Περισσότερα από 15 είναι τα δηλητηριώδη είδη μανιταριών στην Ελλάδα, που μπορούν να επιφέρουν ακόμη και τον θάνατο. Η Ελλάδα είναι μια από τις πλουσιότερες χώρες στην Ευρώπη σε συνολικό αριθμό μανιταριών (όχι μόνο επικίνδυνων) και τα τελευταία χρόνια οι ερασιτέχνες συλλέκτες έχουν αυξηθεί κατακόρυφα και ανέρχονται πλέον σε αρκετές χιλιάδες.
Αρκετοί όμως εξ αυτών αγνοούν βασικά μέτρα προφύλαξης. Γι' αυτό κάθε χρόνο καταγράφονται στη χώρα μας περίπου 200 περιστατικά δηλητηρίασης από μανιτάρια, συνήθως όχι σοβαρά.
Με αφορμή το πρόσφατο σοβαρό περιστατικό δηλητηρίασης δεκαεξάχρονου στο Βαρικό Φλώρινας, που αποδόθηκε σε κατανάλωση άγριων μανιταριών από το δάσος, ο πρόεδρος των Μανιταρόφιλων Ελλάδας, Γιώργος Κωνσταντινίδης, μίλησε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ.
Ο κ. Κωνσταντινίδης, ο οποίος -μεταξύ άλλων- έχει συγγράψει έξι βιβλία για τα μανιτάρια και ετοιμάζει άλλα δύο, επισημαίνει ότι από αυτά τα 15 είδη, τα πλέον επικίνδυνα είναι δύο, τα οποία ευθύνονται για το 90% των θανατηφόρων περιστατικών στην Ελλάδα (αλλά και στην Ευρώπη, όπου επίσης υπάρχουν).
Πρόκειται για δύο αμανίτες, τον φαλλοειδή και τον εαρινό, τα οποία είναι ευμεγέθη και όμορφα μανιτάρια και γι' αυτό τραβούν συχνά την προσοχή των ερασιτεχνών συλλεκτών. Τα υπόλοιπα 13 είδη είναι είτε πολύ μικρά σε μέγεθος είτε πολύ σπάνια, οπότε δεν είναι εξίσου σύνηθες να τα συλλέξει κάποιος. Ένα είδος εξίσου επικίνδυνο με τα δύο πρώτα, το οποίο όμως έχει παρατηρηθεί πάρα πολύ σπάνια στην Ελλάδα και μόνο στην περιοχή των συνόρων με τη Βουλγαρία, είναι ο αμανίτης ο δυσώδης.
Παρότι τα περισσότερα περιστατικά δηλητηρίασης από μανιτάρια είναι ασήμαντα ως προς τον κίνδυνο για την υγεία, κάθε τρία με πέντε χρόνια καταγράφεται και κάποια μοιραία εξέλιξη. Δυστυχώς, οι άνθρωποι που, παρότι δεν έχουν γνώσεις και εξοικείωση με τα μανιτάρια, τα συλλέγουν και τα καταναλώνουν, επειδή μπορεί να μοιάζουν με ακίνδυνα βρώσιμα, είναι περισσότεροι από ό,τι θα ανέμενε κάποιος.
Τα 3 χαρακτηριστικά που μαρτυρούν... δηλητήριο
Υπάρχουν κάποια μορφολογικά χαρακτηριστικά, που αν συνυπάρχουν σε ένα μανιτάρι, αυξάνονται οι πιθανότητες να πρόκειται για δηλητηριώδες είδος; Ναι.
Και οι τρεις αμανίτες έχουν τα εξής κοινά χαρακτηριστικά, όπως εξηγεί ο κ. Κωνσταντινίδης:
- Πρώτον, είναι ομπρελόμορφοι και αν αναστρέψουμε το "καπέλο" τους θα δούμε ελάσματα (ακτίνες) αντίστοιχα με αυτά που έχουν τα βρώσιμα μανιτάρια (πορτομπέλο, σαμπινιόν, πλευρώτοι), αλλά σε αυτή την περίπτωση τα ελάσματα είναι λευκά κι όχι σκουρόχρωμα.
- Δεύτερον, στο πάνω μέρος του "ποδιού" τους κρέμεται ένα μεμβρανώδες στοιχείο, σαν φουστίτσα, που το λέμε δαχτυλίδι και
- Τρίτον, η βάση τους δεν αναδύεται απευθείας από το έδαφος, αλλά μέσα από μια κυπελλόμορφη θήκη.
Ο κ. Κωνσταντιντίδης σημειώνει ότι η συνύπαρξη των τριών αυτών στοιχείων σε ένα είδος αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες να είναι δηλητηριώδες, για αυτό και συνιστάται στους αρχάριους να μην το συλλέγουν.
Τι πρέπει να πράττουν οι ερασιτέχνες
Αρκεί να αγγίξει κάποιος ένα δηλητηριώδες μανιτάρι για να υπάρξουν επιπτώσεις στην υγεία του ή πρέπει να το καταναλώσει; Και σε ποια ποσότητα η κατανάλωσή του μπορεί να είναι μοιραία;
«Μόνο η είσοδος στο πεπτικό σύστημα μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα. Αλλά αν μπει στο πεπτικό, αρκούν 50 γραμμάρια, εν ολίγοις μια μπουκιά δηλητηριώδους μανιταριού όταν είναι μαγειρεμένο» σημειώνει ο πρόεδρος των Μανιταρόφιλων Ελλάδας.
Ερωτηθείς τι συνιστάται στους αρχάριους μανιταροσυλλέκτες, επισημαίνει ότι η συνήθης σύσταση είναι να ασχολούνται αρχικά με μόλις ένα-δύο είδη, τα οποία είναι πολύ συνηθισμένα στην περιοχή τους και γνωστά από γενιά σε γενιά, να γνωρίσουν τα πάντα γύρω από αυτά, αλλά ταυτόχρονα να μάθουν «απ' έξω και ανακατωτά» και όλα τα χαρακτηριστικά των επικίνδυνων μανιταριών, που μοιάζουν με αυτά τα είδη.
«Όσο περιορίζεις τον αριθμό των μανιταριών που κυνηγάς, τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος και όταν τα μάθεις καλά, μπορείς σταδιακά να προχωρήσεις και σε άλλα είδη» επισημαίνει και εξηγεί ότι στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 6000-7000 είδη μεγαλόσχημων μανιταριών, με αποτέλεσμα η χώρα μας να θεωρείται από τις πλουσιότερες στην Ευρώπη από αυτή την άποψη, μαζί με την Ιταλία.
Η Ελλάδα στο κλαμπ των πρωτοπόρων
Την τελευταία δεκαετία, «χτίζοντας» πάνω σε μια επίπονη δουλειά καταγραφής, αναγνώρισης και ενημέρωσης, που αναπτύσσει ρίζες τα τελευταία 20- 25 χρόνια, η Ελλάδα έχει μπει στο «κλαμπ» των πρωτοπόρων χωρών σε ό,τι αφορά τα μανιτάρια.
«Την τελευταία 20ετία έχει γίνει πολύ συστηματική δουλειά για την καταγραφή μανιταριών και την ενημέρωση, ενώ έχουν αναπτυχθεί συνεργασίες ανάμεσα σε επαγγελματίες μυκητολόγους και ερασιτέχνες, αλλά και ανάμεσα σε τοπικούς φορείς και φορείς διαχείρισης πάρκων.
Ως αποτέλεσμα, παρά την πολύ μεγάλη αύξηση των μανιταρόφιλων και των συλλεκτών, που πλέον αριθμούν πολλές χιλιάδες, τα ποσοστά των δηλητηριάσεων είναι πολύ χαμηλά, σε σχέση με άλλες χώρες, ακόμα και προηγμένες σε αυτό το πεδίο. Από ουραγοί σε ό,τι αφορά το μανιτάρι, εξελιχθήκαμε την τελευταία δεκαετία σε πρωτοπόρους, δίπλα σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία και τα κράτη της πρώην ΕΣΣΔ, αλλά και η Τσεχία, η Ρουμανία και η Πολωνία, στο επίπεδο τόσο του αριθμού των ανθρώπων που ασχολούνται με τα μανιτάρια, όσο και των επιστημονικών δημοσιεύσεων γύρω από αυτά και της επίδρασής τους στην κοινωνία» υπογραμμίζει ο κ. Κωνσταντινίδης.
Υπενθυμίζει, άλλωστε, ότι από μόλις έναν πριν από περίπου χρόνια, οι σύλλογοι μανιταρόφιλων έχουν πλέον αυξηθεί σε δέκα, ενώ κάθε χρόνο γίνονται περίπου 50 εκδηλώσεις και δράσεις (σεμινάρια, φεστιβάλ, έκδοση χιλιάδων εκπαιδευτικών αφισών), στις οποίες συμμετέχουν πάρα πολλοί άνθρωποι.
Στις εκδηλώσεις, παρατηρεί, σερβίρονται χιλιάδες μερίδες μαγειρεμένων μανιταριών, κάποτε 40 ή 50 είδη ταυτόχρονα, αλλά η γνώση είναι δύναμη και δεν έχει ποτέ υπάρξει περιστατικό δηλητηρίασης.