αιτία της κρίσης της σύγχρονης Τουρκίας", εξηγεί ο Σονέρ Τσαγκαπτάι του Washington Institute.
Ο Τούρκος πρόεδρος συμμάχησε με τους υπερεθνικιστές για να κερδίσει τη μάχη του δημοψηφίσματος, γεγονός που δείχνει περισσότερο ρεαλισμό από μέρους του σε σχέση με το παρελθόν. Κάποιοι αναλυτές μάλιστα αναμένουν από τον Ερντογάν να υιοθετήσει μια πιο συμφιλιωτική ρητορική μετά το δημοψήφισμα, αν το κερδίσει.
-Ανάκαμψη της οικονομίας ή συρρίκνωση;
Οι αγορές εκτιμούν ότι το "ναι" θα κερδίσει στο δημοψήφισμα και ελπίζουν σε μια επιστροφή της σταθερότητας στην Τουρκία, η οποία πλήττεται εδώ και ενάμιση χρόνο από μια σειρά επιθέσεων.
Όμως μεσοπρόθεσμα, η αβεβαιότητα κυριαρχεί. Η μείωση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στους θεσμούς, η αυξημένη πόλωση της κοινωνίας και η καθυστέρηση της υιοθέτησης διαρθρωτικών αλλαγών ενδέχεται να επηρεάσουν την ανάπτυξη.
Μια νίκη του "ναι" "ενδέχεται να γίνει δεκτή θετικά από τις αγορές βραχυπρόθεσμα", επεσήμαναν οι BCG Partners από την Κωνσταντινούπολη. Όμως η ανάπτυξη "παραμένει ασθενής και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του προεδρικού συστήματος ακόμη δεν είναι γνωστές".
